Avropa rəsmiləri 2025-ci ildə Rusiya-Ukrayna əsas boru kəməri ilə qaz tədarükünü saxlamaq üçün danışıqlar aparır. Bu barədə “Bloomberg” agentliyi mənbələrə istinadən məlumat yayıb.
Qeyd olunur ki, Avropa Rusiya qazından olan asılılığından uzaqlaşmağa çalışır, lakin bir sıra Şərqi Avropa dövlətləri hələ də Ukraynadan keçən boru kəməri ilə Rusiyadan qaz almağa davam edir. Bu tranzit razılaşmasını əhatə edən müqavilənin müddəti cari ilin sonunda başa çatır. Bununla belə, Avropa İttifaqı və Avropa şirkətlərinin nümayəndələri Ukraynadan olan həmkarları ilə gələn il qaz tədarükünü necə təmin etmək barədə danışıqlar aparırlar. Bəzi mənbələr qeyd edir ki, enerji böhranı onun biznes modelini məhv etdiyi üçün Almaniya tərəfindən milliləşdirilən qaz nəhəngi “Uniper SE” ilə bağlı da müzakirələr aparır. Bəzi həmsöhbətlərin fikrincə, müzakirə olunan variantlardan biri Avropa şirkətlərinin Azərbaycandan qaz alıb onu Avropaya gedən və Ukraynadan keçən boru kəmərlərinə vurmasıdır. Agentliyin mənbələri qeyd edirlər ki, belə bir razılaşma Avropaya Moskvanın gəlirlərini məhdudlaşdırmağa çalışdığı bir vaxtda Rusiya qazının alınması ilə bağlı çətinliklərdən qaçmağa imkan verəcək. Slovakiya belə bir razılaşmadan faydalana biləcək əsas ölkələrdən biridir və baş nazir Robert Fitso ötən ay Azərbaycana səfəri zamanı prezident İlham Əliyevlə geniş tərkibli görüşdən sonra təfərrüatları açıqlamadan bu imkandan danışıb. Həmin vaxt Robert Fitso qeyd edirdi: “Əlbəttə ki, Ukraynada baş verən müharibə səbəbindən Slovakiyanın nəqliyyat infrastrukturunun istifadəsi mürəkkəbləşib. Azərbaycan qazının Rusiya-Ukrayna sərhədindəki məntəqə vasitəsilə Ukrayna ərazisindən idxal edilməsi layihəsi var. Söhbət 20 milyard kubmetrlik həcmdən gedirsə, bu, hamı üçün maraqlı olmalıdır. Əlbəttə, mən hesab etmirəm ki, Azərbaycan xeyriyyəçiliklə məşğuldur. Biz, sadəcə olaraq, ədalətli qiymətlərə ümid edirik və Azərbaycanın maraqlarına hörmətlə yanaşırıq. Cənab prezident, əminəm ki, biz Avropa səviyyəsində də müsbət ab-hava yaradacağıq. Bilirsiniz ki, Avropada hamı spekulyasiyanı xoşlayır, ən pis niyyət görməyə çalışır. Biz təkcə Azərbaycandan qaz almaq istəmirik, biz qazı Ukrayna ərazisindən Slovakiyaya idxal etmək istəyirik və bu məsələdə Sizin konstruktiv yanaşmanızı çox yüksək qiymətləndirirəm. Ukraynanın baş nazirinin dediyi kimi, Azərbaycan qazı olduğu yerdə Rusiya ilə Ukrayna arasında müəyyən razılığa gəlmək olar. Bu, hər kəs üçün faydalı olar, həm Slovakiya üçün, həm sizin üçün, həm də Ukrayna üçün. Çünki onlar bunun tranzitini həyata keçirəcək. Bu, nümunəvi bir layihə ola bilər və cənab prezident, bununla bağlı da verdiyiniz məlumata görə sizə təşəkkür edirəm". Bununla belə, danışıqlar ilkin mərhələdədir. Həmsöhbətlər izah ediblər ki, onlar qərarların yalnız ilin sonuna, hazırkı razılaşmanın müddətinin başa çatması və Avropa qışının başlaması ilə danışıqlar aparan tərəflərə təzyiqləri artıracaq zaman qəbul ediləcəyini gözləyirlər.
Beləliklə, Avropa Azərbaycan qazını Ukrayna ərazisindəki Rusiya qaz kəmərləri ilə nəql etmək istəyir. Bu, Aİ-nin enerji resurslarından imtina etməyə çalışdığı Rusiya Federasiyasının özündən qaz almaq imkanını aradan qaldırır. Ukrayna ərazisindən tranziti saxlamaq niyyəti Avropa İttifaqının bunu Kiyevin iqtisadiyyatını qorumaq amillərdən biri hesab etməsi ilə bağlıdır. Bundan əlavə, Avropa rəsmiləri boru kəmərlərinin fəaliyyətsiz qalacağı təqdirdə yararsız hala düşə və ya hərbi hədəfə çevrilə biləcəyindən ehtiyat edirlər. Ukraynanın “Naftoqaz” şirkətinin baş icraçı direktoru Aleksey Çernışovun agentliyə verdiyi məlumata görə, Kiyev Bakıdan qaz almaq təşəbbüsünü müsbət qiymətləndirir və ölkədə yerləşən infrastrukturdan istifadəni davam etdirmək niyyətindədir. Eyni zamanda, o, Ukraynanın Rusiyanın “Qazprom”u ilə təmasları nəzərdə tutan tranzitin uzadılması üçün Aİ layihələrində iştirakını istisna edib: “Hər zaman yadda saxlamalı olduğumuz iki amil var. Bunlardan biri odur ki, Ukraynada istifadə edilməli olan inanılmaz qaz tranziti və saxlama infrastrukturu var və Ukrayna bu infrastrukturdan istifadə etməyə meyllidir, çünki bu, çoxlu üstünlüklər verir”. Bütün bunlar Ukraynanın və Avropanın əksər ölkələrinin Azərbaycan qazına daha çox ümid bəslədiyii göstərir. Onu da xatırladaq ki, Ukraynanın “Naftoqaz” şirkəti ilə “Qazprom” arasında müqavilə 2019-cu il dekabrın 30-da imzalanıb. Müqavilə 2024-cü il dekabrın 31-də başa çatır. Müqavilə 225 milyard kubmetr qazın nəqlini nəzərdə tuturdu. m qaz: 65 milyard kubmetr. m, 2020-ci ildə və hər biri 40 milyard kubmetr. növbəti dörd il ərzində m. Müqavilənin şərtlərinə görə, Qazprom tranzit üçün ildə təxminən 1,25 milyard dollar ödəməlidir. Aleksey Çernışov 2023-cü ilin oktyabr ayının sonunda müqaviləni yeniləmək planının olmadığını bildirib. Hazırkı geosiyasi şəraitdə isə Azərbaycan qazının Rusiya və Ukrayna üzərindən Slovakiyaya və hər hansı Şərqi Avropaya nəqli çətin görünür. Çünki Rusiya ilə Ukrayna arasında müharibə gedir və bu müharibə bir müddət də davam edəcək. Bundan başqa, Azərbaycan Rusiya və Ukrayna ilə tranzit sazişi imzalamalıdır.
Tahir TAĞIYEV
