Toz fırtınaları qlobal bəlaya çevrilir - ARAŞDIRMA

Dünyada toz fırtınaları getdikcə daha tez-tez baş verir və indi hətta əvvəllər praktiki olaraq rast gəlinmədiyi bölgələri də əhatə edir.

Musavat.com Britaniya nəşri The Telegrapha istinadən xəbər verir ki, alimlərin fikrincə, zaman keçdikcə vəziyyət daha da pisləşəcək.

BMT-nin məlumatına görə, dünyanın bir çox yerlərində qum və toz fırtınaları "gedərək daha tez-tez və şiddətli" olur. Onlardan ilk növbədə planetin səhra və çöl bölgələri əziyyət çəkir. Məsələn, Amerikanın Böyük Düzənliklərində belə hadisələrin sayı son iki onillikdə iki dəfə artıb. Yaxud İraqda 2022-ci ildə cəmi iki ay ərzində on qum fırtınası baş verib.

Amma indi toz fırtınaları Cənubi Avropa kimi dünyanın digər bölgələrinə də təsir edir. BMT-nin Qum və Toz Fırtınaları üzrə Koalisiyası bəyan edib ki, toz fırtınalarının “ətraf mühitin, iqlimin, sağlamlığın, kənd təsərrüfatının, yaşayış vasitələrinin və insanların sosial-iqtisadi rifahının müxtəlif aspektlərinə təsir edən əhəmiyyətli transsərhəd təsirləri” var.

Planetdə fırtınaların sayı artdıqca, elm adamları bu tendensiyanı izah etməyə çalışırlar. Əsas təsir edən amillər irimiqyaslı meşələrin qırılması, həddindən artıq otarılma, torpaq eroziyası və iqlim dəyişikliyi hesab edilir.

Oksford Universitetinin Ətraf Mühit Mərkəzindən professor David Tomas deyir ki, səhraların kənarlarında su hövzələrinin ölçüsünü azaldan və ya təbii bitki örtüyünü yox edən istənilən insan fəaliyyəti toz fırtınaları riskini artırır. O, bunun ən pis nümunəsi kimi Aral dənizinin və İraqın bataqlıqlarının qurumasını göstərib.

Bununla belə, bir çox səhra fırtınalarının tamamilə təbii mənşəyi var: "Saxaranın hissələri təbii toz mənbəyidir, yəni toz insan fəaliyyəti ilə deyil, təbii səbəblərdən atmosferdə olur. Məsələn, uzaq keçmişdə nəm iqlimdən miras qalan quru göl yataqları bütün dünyada toz mənbəyidir”.
Bitki örtüyünün artırılması üçün torpağın bərpası, torpağın və suyun idarə edilməsi bu təbii fəlakətlə mübarizə üçün BMT-nin tövsiyəsidir. Və burada lider, qəribə də olsa, dünyanın ən iddialı ağac əkmə layihəsini həyata keçirən Çindir.

1978-ci ildə Böyük Yaşıl Divar üzərində işlərin başlanmasından bəri 66 milyarddan çox ağac əkilib və onların sayı 2050-ci ilə qədər 100 milyarda çatdırılacaq. Belə bir layihənin ölkənin şimal-şərq hissəsini Qobi səhrasından gələn qum fırtınalarından qoruyacağına ümid edilir.