Paşinyan Putinlə “dil” tapa biləcəkmi? - RAKURS

Ermənistanın baş naziri və Rusiya prezidenti ikitərəfli fikir ayrılıqlarını müzakirə edəcəklər

Ermənistanda vəziyyət çox acınacaqlıdır. Bir tərəfdən xarici basqılar, digər tərəfdən revanşistlərin kilsənin himayəsi altında hakimiyyətə qarşı sərhəd üsyanı Paşinyanı dizə gətirməkdədir. Amma baş nazir hələlik sakit görünməyə çalışır. Amma qarşısındakı rəqibinin xüsusən kilsə xadimləri olduğunu anlayınca əndişələnir və özünə dəstək axtarır. Rusiyanın daxildən və xaricdən basqılarını da nəzərə almamış deyil. Bunun üçün də bütün umu-küsülərə rəğmən Putinlə “dil” tapmaq üçün Rusiyaya səfərə yollanıb.

Bu səfərdən Paşinyan nələri gözləyə, yaxud Moskva Qərbdən fərqli olaraq İrəvana nə verə bilər? Ermənistanda Rusiyaya qarşı da münasibət birmənalı deyil və əsasən mənfidir. Azərbaycanla 44 gnlük müharibədə uğradığı məğlubiyyəti də üstə gəlsək İrəvanın Kremlə bir o qədər də etibarı qalmayıb. Qərbdən də gözləntilər hələlik özünü doğrultmur. Ukraynada uğradığı fiaskodan yana Qərbin Ermənistan üzərindən açılacaq ikinci cəbhənin ağırlığına dözməyəcəyi də indidən bəllidir. Bunu Ermənistandakılar dayaxşı bilir. Amma edəcəkləri bir şey yoxdur, zəif, həm də çox zəifdirlər.

Ermənistanda baş verənlərdə Rusiyanın əlinin olduğu barədə fikirlər hər gün artmaqdadır. Paşinyan hakimiyyəti də eyni fikirdədir. Rusiyanın 102-ci hərbi bazasının, üstəlik də sərhədlərindəki Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin Sərhəd bölmələrinin mövcudluğu, iqtisadiyyatının Rusiyadan asılılığı Ermənistanı taktikanı dəyişməyə vadar edib. Ona görə də baş nazir Nikol Paşinyan Rusiya Federasiyasına işgüzar səfərə getməyə məcbur qalıb.

Moskvada baş nazir Paşinyanın sədrliyi ilə Ali Avrasiya İqtisadi Şurasının iclası keçiriləcək. Ermənistan Respublikasının baş naziri ilə Rusiya Federasiyasının prezidenti arasında da görüş nəzərdə tutulub. Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov qeyd etdiyinə görə, Putin və Paşinyan arasında Kremldə baş tutan danışıqlar hər iki tərəf üçün zəruri və gözləniləndir. Daha əvvəl Kreml bildirib ki, son vaxtlar Moskva ilə İrəvan arasında “problemli məsələlər yığılıb”. Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan arasında Moskvada keçiriləcək görüş hər iki tərəfə lazımdır və gözləniləndir. Putinin çox gərgin iş qrafiki davam edir. Moskvada Ali Avrasiya İqtisadi Şurasının iclası başlayıb, ənənəvi olaraq o dar formatda, genişləndirilmiş formatda olacaq, iştirakçılar mütləq birlikdə şəkil çəkdirəcək, ailə fotosu çəkdirəcəklər.

Maraqlıdır ki, Avrasiya İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (AİƏT) müqaviləsinin imzalanmasının onuncu ildönümünə təsadüf edən bu geniş iclasda Özbəkistan və Kuba prezidentləri müşahidəçi qismində iştirak ediblər. Həmçinin, bu tədbirin yekun sənədlərini imzaladıqdan sonra Putin MDB iştirakçılarının nümayəndə heyətlərinin rəhbərləri və Kuba prezidentinin şərəfinə qeyri-rəsmi şam yeməyi verəcəyi gözlənilir. İş gününün sonunda prezident Putinlə Ermənistanın baş naziri Paşinyan arasında ayrıca ikitərəfli görüş də planlaşdırılır. Görüş zəruridir və hər iki tərəfdən gözlənilir.

Hərbi və iqtisadi ittifaqlarda olan hər iki ölkənin rəhbərləri Nikol Paşinyan və Vladimir Putinin görüşü nadir hala gəlib, fikir ayrılıqları səs-küyə çevrilib və artıq heç kim tərəfindən gizlədilmir. Bu, Paşinyanın Rusiya paytaxtına səfərini xüsusilə maraqlı edir. Üstəlik, səfərdən əvvəl mətbuat konfransı zamanı o, Ermənistanda Rusiya dövlət kanallarının yayımını dayandıracağı ilə hədələyib. “Sabah Avrasiya İqtisadi İttifaqının Ali Şurasının iclasına sədrlik etmək üçün Moskvaya gedirəm və Rusiya Federasiyasının prezidenti ilə də ikitərəfli görüş olacaq. Rusiya ilə gündəm çox müxtəlifdir. Bilirsiniz ki, bu müddət ərzində çoxlu suallar yığılıb və onların bəziləri artıq səsləndirilib. Biz heç vaxt fikirləşməmişik ki, suallar yalnız səs xatirinə səsləndirilir. Onlar Ermənistan-Rusiya dostluq münasibətləri kontekstindən neqativ nüansları aradan qaldırmaq məqsədilə səsləndirilir. Təbii ki, biz münasibətlərimizin bütün ikitərəfli və çoxtərəfli gündəliyini müzakirə edəcəyik”, - Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan mayın 7-də İrəvanda mətbuat konfransı zamanı deyib.

Moskvada bir gün əvvəl Ermənistan hökumətinin başçısı ilə yenicə and içmiş Rusiya prezidenti Vladimir Putin arasında görüş elan edilib. Putinin köməkçisi Yuri Uşakov da birbaşa bildirib ki, “toplanmış problemli məsələlər” müzakirə olunacaq. Nikol Paşinyan indi Rusiyada nadir qonaqdır. O, sonuncu dəfə burada ötən ilin dekabrında olub - o, Avrasiya İqtisadi İttifaqının (Aİİ) Ali Şurasının iclasında və MDB-nin qeyri-rəsmi sammitində iştirak edib. 2024-cü ilin ilk dörd ayında Nikol Paşinyan Gürcüstan, Qazaxıstan, Almaniya, Fransa, Yunanıstan, Misir və Belçikaya səfər edib. İndi isə Moskva ilə münasibətlər aşağıya doğru inkişaf etməkdə davam edir.

Bu tendensiyanın daha bir təsdiqi Paşinyanın mətbuat konfransı olub. Ermənistanın baş nazirinin səs-küylü bəyanatlarından biri də Ermənistan ərazisində Rusiya telekanallarının yayımının dayandırılması ilə hədələnməsidir. Ona görədir ki, xəbərlərdə, xüsusən də siyasi tok-şoularda Ermənistanın indiki rəhbərliyinin ünvanına çox sərt tənqidlər səslənir. Mart ayında erməni tərəfi artıq ictimai multipleksdə “Vladimir Solovyovla axşam” və “Vladimir Solovyovla bazar axşamı” tok-şoularının yayımını əngəlləyib.

İndi cənab Paşinyan yeni mümkün sanksiyalardan danışır: “Biz Rusiya kanallarından Ermənistana və onun maraqlarına hörmət etməyi xahiş edirik. Dəfələrlə xahiş etməyə, sonra bir neçə dəfə tələb etməyə hazırıq. Əgər yeddinci dəfədən sonra tələbimizə məhəl qoyulmasa, o zaman bütün bu kanallar bağlanmalıdır”. Yeri gəlmişkən, Nikol Paşinyan özü də Rusiya mətbuatını artıq şəxsən “cəzalandırıb”: siyasətçi çoxdan Rusiya mediası ilə deyil, Qərb mediası ilə ünsiyyətə üstünlük verib.

Nikol Paşinyanın digər mühüm bəyanatı 2020-ci ilin noyabrında imzalanmış Azərbaycan-Ermənistan-Rusiya üçtərəfli bəyanatı ilə bağlı olub. Bu sənəd Qarabağda genişmiqyaslı hərbi əməliyyatları dayandırdı və Rusiya sülhməramlılarının münaqişə zonasına yeridilməsi üçün əsas oldu. Paşinyan qeyd edib ki, bu bəyanatın heç bir bəndi artıq etibarlı deyil. O cümlədən regionda bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin blokdan çıxarılacağını bildirən 9-cu bənd daxil olmaqla, Ermənistan “Azərbaycan Respublikasının qərb rayonları ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası (Azərbaycan eksklavı) arasında nəqliyyat əlaqələrinin təhlükəsizliyinə vətəndaşların, avtonəqliyyat vasitələrinin və yüklərin hər iki istiqamətdə maneəsiz hərəkətini təşkil etmək üçün təminat verir”. Moskva üçün bu məqamda əsas məsələ “nəqliyyat kommunikasiyalarına nəzarəti Rusiya FSB-nin sərhəd xidməti həyata keçirir” müddəasıdır.

Bu yaxınlarda rus sərhədçilərinin Zvartnots hava limanını tərk etməli olduğunu bildirən İrəvan onların başqa yerdə görünməsindən razı deyil. Güman etmək olar ki, bu üçtərəfli bəyanatı (və xüsusən də 9-cu bənd) yenidən nəzərdən keçirmək Paşinyanla Putin arasında əsas söhbət mövzularından biri olacaq. Digər çətin mövzu Ermənistanın Moskva ilə yanaşı İrəvanın da üzvü olduğu Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı (KTMT) ilə əməkdaşlığıdır. Ermənistan tərəfi təşkilatda iştirakını dondurub ki, bu da təbii ki, Rusiyaya yaraşmır və ümumiyyətlə, qlobal olmasa da, heç olmasa regional təsir iddiasında olan təşkilatın imicinə xələl gətirir. İrəvanın KTMT-dən şikayəti ondan ibarətdir ki, “Azərbaycan və Ermənistan arasında hərbi əməliyyatlar zamanı alyans müttəfiqini qorumaq üçün qəti addımlar atmayıb”.

Moskva ilə İrəvan arasında münasibətlərdə digər problem Rusiyanın vasitəçiliyidir. 2023-cü ilin əvvəlində Moskva Bakı və İrəvanın sülh sazişinə doğru getməsi üçün çox səy göstərdi və eyni zamanda bunun həm danışıqlar, həm də məsləhətləşmələrdə təsdiqlənmiş sülh müqaviləsinin imzalanması üçün platforma olmasını təkid etdi. Eyni zamanda, Rusiya əsas sülhməramlı dövlətin uğurları üçün Qərblə rəqabət aparırdı - Brüssel və Vaşinqton çox fəal idilər və əvvəlcə bu sülhməramlı yarışda kimin üstün olacağı bəlli deyildi. Bakı 2023-cü ilin sentyabrında Qarabağda xüsusi antiterror əməliyyat keçirdikdən sonra hər şey dəyişdi. Rusiya o zaman neytral tərəf rolunu oynayaraq Ermənistanın müdafiəsinə qalxmadı. Qərb İrəvanı dəstəklədi. Nəticədə Ermənistan tərəfi Azərbaycanla Rusiya ərazisində, Bakı isə Qərb platformalarında sülhü müzakirə etməkdən imtina etdi. Sülh sazişi üzrə danışıqlar ikitərəfli formata keçib. Onların növbəti raundu mayın 10-da Qazaxıstanda keçiriləcək: Azərbaycan və Ermənistan Xarici İşlər nazirliklərinin rəhbərləri Ceyhun Bayramov və Ararat Mirzoyan Almatıda görüşəcəklər.

Qazaxıstan KTMT və Aİİ-də Rusiya Federasiyasının müttəfiqi olsa da, Moskvanın Cənubi Qafqazda fəal rol oynamaq istəyi hələ də sönməyib. Bakı Rusiya platformasında danışıqların aparılmasına etiraz etmir, xüsusən də Rusiya bu yaxınlarda öz sülhməramlılarını Qarabağdan çıxardığından, baxmayaraq ki, onlar rəsmi olaraq 2025-ci ilə qədər orada qala bilərdilər. Yalnız Nikol Paşinyanın Rusiya vasitəçiliyinə qayıtması ilə bağlı razılığını əldə etmək qalır.

V.VƏLİYEV