Pakistan niyə super güc ola bilmədi? – Fövqəldövlət statusu xəyalları unudulub

Hindistan və ya Pakistana səfər edən turistlər həmişə vətənlərinə silinməz təəssüratlarla qayıdırlar. Bu ölkələr elə bir təəssürat yaradır ki, sanki insan özünü dünyanın son nöqtəsində hiss edir. Hətta bəzən bu yerlərdə dünyanın sonu haqqında film çəkmək kimi ideyalar da doğulur. Ətrafdakı çirkab, dilənçilərin görkəmi, digər arzuolunmaz halların təsviri regionun özünəməxsus mənzərəsini cızır. Maşınlar və ya insanlar küçələrdə sanki heç bir sistem olmadan hərəkət edir. Hər yerdə görmədiyiniz dəbdəbə ilə inanılmaz yoxsulluq paralellik təşkil edir.

Bir çox insanlar səfərdən sonra bu ölkələrə qarşı dərin nifrət hissi keçirir və bir daha onlara getməyəcəyinə söz verirlər. Amma bəzən unuduruq ki, Hindistan və Pakistan öz kosmik proqramlarına malikdir və bir dövlət olaraq nüvə silahı ilə öyünür. Nədənsə ölkə əhalisinin yoxsul və evsiz olması ilə bu fakt heç uyğun gəlmir.

Vaxtilə Hindistan İttifaqının BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvü olmaq şansı yüksək idi – bu, ölkənin böyük dövlətlərə aid olması üçün formal meyardır. Əhalinin sayına görə Çindən heç də geri qalmayan Hindistan ərazi və iqtisadiyyat baxımından da çox böyükdür. Amma bu dövlətlərarası təşkilatın yarandığı dövrdə Hindistan müstəqillik ərəfəsində olsa da, Britaniya İmperiyasının müstəmləkəsi idi.

Lakin bundan sonra Hindistan kifayət qədər sürətlə inkişaf etməyə başladı və o, standart olaraq böyük dövlətlər siyahısına daxil edildi.

Lakin Pakistan Hindistan İttifaqından ayrılmağa məcbur oldu. Hindistanla sərhəd münaqişəsinə girən Pakistan öz müstəqil dövlətini qurdu. Bir vaxtlar onun potensial super gücə çevriləcəyi təxmin edilirdi, lakin indi az adam bu barədə danışır. Pakistan siyasətçilərinin ambisiyaları isə artıq o qədər də böyük deyil.

Baxmayaraq ki, Pakistan bunun üçün bütün lazımi imkanlara malikdir: onun böyük ərazisi və böyük iqtisadi fəal əhalisi var; onun dərinlikləri təbii sərvətlərlə doludur və öz sahiblərini enerji müstəqilliyi və özünü təmin etmək qabiliyyətinə malikdir; xarici ticarəti inkişaf etdirmək üçün kifayət qədər təsir edici sahil xəttinə malikdir və strateji mövqeyi onu Çin, Hindistan, Ərəb dünyası və Mərkəzi Asiya arasında vasitəçi edir; Silahlı qüvvələr böyük və kifayət qədər peşəkardır, bir sıra iri hərbi münaqişələrdə iştirak etdiyinə görə kifayət qədər təcrübəyə malikdir və hərbi sənaye kompleksi silah və hərbi texnikanın əksəriyyətini müstəqil şəkildə istehsal etmək iqtidarındadır.

Bununla belə, Pakistanın fövqəldövlət olması barədə söhbətlər getmir. Sadəcə ona görə ki, o, sadəcə uğursuz dövlət deyil, həm də üzləşdiyi problemləri həll etməyə qadir olan sabit ölkə deyil.

Siyasi baxımdan Pakistan tarixi Hindistanın bir hissəsi olan Hind çayına bitişik bir neçə müsəlman əyalətindən ibarətdir. Ona görə də Pakistanda yüz il ərzində bir neçə “qaynar nöqtələr” yarandı. Burada hər həftə terror hadisəsi baş verir.

Buradakı siyasi sistem Asiyanın demək olar ki, hər yerində olduğu kimidir. Çox yaxın vaxtlara qədər, tam demokratik Hindistandan fərqli olaraq, hakimiyyət hərbi çevrilişlərlə ötürülürdü. Vəziyyət hələ də tam sabitləşməyib.

Yerli “xalq atalarının” hamısının xaricdə ikili vətəndaşlığı və mülkləri var. Övladları Kembric və Oksford kimi nüfuzlu ali məktəblərdə təhsil alır. Ölkə pulları vətəndə yox, daha çox xaricdə xərclənir. Ölkənin nüvə silahına malik olmasına baxmayaraq, əhalisinin əksəriyyəti yoxsulluq içində yaşayır. Ümumiyyətlə, iqtisadiyyat Amerika və Çin sərmayəsindən çox asılıdır.

Buna görə də fövqəldövlət statusu xəyalları unudulur, əsas diqqət sosial problemlərin həllinə yönəlir.

Hazırladı: Rəsmiyyə Şərifova,

KONKRET.az