Məlum olub ki, insanlar atları iki dəfə əhliləşdirməyə cəhd ediblər və ilk cəhddə uğursuzluğa düçar olublar. Alimlər bu prosesin gözləniləndən min il sonra baş verdiyini bildirirlər.
Hafta.az-ın “Live Science”a istinadən yazdığına görə, atların uzun müddət səyahət etmək və ağır yükləri daşımaq qabiliyyətinə görə bəşər tarixində yeni bir dövr açdığı düşünülür. Bu heyvanların əhliləşdirilməsi təkcə insanların dünyanın müxtəlif yerlərində sürətlə yayılmasına kömək etmədi, həm də müharibəni dəyişdirdi.
Əvvəlki araşdırmalar bu əhliləşdirmənin 5000-5500 il əvvəl baş verdiyini irəli sürmüşdü. Araşdırma, atların bu dövrdə onlara minəcək qədər əhliləşdirilmədiyini, yalnız ət və südündən istifadə edildiyini göstərdi.
475 qədim və sağ qalan 77 atın genetik məlumatlarını təhlil edən tədqiqatçılar, insanların eramızdan əvvəl 2200-cü illərdə atlarla səyahətə başladığını müəyyən ediblər.
Alimlərin fikrincə, indiki Qazaxıstanın şimalında eramızdan əvvəl 3 mininci ildə edilən cəhd uğursuzluqla nəticələnib.
İkinci cəhd təxminən 4700 il əvvəl Rusiyanın qərbindəki çöllərdə başlayıb və bu tarixdən təxminən 500 il sonra Avrasiyada at sürməyə başlanıb. Ehtimal olunur ki, indiki bütün ev atlarının mənşəyi bu hadisəyə gedib çıxır.
Tədqiqatın həmmüəllifi Ludovic Orlando deyir ki, "İlk əhliləşdirmə, görünür, ət və südə çatmaq üçün Orta Asiyada yaşayan bir ovçu-toplayıcı qrup tərəfindən edilib. 4200 il əvvəl atı nəqliyyat məqsədilə əhliləşdirdilər, çünki at nəsli əvvəlkindən daha çox artmağa başladı”.
Genetik təhlillər göstərir ki, bu dövrdə at məhsuldarlığında dəyişiklik olub və at nəsilləri arasındakı 8 il 4 ilə endirilib, bununla da çoxalma sürəti iki dəfə artıb. Tədqiqatın baş müəllifi Pablo Librado, atların normal olaraq qohumları ilə cütləşmədiyini vurğulayaraq əlavə edir: "Yaxın qohumlar arasında cütləşmənin yalnız bu müddətdən sonra baş verdiyini aşkar etdik, əvvəlki dövrlərdə belə bir şey yox idi".
Orlando hesab edir ki, bu əhliləşdirmə cəhdinə Asiyanın cənub-qərbində və çöllərdəki quraqlıq kimi bir hadisə səbəb ola bilər. İnsanlar at sürməklə yeni otlaq sahələrinə daha tez çatmış ola bilərlər.
Atların nəqliyyat vasitəsi kimi istifadə edilməsinin bir çox cəhətdən tarixi dəyişdirdiyi düşünülsə də, Librado döyüşlərdə süvarilərin və döyüş arabalarının təsirinə diqqət çəkir və soruşur: "Güclü süvari birliyi neçə imperiyanın yüksəlməsinə və ya süqutuna səbəb olub?".
Orlando isə at sürməyin "bəşər tarixində yeni bir dövr başlatdığını" söyləyir və əlavə edir: "Dünya daha kiçik və qloballaşdı. Bu dövr 19-cu əsrin sonlarında yanma mühərriklərinin ixtirasına qədər davam etdi".
