İsrailin “Hizbullah” terror təşkilatına qarşı partlayıcı yüklü peycerlər və ratsiyaları partlatmaqla həyata keçirdiyi təəccüblü hücumlar İsrailin kəşfiyyat və müdafiə qüvvələrinin yaradıcılığını və bacarıqlılığını, düşmənin təsir dairələrinin ürəyinə dərin zərbələr endirmək qabiliyyətini nümayiş etdirir. Reallıq budur ki, “Hizbullah” terrorçularının liderləri və İranın Livandakı səfiri kimi müttəfiqləri arasında itkilər, həmçinin terror təşkilatının daxili komandanlıq və nəzarət sisteminin yaxın müddətdə əhəmiyyətli dərəcədə pisləşməsi onu olduqca həssas edir.
Amerikalılar üçün “Hizbullah”ın tanınmış lideri İbrahim Akilin öldürülməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Çünki o, 1983-cü ildə Beyrutun qərbində Amerika səfirliyinə edilən bombalı hücuma və Livan hökumətinin dəvəti ilə çoxmillətli sülhməramlı qüvvələrə qoşulan ABŞ dəniz piyadaları və fransız əsgərlərinin yerləşdiyi kazarmalara bombalı hücumlara görə məsuliyyət daşıyır. Onun qətli ilə qismən də olsa ədalət bərqərar oldu.
Bu yaxınlarda “HƏMAS” terror təşkilatı lideri İsmayıl Haniyənin Tehranda təhlükəsiz iqamətgahda öldürülməsi ilə yanaşı, İsrail, şübhəsiz ki, əsas düşməni olan İranı, eləcə də birbaşa hədəfə aldığı terrorçuların himayədarlarının hiddətləndirib.
Gələcək hələ də qeyri-müəyyən olsa da, bu məqam İsrail üçün “atəş halqası” strategiyasına (İranın İsraili əhatə edən qruplara dəstəyi) cavab olaraq İrana və onun terrorçu əlaltılarına qarşı cavab əməliyyatlarını gücləndirmək üçün ideal fürsətdir. İndi İranın nüvə proqramı da indiyədək ən böyük təhlükə ilə üzləşə bilər.
Hazırda Yaxın Şərqdə döyüş meydanı necədir?
Çoxlarının indi adlandırdığı “tutqun zəng” əməliyyatından (partlayıcı peycerlər) sonra İsrail Livandakı “Hizbullah” hədəflərinə böyük hücumlar etdi. Bu hücumların sona çatıb-çatmaması, yoxsa terrorizmlə mübarizə üçün daha böyük səylərin yalnız başlanğıc mərhələləri olub-olmadığı bəlli deyil. Son hücumlar və digərləri “Hizbullah”ın liderliyini və hücum imkanlarını daha da zədələyib.
Bununla belə, “Hizbullah”ın əsasən İran tərəfindən təmin edilən və ya maliyyələşdirilən böyük arsenalı, onun Bekaa vadisində və Livanın başqa yerlərində quru qoşunları və tunel şəbəkələri onu İsrail üçün daimi təhlükəyə çevirir. Terror təşkilatı yaxın perspektivdə İsrail üçün İranın özündən daha təhlükəlidir. Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi (MKİ) terrorçuların 150 minə qədər müxtəlif tipli raket və raketlərə malik ola biləcəyini açıq şəkildə təxmin edir. Çoxları hesab edir ki, İsrailin sağ qalması İrana qarşı birbaşa olaraq hər hansı böyük hərbi tədbir görməzdən əvvəl “Hizbullah”ın zərərsizləşdirilməsini tələb edir.
2023-cü il oktyabrın 8-dən “HƏMAS” terrorçularının İsrailə qarşı amansız qətliamından sonra “Hizbullah”ın İsrailin şimalını aramsız raket və artilleriya bombardmanları təxminən 60 min vətəndaşı evlərini, təsərrüfatlarını və iş yerlərini tərk etməyə məcbur edib. Nəticədə böyük iqtisadi pozulmalar və daha çox tərk edilmiş əmlakın bombardmanlar nəticəsində məhv edilməsi təhlükəsi İsrailin 16 sentyabrda şimaldan qaçmağa məcbur olan insanların geri qayıtmasının milli müharibənin məqsədi olduğunu bəyan etməsinə səbəb oldu. Bu, İsrailin daha çox hərbi əməliyyatlar keçirməsi ehtimalından xəbər verə bilər. İsrail son bir il ərzində öz əməliyyat planlarını çox gizli saxlayıb və bu, gələcək hadisələri dəqiqliklə proqnozlaşdırmağı çətinləşdirir.
“HƏMAS”a gəlincə, adekvat işıqlandırılmayan diqqətəlayiq inkişaf ondan ibarətdir ki, Bayden administrasiyası ən azı gələn noyabrda keçiriləcək prezident seçkilərindən əvvəl Qəzza münaqişəsində atəşkəslə bağlı danışıqlara dair ümidlərdən böyük ölçüdə imtina edib.
Əslində İsrail və “HƏMAS”ın ziddiyyətli və barışmaz məqsədləri var idi. İsrail müvəqqəti atəşkəsi qəbul etməyə və girovlarının müqabilində bəzi fələstinli məhbusları azad etməyə hazır idi. “HƏMAS” isə əməliyyatlara tamamilə son qoyulmasını və bütün İsrail qüvvələrinin Qəzzadan çıxarılmasını tələb edib. Beləliklə, demək olar ki, iki tərəf arasında razılığa gəlmək üçün yer olmadığı görünür.
Buna görə də İsrail “HƏMAS”ın qalan yüksək rütbəli liderlərini hədəf almaq, hərbi gücünü və imkanlarını zəiflədərək məhv etmək səylərini davam etdirəcək. Bundan əlavə,terror təşkilatının Qəzzadakı geniş istehkamlarının məhv edilməsi üzrə əməliyyatlar tunel şəbəkəsini tamamilə ləğv etməyə davam edəcək. Beləliklə, İranın “atəş halqası” strategiyası altında ilk hücumu alçaldıcı məğlubiyyətə doğru gedir, çünki Tehranın Qəzzada hökmranlığı dağıntıdan başqa bir şey gətirməyib.
Digər tərəfdən, Yəməndəki husi terrorçuları İranın tam maliyyə və siyasi dəstəyi ilə Süveyş kanalı və Qırmızı dəniz dəhlizlərini dəniz nəqliyyatı üçün bağlamağa davam edir. Onlar həmçinin beynəlxalq hava məkanında uçan ABŞ pilotsuz uçuş aparatlarını (PUA) hədəf alırlar və bu bağlanma regionda böyük iqtisadi çətinliklərə səbəb olur. Misir Süveyş kanalı rüsumlarından dövlət gəlirlərində əhəmiyyətli dərəcədə azalma yaşayır ki, bu da əhalisinin yaşadığı iqtisadi çətinlikləri daha da artırır.
Qlobal səviyyədə, Afrika Buynuzu ətrafında malların daşınması ilə bağlı artan xərclər bir çox ölkəni yükləyir, Husilər və İran isə heç bir nəticə ilə üzləşmir.
Tehrana və onun terrorçu əlaltılarına bu həyati əhəmiyyət daşıyan dəniz zolaqlarını bağlı saxlamağa icazə vermək tamamilə qəbuledilməzdir. Hələ ABŞ müstəqillik əldə etməzdən əvvəl də gəmiçilik azadlığının təmin edilməsi koloniyaların təhlükəsizliyinin əsas prinsipi idi. Bununla belə, İranın “atəş halqası” strategiyasının bir çox elementlərində olduğu kimi, Bayden administrasiyası husilərə qarşı tərəddüd edir, bu həyati əhəmiyyətli dəniz kommunikasiya xətlərini yenidən açmaq üçün qətiyyətli addım atmır və ya dəstəkləmir. Növbəti ABŞ prezidentinin bu səmərəsiz yanaşma ilə necə hərəkət edəcəyi 2025-ci il yanvarın 20-dən sonra bəlli olacaq.
Eyni şəkildə, İraq və Suriyadakı şiə silahlı dəstələri 2023-cü il oktyabrın 7-dən bəri Amerikalı mülki şəxslərə və hərbçilərə qarşı 170-dən çox hücum həyata keçirsə də, ABŞ İrana və silahlandırdığı şiə yaraqlılara qarşı cəza tədbirləri görməyib.
Bayden administrasiyası, xüsusən də yanğın əməliyyatı zonasında gərginlik artdıqca və hərbi fəaliyyətlər artsa belə, diplomatları və əsgərləri ardıcıl olaraq risk altında qoyub. Əgər İran qüvvələrinin və ya şiə silahlılarının hücumu onların arasında ciddi itkilərə səbəb olarsa, bu, təəssüf ki, Bayden administrasiyasının hərəkətsizliyi səbəbindən mümkündür, bu, birbaşa İranı hədəfə ala biləcək güclü Amerika reaksiyasına səbəb ola bilər.
Tehrandakı mollalar Yaxın Şərqdə sülh və təhlükəsizliyə əsas təhlükə olaraq qalırlar. Terrorçuların etibarlı qüvvələrinin getdikcə zəifləməsi və atəş strategiyasının həlqəsinin tədricən zəifləməsi ilə İranın hava hücumundan müdafiə sistemlərinə, neft və qaz hasilatı obyektlərinə, hərbi bazalarına, hətta nüvə silahlarına və ballistik raket proqramlarına birbaşa hücum potensialı yüksəkdir. Bundan əlavə, getdikcə qəzəblənən İran mülki əhalisi ruhaniləri öz vətəndaşlarının rifahından daha çox dini ekstremizmlə maraqlandırdığından, rejimə qarşı daxili müxalifət artacaq. Ona görə də qaçılmaz və aktual sual yaranır: İran İslam İnqilabı hazırkı rejim rəhbərinin gedişindən sonra sağ qala bilərmi?
