İsrail əməliyyatının əks-sədası haqqında yazan amerikalı eks siyasətçi Con Bolton deyir ki, bu, Tehrana birbaşa hücum ehtimalını artırır.
Hafta.az-ın “The İndependent”ə istinadən yazdığına görə, İsrailin Hizbullaha qarşı partlayıcı yüklü peycerlər işə salmaqla həyata keçirdiyi təəccüblü hücumlar İsrailin kəşfiyyat və müdafiə qüvvələrinin yaradıcılığını, düşmənin təsir dairələrinin ürəyinə dərin zərbələr endirmək qabiliyyətini nümayiş etdirir. Reallıq budur ki, Hizbullah-ın yüksək səviyyəli liderləri və İranın Livandakı səfiri kimi müttəfiqləri arasında itkilər, həmçinin Hizbullah-ın daxili komandanlıq və nəzarət sisteminin yaxın müddətdə əhəmiyyətli dərəcədə pisləşməsi onu olduqca həssas edir.
“Amerikalılar üçün Hizbullah-ın tanınmış lideri İbrahim Akilin öldürülməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Çünki o, 1983-cü ildə Beyrutun qərbində Amerika səfirliyinə edilən bombalı hücuma və Livan hökumətinin dəvəti ilə çoxmillətli sülhməramlı qüvvələrə qoşulan ABŞ dəniz piyadaları və fransız əsgərlərinin yerləşdiyi kazarmalara bombalı hücumlara görə məsuliyyət daşıyır. Onun qətli ilə qismən də olsa ədalət bərqərar oldu” deyir Bolton.
Bu yaxınlarda Həmas-ın lideri İsmayıl Haniyənin Tehranda təhlükəsiz iqamətgahda öldürülməsi ilə yanaşı, İsrail, şübhəsiz ki, əsas düşməni olan İranı hiddətləndirib.
Məqalədə deyilir ki, gələcək hələ qeyri-müəyyən olsa da, bu məqam İsrail üçün “atəş halqası” strategiyasına (İranın İsraili əhatə edən qruplara dəstəyi) cavab olaraq İrana və onun terrorçu müvəkkillərinə qarşı cavab əməliyyatlarını gücləndirmək üçün ideal fürsətdir. İndi İranın nüvə proqramı da indiyədək ən böyük təhlükə ilə üzləşə bilər.
“Çoxlarının indi adlandırdığı “tutqun zəng” əməliyyatından (partlayıcı peyjerlər) sonra İsrail Livandakı Hizbullah hədəflərinə böyük hücumlar etdi. Bu hücumların sona çatıb-çatmaması, yoxsa terrorizmlə mübarizə üçün daha böyük səylərin yalnız başlanğıc mərhələləri olub-olmadığı bəlli deyil. Son hücumlar və digərləri Hizbullah-ın liderliyini və hücum imkanlarını daha da zədələyib” deyilən məqalədə vurğulanır ki, bununla belə, Hizbullah-ın əsasən İran tərəfindən təmin edilən və ya maliyyələşdirilən böyük arsenalı, onun Bekaa vadisində və Livanın başqa yerlərində quru qoşunları və tunel şəbəkələri onu İsrail üçün daimi təhlükəyə çevirir. Hizbullah yaxın perspektivdə İsrail üçün İranın özündən daha təhlükəlidir. MKİ terrorçuların 150 minə qədər müxtəlif tipli raket və raketlərə malik ola biləcəyini açıq şəkildə təxmin edir. Çoxları hesab edir ki, İsrailin sağ qalması İrana qarşı birbaşa olaraq hər hansı böyük hərbi tədbir görməzdən əvvəl Hizbullah-ın zərərsizləşdirilməsini tələb edir.
2023-cü il oktyabrın 8-dən Həmas-ın İsrailə qarşı amansız hücumundan sonra Hizbullah-ın İsrailin şimalını aramsız raket və artilleriya bombardmanları təxminən 60 min vətəndaşı evlərini, təsərrüfatlarını və iş yerlərini tərk etməyə məcbur edib. Nəticədə böyük iqtisadi pozulmalar və daha çox tərk edilmiş əmlakın bombardmanlar nəticəsində məhv edilməsi təhlükəsi İsrailin 16 sentyabrda şimaldan qaçmağa məcbur olan insanların geri qayıtmasının milli müharibənin məqsədi olduğunu bəyan etməsinə səbəb oldu. Təhlilə görə, bu, İsrailin daha çox hərbi əməliyyatlar keçirməsi ehtimalından xəbər verə bilər. İsrail son bir il ərzində öz əməliyyat planlarını çox gizli saxlayıb, bu da gələcək hadisələrin dəqiqliklə proqnozlaşdırılmasını çətinləşdirir.
Həmas-a gəlincə, adekvat işıqlandırılmayan diqqətəlayiq inkişaf ondan ibarətdir ki, Bayden administrasiyası ən azı gələn noyabrda keçiriləcək prezident seçkilərindən əvvəl Qəzza münaqişəsində atəşkəslə bağlı danışıqlara dair ümidlərdən böyük ölçüdə imtina edib.
“Əslində İsrail və Həmas-ın ziddiyyətli və barışmaz məqsədləri var idi. İsrail müvəqqəti atəşkəsi qəbul etməyə və girovlarının müqabilində bəzi fələstinli məhbusları azad etməyə hazır idi, Həmas isə düşmən əməliyyatlarına tamamilə son qoyulmasını və bütün İsrail qüvvələrinin Qəzzadan çıxarılmasını tələb edib. Beləliklə, demək olar ki, iki tərəf arasında razılığa gəlmək üçün yer olmadığı görünür” deyən Bolton bildirib ki, buna görə də İsrail Həmas-ın qalan yüksək rütbəli liderlərini hədəfə almaq üçün səylərini davam etdirəcək, təşkilatın hərbi gücünü və potensialını zəiflədəcək və məhv edəcək. Bundan əlavə, Həmas-ın Qəzzadakı geniş istehkamlarının məhv edilməsi üzrə əməliyyatlar tunel şəbəkəsini tamamilə ləğv etməyə davam edəcək. Beləliklə, İranın "atəş halqası" strategiyası altında ilk hücumu alçaldıcı məğlubiyyətə doğru gedir, çünki Tehranın Qəzzada hökmranlığı dağıntıdan başqa bir şey gətirməyib.
Digər tərəfdən, Yəməndəki husi terrorçuları İranın tam maliyyə və siyasi dəstəyi ilə Süveyş kanalı və Qırmızı dəniz dəhlizlərini dəniz nəqliyyatı üçün bağlamağa davam edir. Onlar həmçinin beynəlxalq hava məkanında uçan Amerika İHA-larını hədəfə alırlar və bu bağlanma regionda böyük iqtisadi çətinliklərə səbəb olur. Misir Süveyş kanalı rüsumlarından dövlət gəlirlərində əhəmiyyətli dərəcədə azalma yaşayır ki, bu da əhalisinin yaşadığı iqtisadi çətinlikləri daha da artırır.
Qlobal səviyyədə, Afrika Buynuzu ətrafında malların daşınması ilə bağlı artan xərclər bir çox ölkəni yükləyir, Husilər və İran isə heç bir nəticə ilə üzləşmir.
Məqalədə deyilir: “Tehrana bu həyati əhəmiyyət daşıyan dəniz zolaqlarını bağlı saxlamağa icazə vermək tamamilə qəbuledilməzdir. Hələ ABŞ müstəqillik əldə etməmişdən əvvəl də gəmiçilik azadlığının təmin edilməsi koloniyaların təhlükəsizliyinin əsas prinsipi idi. Bununla belə, İranın “atəş halqası” strategiyasının bir çox elementlərində olduğu kimi, Bayden administrasiyası husilərə qarşı tərəddüd edir, bu həyati əhəmiyyətli dəniz kommunikasiya xətlərini yenidən açmaq üçün qətiyyətli addım atmır və ya dəstəkləmir. Növbəti ABŞ prezidentinin bu səmərəsiz yanaşma ilə necə hərəkət edəcəyi 2025-ci il yanvarın 20-dən sonra bəlli olmayacaq. Eyni şəkildə, İraq və Suriyadakı şiə milis qrupları 2023-cü il oktyabrın 7-dən bəri Amerikalı mülki şəxslərə və hərbçilərə qarşı 170-dən çox hücum həyata keçirsə də, ABŞ İrana və silahlandırdığı şiə milislərə qarşı cəza tədbirləri görməyib”.
Məqalənin sonunda müəllif qeyd edir ki, Bayden administrasiyası, xüsusən də yanğın əməliyyatı zonasında gərginlik artdıqca və hərbi fəaliyyətlər artsa belə, diplomatları, əsgərləri və podratçıları ardıcıl olaraq risk altında qoydu. Əgər İran qüvvələrinin və ya şiə silahlılarının hücumu onların arasında ciddi itkilərə səbəb olarsa, bu, təəssüf ki, Bayden administrasiyasının hərəkətsizliyi səbəbindən mümkündür və bu, birbaşa İranı hədəfə ala biləcək güclü Amerika reaksiyasına səbəb ola bilər.
“Tehrandakı mollalar Yaxın Şərqdə sülh və təhlükəsizliyə əsas təhlükə olaraq qalırlar. Terrorçuların etibarlı qüvvələrinin getdikcə zəifləməsi və atəş strategiyasının həlqəsinin tədricən zəifləməsi ilə İranın hava hücumundan müdafiə sistemlərinə, neft və qaz hasilatı obyektlərinə, hərbi bazalarına, hətta nüvə silahlarına və ballistik raket proqramlarına birbaşa hücum potensialı yüksəkdir. Bundan əlavə, getdikcə qəzəblənən İran mülki əhalisi din xadimlərini öz vətəndaşlarının rifahından daha çox dini ekstremizmlə maraqlandırdığından, rejimə qarşı daxili müxalifət artacaq. Ona görə də qaçılmaz və aktual sual; İran İslam İnqilabı hazırkı Ali Rəhbərinin gedişindən sonra sağ qala bilərmi?”, - Con Bolton yazıb.
