Emmanuel Makron daxili siyasi işlərlə məşğul olarsa və Jordan Bardella Fransa adından baş nazir kimi çıxış edərsə, Avropa İttifaqında çətinliklər yarana bilər
Emmanuel Makronun Milli Assambleyanı buraxmaq qərarı Brüsseli çaşqınlığa sürükləyib. Aİ qurumları üçün qeyri-müəyyənlik və yenidən qruplaşma dövrü başlayır. Fransa prezidenti bir tərəfdən partiyasının Avropa seçkilərində məğlub olması ilə zəifləyib. Digər tərəfdən, gələn ay o, erkən qanunvericilik seçkilərində ifrat sağçılar qalib gələrsə, hakimiyyətin bölüşdürülməsi məsələsini müzakirə etməyə məcbur ola bilər. Nəticədə Fransanın və onun liderinin səsi böyük ehtimalla Avropa İttifaqında və dünyada daha az eşidiləcək.
Erik Mauris, Avropa Siyasəti Mərkəzinin əməkdaşı: “Biz apreldə Sorbonnadakı çıxışını xatırlayırıq, o, çox iddialı idi. Makron Avropa İttifaqını gələcəyə baxmağa və qətiyyətlə hərəkət etməyə çağırırdı. Makron bu gündəliyi avropalı tərəfdaşlarına daha az tətbiq edə və Aİ-nin tutmalı olduğu istiqaməti göstərə bilərdi. Fransa prezidentinin öz oyununu oynaması və xüsusən də Avropa Şurasının başçısı və prezidentinin təyinatına həlledici təsir göstərməsi daha çətin olacaq. 2019-cu ildə Emmanuel Makron Avropa İttifaqında ən mühüm vəzifələrin bölüşdürülməsində çox mühüm rol oynadı. O, alman Ursula fon der Leyenə Avropa Komissiyasının rəhbəri vəzifəsini verdi, Avropa Mərkəzi Bankının sədrliyini fransız qadına təmin etdi və Fransanın Avropa komissarına super portfel təklif etdi. Fransa prezidenti hazırkı müxalifətlə tərəfdaşlıq sazişi bağlasa, Avropa qanunvericiliyinin inkişafına təsirini itirmək riski ilə üzləşir”.
Avropa Siyasət Araşdırmaları Mərkəzindən Sofiya Russak: “Məsələn, Makronu daxili siyasi işlərə cəlb edərsə və Jordan Bardella Fransanın baş naziri kimi çıxış edərsə, Avropa İttifaqında çətinliklər yarana bilər. Bu, prezidentin öz ölkəsində əli bağlı olsa, Avropa səviyyəsində onun həvəsini azalda bilər. Avropa Komissiyasının növbəti sədrinin və Aİ Şurasının rəhbərinin təyin edilməsi ilə bağlı rəsmi danışıqlar gələn həftə başlayacaq. İttifaqın ən böyük və ən güclü ölkələri olan Fransa və Almaniya bu vəzifələrə namizədlərin təsdiqində ən böyük çəkiyə sahib olmağa adət ediblər. İndi bu vəziyyət dəyişə bilər.
Ən önəmli sayılan iki lider Olaf Şolz və Emmanuel Makron Avropa seçkilərindən zəifləmiş şəkildə çıxırlar. Lakin bu, Polşa, İtaliya və İspaniya kimi digər böyük ölkələrin liderlərinə bir az daha çox tərpənmək imkanı verə bilər. Fransada növbədənkənar parlament seçkilərinin birinci turu iyunun 30-na təyin edilib. İkincisi iyulun 7-nə təsadüf edir. Onlar bütün Avropa İttifaqında yaxından izləniləcək.
Le Pen Bardell-i baş nazir postuna hazırlayır
Milli Birlik partiyasının qurucusu Marine Le Pen bildirib ki, Fransada keçiriləcək ümumi seçkilərdə ifrat sağçı partiya qalib gələrsə, onun müttəfiqi 28 yaşlı Jordan Bardella baş nazir təyin olunacaq. Le Pen prezidentlik ambisiyalarını da açıqlayıb. Milli Birlik partiyasının rəhbəri Jordan Bardella və Marine Le Penin təmsil olunduqları ifrat sağçı partiya Fransada keçiriləcək ümumi seçkilərdə qalib gələrsə, “icraçı cütlük” kimi çıxış edəcəklər.
Bazar ertəsi axşam Fransanın TF1 kanalına televiziya müsahibəsində Le Pen bildirib ki, partiyası seçkilərdə uğur qazanarsa, Bardella baş nazir olacaq və o, prezidentlik ambisiyalarından əl çəkməyəcək. "Mən həmişə fransızlara demişəm ki, artıq bir neçə aydır ki, Bardella və mən fransız xalqının onlara həvalə etdiyi vəzifələri bacardıqca yerinə yetirmək üçün icraçı cütlük kimi çalışırıq" deyə Le Pen Milli Birliyin Fransanı doğru yola qaytarmasına imkan verəcəyini vurğulayıb.
Mühafizəkar siyasətçi bildirib ki, onun partiyası da 30 iyun və 7 iyul seçki günü digər sağçı namizədlərlə qüvvələri birləşdirməyi nəzərdən keçirəcək. Fransa prezidenti Emmanuel Makron bazar günü Avropa Parlamenti seçkilərində mərkəzçi İntibah partiyasının fəlakətli çıxışından sonra Milli Assambleyanı buraxacağını və növbədənkənar seçkilər təyin edəcəyini açıqlayıb. Bu açıqlama ifrat sağçı Milli Birlik partiyasının Fransanın 30%-dən çox səsi ilə Avropa Parlamentində 81 yerdən 30-nu qazanmasından bir qədər sonra gəlib.
Son hesablamada Makronun Dirçəliş partiyası Fransa prezidentinin 2017-ci ildəki ilk seçkisindən sonra siyasi səhnədən sildiyinə inandığı sosialistləri qabaqlayaraq 15%-dən az səs toplayıb. Solçu Fransa Fəth edilməmiş partiyası 10% səslə dördüncü yeri tuta bilər, mühafizəkar Respublikaçılar isə təxminən 7% səs toplaya bilər.
Bardella kimdir?
Bardella Marin Le Penin bacısı qızı Nolven Olivye ilə bir neçə il görüşüb və Avropa seçkilərinə cəmi bir neçə gün qalmış ondan ayrılıb. 1995-ci ildə Parisətrafı məhəllədə anadan olan mühacirlərin oğlunun siyasi karyerası çox güclü olub. O, 2024-cü il Avropa İttifaqı seçkilərində Makronun mərkəzçi ittifaqından iki dəfə çox səs toplayıb. 2005-ci ildə Fransanın ətraf bölgələrində baş verən şiddətli iğtişaşlardan qaynaqlanan siyasi yüksəlişin sahibi Bardella 17 yaşında siyasətə qədəm qoyub, Marin Le Penin ifrat sağçı partiyasına qoşulub.
İki ildən sonra o, özünü siyasətə həsr etmək üçün təhsil aldığı universitetin Coğrafiya fakültəsini tərk edib və ardıcıl olaraq partiyanın rayon şurasının üzvü, mətbuat katibi, sədr müavini vəzifələrində çalışıb. Cəmi 23 yaşında o, 2019-cu il Avropa seçkilərində Milli Birliyin siyahısında birinci olub.
2022-ci ilin noyabrında Bardella Le Pendən sonra ifrat sağçı partiyanın sədri seçilib. Növbəti il, o, ardıcıl ikinci dəfə namizəd seçilib və uzun illər onun rəhbərliyində qalacağı gözlənilir. Bardellin diqqətlə hazırlanmış strategiyası bir vaxtlar paytaxtın qərbindəki zəngin şəhərətrafı qəsəbədə bir qaladan Jan-Mari Le Penin rəhbərlik etdiyi partiyanın imicini yaxşılaşdırmağa kömək edib. Öz təbirincə desək, o, bir milyondan çox izləyicisi olduğu TikTok-dan “sosial media vasitəsilə siyasiləşən və siyasiləşən gənclərə çatmaq” vasitəsi kimi istifadə edir.
Aİ seçkilərində aparıcı namizəd olan Bardella milli sərhəd nəzarətini tətbiq etməklə və AB iqlim qaydalarını ləğv etməklə miqrantların sərbəst hərəkətini məhdudlaşdırmağı müdafiə edir. Partiya artıq Aİ və avrozonadan çıxmaq istəmir, onları daxildən zəiflətməyə çalışır. Seçkidən əvvəl teledebatda Bardell AB-ni bitirmək istəməkdə günahlandırılsa da, Bardell belə cavab verib: "Mən Avropanın əleyhinə deyiləm. Avropanın işinin əleyhinəyəm". Seçkidən sonra Avropada əhəmiyyətli nüfuz əldə etməyi hədəfləyən Bardella, bir sıra mübahisələrdən sonra Avropa Parlamentində daha bu fraksiya ilə əməkdaşlıq etməyəcəyini deyərək partiyasını Almaniyanın müttəfiqi Almaniya üçün Alternativ partiyasından (AfD) uzaqlaşdırıb.
Avropanın yeddi bəlası
G7 ölkələri Qlobal Cənubun aparıcı ölkələrinin dəvət olunmuş liderlərinin iştirakı ilə İtaliyanın Borgo Egnazia otelində keçiriləcək illik sammitə hazırlığı yekunlaşdırır. Görüş ərəfəsində ABŞ və Fransa prezidentləri Co Bayden və Emmanuel Makron Rusiyanın dondurulmuş aktivlərindən əldə edilən gəlirlərin Ukraynanın hərbi ehtiyacları üçün istifadəsi məsələsində G7 daxilində əsas fikir ayrılıqlarını həll ediblər. Gözlənildiyi kimi, sammitdən sonra G7 Kiyevə Rusiya aktivlərindən əldə edilən gəlirlə təminatla 50 milyard dollar məbləğində kreditin verilməsini təsdiq edəcək. Qəbul olunarsa, belə bir qərar bütün sanksiyalar müharibəsi ərzində Qərb üçün ən çətin olacaq, çünki bu, Rusiya aktivlərinin müsadirəsi və Rusiya Federasiyasındakı Avropa aktivlərinin cavab olaraq müsadirəsi istiqamətində ilk addım ola bilər.
G7 liderlərinin dondurulmuş Rusiya aktivlərindən Ukraynanın hərbi ehtiyacları üçün istifadəsi barədə qərar qəbul etmək cəhdi Qərb üçün ən çətin qərar ola bilər. Qərbdə Rusiyaya təzyiqin artırılması zərurəti ilə bağlı mövcud konsensusa baxmayaraq, Rusiyanın dondurulmuş aktivlərindən əldə edilən gəlirlə təminatla Kiyevə 50 milyard dollar kredit ayrılması məsələsi baş tutmadı. Onların bu qədər irəli getmək istəməmələrinin səbəbi bu dəfəki sanksiyaların onları tətbiq etmək qərarına gələnlərə zərər verə biləcəyi qorxusu olub. Ukraynada “xüsusi əməliyyat” başlayandan sonra Avropa Birliyi, Kanada, ABŞ və Yaponiya Rusiyanın təxminən 300 milyard dollar məbləğində aktivlərini dondurublar, lakin bu vəsaitlərin yalnız kiçik bir hissəsi ABŞ-da yerləşir - təxminən 5-6 milyard dollar. Avropada isə 210 milyard dollar saxlanılsa da, Rusiya aktivlərindən əldə edilən gəlirdən istifadə qərarı Amerikanın təşəbbüsü ilə verilsə də, onun nəticələrinin ödənilməsi istənilib.
Birləşmiş Ştatlar və müttəfiqlərinin bu addımı atıb-atmaması ilə bağlı müzakirələr son həftələr ərzində gərgin pərdəarxası sövdələşmələrin mövzusu olub və bu müddət ərzində prezident Bayden administrasiyası G7 daxilində avropalı tərəfdaşları Vaşinqtonun təklifini dəstəkləməyə razı salmaqda çətinlik çəkib. “Financial Times”ın mayın 20-də yazdığına görə, Vaşinqtonun planı G7 sammitində Kiyevə Rusiyanın dondurulmuş aktivlərindən əldə edilən gəlirlə bu yay 50 milyard dollar kredit ayırmaq barədə razılığa gəlməkdir. Qəzetin həmsöhbətlərinin sözlərinə görə, G7 üzvlərinin heç də hamısı əvvəlcə buna hazır deyildilər. Xüsusilə Almaniya, İtaliya, Fransa və Yaponiya buna qarşı çıxırdı. Lakin Vaşinqtonun təzyiqi ilə onların münasibəti dəyişməyə başladı və Vaşinqton görüşdən sonra qəbul ediləcək birgə bəyanata Rusiya aktivlərindən əldə edilən gəlirlərin istifadəsi ilə bağlı müddəanın daxil edilməsində israr etməyə davam etdi. ABŞ və müttəfiqləri arasında aparılan danışıqların bu dəfə nə qədər çətin keçdiyini dünyanın aparıcı KİV-lərinin bu mövzu ilə bağlı ziddiyyətli xəbərləri sübut edir.
Reuters Almaniyanın rəsmi nümayəndəsinə istinadən xəbər verib ki, Rusiya aktivlərindən əldə edilən gəlirlərin istifadəsi ilə bağlı razılaşma çətin keçib. Həmin gün “Politico” qəzeti ABŞ administrasiyasının iki yüksək vəzifəli rəsmisinə istinadən yazıb ki, Fransa prezidenti Emmanuel Makron G7 ölkələrinin ABŞ-ın planını təsdiqləməsinə mane ola bilər. Politico qeyd edib ki, "Makronun planla bağlı narahatlığı var və qalan yeganə rəqib kimi görünür".
Ötən şənbə Parisdə görüşdən bir gün sonra ABŞ və Fransa liderləri Vaşinqtonun planının həyata keçirilməsini başa çatdırmağa hazır olduqlarını təsdiqləyən birgə bəyanat yayıblar. "Ümid edirik ki, G7 sammiti Ukraynaya 50 milyard dollar məbləğində yardım göstərmək öhdəliyini təsdiq edəcək", - Emmanuel Makron Joe Biden ilə mətbuat konfransında deyib. ABŞ-a uçmazdan əvvəl prezident Bayden jurnalistlərin Fransa liderini Amerika planına etirazlarını geri götürməyə inandıra bilib-bilməyəcəyi sualına müsbət cavab verib.
Bununla belə, bazar ertəsi CNN bildirib ki, G7 ölkələri hələ konsensusa gəlmədiyi üçün Amerika rəsmiləri hələ də Rusiya aktivlərinə dair planın “ən incə maliyyə detalları” üzərində razılığa gəlməyə çalışırlar. Kanalın mənbələrinin bildirdiyinə görə, G7 ölkələrinin rəsmiləri hələ də “yardımın dəqiq forması, həmçinin bu vəsaitlərin qaytarılması üçün təminat”ı müzakirə edirlər.
Sankt-Peterburq Beynəlxalq İqtisadi Forumu zamanı Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarova Moskvanın cavab addımlarının nə ola biləcəyi barədə danışıb. “Əslində, Rusiya ehtiyatlarına açıq şəkildə girov statusunun verilməsi planlaşdırılır ki, bundan gələcək gəlirlər nəinki qərblilər tərəfindən dərhal mənimsəniləcək, həm də Rusiyaya qarşı yönəlmiş növbəti hərbi avantüralara xərclənəcək. Təbii ki, biz mütəmadi olaraq bu cür addımlara müvafiq reaksiya verəcəyik. Bizim Rusiyanın ehtiyatlarına sahib olmağa çalışanlara qarşı siyasi və iqtisadi cavab tədbirləri arsenalımız var”, - xanım Zaxarova qeyd edib.
V.VƏLİYEV
