Bu gün müxtəlif ölkələrdə, eləcə də Azərbaycanda əksər mağazalar və market şəbəkələri müştərilərə fərqli şərtlərlə bonus kartları təqdim edirlər. Müştəri loyallığının artırılmasına hesablanmış bu kartlarda alıcılara əlavə üstünlüklər vəd edilir. Məsələn, bəzi alış-veriş mərkəzlərində endirimlərdən yalnız bonus kart sahibləri istifadə edə bilir, bonuslar müxtəlif hədiyyələrə dəyişdirilə bilir, bonus kart sahibləri üçün əlavə kəşbək nəzərdə tutulur və sair. Ona görə də bir çox insanlar mağazalara özəl bonus kartlarından daimi istifadə etməyi sevirlər. Ancaq az adam bilir ki, onlar sahibləri üçün real təhlükə yaradırlar. Söhbət vətəndaşların şəxsi məlumatlarından gedir.
Rəqəmsal texnologiyalar sahəsində ekspert Dmitri Zavalişin hansı təhlükənin gizləndiyi barədə danışıb. Onun sözlərinə görə, bu gün insan haqqında çox şey öyrənmək üçün minimum məlumat belə kifayət edir: “Məsələn, artıq mağazalardan endirim kartlarını kassada qeydiyyatdan keçirərkən təqdim olunan məlumatlar bir insanın harada yaşadığını və işlədiyini, dostlarının kim olduğunu, nə ilə maraqlandığını və s. öyrənmək olar. İnternetdə "Google" kimi axtarış xidmətləri haqqında danışırıqsa, bu vəziyyətdə tamamilə hər kəs bir insan haqqında öyrənməyi asanlaşır. Axı bizə tapşırıq, problem düşən kimi dərhal axtarış sistemində onu necə həll edəcəyimizi öyrənirik”.
Ekspert əlavə edib ki, ümumi məlumatların bir sırası var: “Məsələn, müəyyən bir ölkənin sakinləri, onların fəaliyyəti, hobbiləri, maraqları və s. Daha bir sıra məlumatlar da var, tutaq ki, gizli müəssisələrin işçiləri haqqında. Bu bölgədə axtarışlar haqqında məlumat toplamaq və ondan xüsusiyyətləri təcrid etmək çox asandır. Ona görə də problemin miqyası çox ciddidir”.
Mövzu ilə bağlı Azərbaycan İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları Sənayesi Assosiasiyası (AİKTSA) İdarə Heyətinin sədri Elvin Abbasov deyib ki, əslində təkcə bonus kartlarında deyil, internet üzərindən apardığımız istənilən əməliyyatlar zamanı bizim haqqımızda məlumat toplanılır: “Bu çox böyük bir sistemdir. Əldə edilən informasiyalar hesabına “Google” kimi nəhəng platformalarda rəqəmsal əkizlərimizin, psixoloji profilimizin yaradılmasına imkan verir. Bu da gələcəyimiz üçün müəyyən problemlər yaradır. Nəzərə alaq ki, bu gün internet, onlayn əməliyyatlar həyatımızın bir parçasıdır. Bundan imtina edə bilmərik. İnternet üzərindən göstərilən xidmətlərin bəlli üstünlükləri var. Bununla belə, göstərilən xidmətlər zamanı bizim özümüz haqqında verdiyimiz məlumatlar nə vaxtsa əleyhimizə işləyə bilər. Biz nə qədər də istəsək ki, internet üzərindən aparılan əməliyyatlar yalnız öz maraqlarımıza xidmət etsin, bu mümkün deyil. İstər-istəməz biz kimlər üçünsə obyekt oluruq. Məsələn, biz internetdə hansı səhifələrə daha çox baxırıqsa, süni intelekt çox asanlıqla bizim hobbimiz, maraq dünyamız barədə məlumat formalaşdıra bilir. Sonradan bizə maraqlandığımız sahələrlə bağlı çoxsaylı təkliflər gəlir. Bunun da müəyyən üstünlükləri var”.
Onun fikrincə, problemdən qaçmaq üçün feyk profillər yaradıla, keşlər təmizlənə bilər: “Amma bu problemdən tamamilə qaçmağa imkan verməyəcək. Çünki bütün hallarda biz internetdə öz izlərimizi buraxırıq. Bu izləri təkcə bonus kartlarında deyil, bank kartlarında və onlayn həyata keçirdiyimiz bütün əməliyyatlarda qoyuruq. Bu məsələdə ən böyük risk elektron hökumət portallarındadır. Bununla belə onlayn əməliyyatlar günün tələbidir. Eyni zamanda bu risklər hamı və hər kəs üçün var. Ona görə də ciddi narahatlığa əsas yoxdur”.
