Gözəlliyi ilə tanınan ada dövlətləri Sakit okeanın səviyyəsinin qalxması ilə məhv ola bilər. BMT rəhbəri dəniz səviyyəsinin qalxmasını xüsusilə Sakit okean cənnətini təhdid edən qlobal fəlakət adlandırır.
Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə "The İndependent" yazıb.
BMT-nin baş katibi Antonio Quterreş dünyaya daha bir iqlim SOS ilə müraciət edib. Bu dəfə o, qısaltmaların dənizlərimizi xilas et mənasını verdiyini deyib. Xüsusilə Sakit okeanın ən həssas ada ölkələrində dəniz səviyyəsinin getdikcə artdığı qeyd edilir.
"Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatı Yer kürəsinin istiləşməsi və buz təbəqələrinin və buzlaqların əriməsi nəticəsində dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinin pisləşməsi ilə bağlı hesabatlar dərc edib. Onlar qeyd edirlər ki, Sakit okeanın cənub-qərbi təkcə dəniz səviyyəsinin yüksəlməsindən deyil, həm də iqlim dəyişikliyinin okeanların turşulaşması və istilik dalğaları kimi digər təsirlərindən də əziyyət çəkir" deyə nəşr qeyd edir.
Qeyd olunur ki, Quterreş bu çağırışını Sakit okeanın cənubunda yerləşən Polineziya ada krallığının paytaxtı Tonqada Sakit okean Adaları Forumunun iclasında edib.
"Bu, çılğın bir vəziyyətdir. Dəniz səviyyəsinin qalxması tamamilə bəşəriyyət tərəfindən yaradılan böhrandır. Tezliklə böhran demək olar ki, ağlasığmaz ölçülərə çatacaq. Qlobal fəlakət bu Sakit okean cənnətini risk altına qoyur. Okean aşıb-daşır", deyə Quterreş bildirib.
BMT-nin tələb etdiyi bölgədəki vəziyyətlə bağlı hesabatda göstərilir ki, 1990-2020-ci illər arasında Tonqanın paytaxtı Nuku'alofada dəniz səviyyəsi 21 santimetr artaraq qlobal orta göstəricidən iki dəfə 10 santimetr artıb. Samoa ada dövlətinin paytaxtı Apiada dəniz səviyyəsi 31 santimetr, Ficinin Suva şəhəri isə 29 santimetr qalxma ilə üzləşib.
"Bu, Sakit okean ada dövlətlərini ciddi risk altında qoyur", deyə BMT rəhbəri qeyd edib.
Eyni zamanda, onun sözlərinə görə, region əhalisinin təxminən 90%-i risk zonasında - okeandan cəmi 5 kilometr aralıda yaşayır.
"1980-ci ildən bəri Quamda sahilyanı daşqınların sayı ildə 2 dəfədən 22 dəfəyə qədər artıb. Kuk adalarında 5-dən 43-ə, Paqo-Paqoda, Amerika Samoasında sahil daşqınları ildə sıfırdan 102 dəfəyə qədər artıb", deyə nəşr yazıb.
Məlumata görə, Sakit okeanın qərbində suların istiləşməsi, axınlar və Antarktidadan əriyən buzların bir hissəsinin ora yönəldilməsi səbəbindən dəniz səviyyəsi daha sürətlə yüksəlir.
Quterreş 2019-cu ilin mayında bölgəyə sonuncu səfərindən sonra dəyişikliklər gördüyünü deyib. Lakin keçmiş USGS dəniz səviyyəsi üzrə alim Xeffres Uilyamsın fikrincə, narahatlıq haqlıdır. Onun sözlərinə görə, baş verənlər xüsusilə Sakit okean adaları üçün təhlükəlidir, çünki onların əksəriyyəti alçaq hündürlükdə yerləşir və bu səbəbdən yerli sakinlər daşqınların qurbanı ola bilərlər.
Nəşr bildirir ki, suyun səviyyəsinin qalxması daha çox Antarktida və Qrenlandiyada buzların əriməsi ilə bağlıdır.
"Orada ərimə son üç-dörd onillikdə qütblərdə yüksək istiləşmə sürətinə görə əhəmiyyətli dərəcədə sürətlənib", deuə Uilyams bildirib.
BMT-nin məlumatına görə, istixana qazlarının tutduğu istiliyin təxminən 90%-i okeanlara axır. Qlobal miqyasda isə suyun səviyyəsinin qalxması sürətlənir və bu, ekspertlərin rəyindən keçmiş tədqiqatların əksini tapır. Quterreşin sözlərinə görə, bu rəqəm hazırda son 3000 ilin ən yüksək göstəricisidir.
BMT-nin hesabatına görə, 1901-1971-ci illər arasında qlobal dəniz səviyyəsi hər on ildə orta hesabla 1,3 santimetr artıb. 1971-2006-cı illərdə 1,9 santimetrə qədər, 2006-2018-ci illərdə 3,7 santimetrə qədər yüksəlib, son on ildə isə dəniz səviyyəsi 4,8 santimetr artıb.
BMT-nin hesabatında həmçinin istiliyi saxlayan qazların 80%-ni təşkil edən 20 ən zəngin ölkənin şəhərləri də vurğulanıb. Son 30 ildə dəniz səviyyəsinin qlobal orta göstəricidən ən azı 50% yuxarı qalxdığı şəhərlərə Şanxay, Pert, London, Atlantik Siti, Nyu Cersi, Boston, Mayami və Yeni Orlean daxildir.
Yeni Orlean 1990-2020-ci illər arasında dəniz səviyyəsinin 10,2 düym (26 santimetr) qalxması ilə siyahıya başçılıq edir. BMT rəsmiləri qeyd ediblər ki, 2012-ci ildə "Superstorm Sandy" qasırğası zamanı Nyu Yorkda baş verən daşqınlar dəniz səviyyəsinin yüksəlməsi ilə daha da pisləşib. İqlim fırtına xərclərinə 8 milyard dollar əlavə edib.
Quterreş "iqlim xaosu" olduğunu deyib və zəngin ölkələri karbon emissiyalarını azaltmaq, qalıq yanacaqlardan istifadəni dayandırmaq və yoxsul ölkələrə kömək etmək üçün səyləri artırmağa çağırıb.
Bununla belə, BMT-nin 2023-cü il üçün hesabatında deyilir ki, ölkələrin enerji planları göstərir ki, 2030-cu ildə istiləşməni beynəlxalq səviyyədə razılaşdırılmış səviyyələrlə məhdudlaşdıracaq miqdardan iki dəfə çox qalıq yanacaq istehsal edəcəklər.
Aydın
