Alimlər beyin qabığının səthində qıvrımların necə əmələ gəldiyini kəşf ediblər

Migel Hernandez Universitetinin ( İspaniya ) alimləri elmi qrupun bir hissəsi olaraq Cux2 zülalının beyin qabığında qıvrımların əmələ gəlməsi modellərini dəyişdirməyə qadir olduğunu aşkar etdilər.

32gun.az bildirir ki, Tədqiqatın nəticələri Science Advances (SciAdv) jurnalında dərc olunub. 

Alimlər izah ediblər ki, embrionun inkişafı zamanı beyin qabığında ifadə olunan minlərlə gen var. Lakin onların fəaliyyəti beynin bütün nahiyələrində müşahidə olunmur və eyni vaxtda baş vermir. Xüsusi gen nümunələrinə görə böyüyən beyin qabığının sahələri qabarıqlıqlar əmələ gətirir, gen ifadəsinin səssiz olduğu yerlər isə "düz" qalır. Qıvrımlar və şırımlar belə əmələ gəlir.

Siçanlar üzərində aparılan təcrübələrdə alimlər müəyyən ediblər ki, beyin qabığındakı hüceyrələrin epigenetik mənzərəsi spesifik epigenetik işarələrlə (gen aktivliyində uzunmüddətli dəyişikliklərə imkan verən molekulyar alətlər) və Cux2 zülalının aktivliyi ilə müəyyən edilir.

Alimlər H3K27ac epigenetik işarəsinə diqqət yetirdilər. Ümumiyyətlə qəbul edilir ki, bu göstərici gen ifadəsini ən böyük dəqiqliklə proqnozlaşdırır. Tədqiqatçılar H3K27ac-ın mövcud olduğu bir çox beyin bölgəsində gen ifadəsinin baş vermədiyini aşkar etdilər. Elm adamları beyindəki genlərin epigenetik işarə olmadan ifadə edildiyi əks halları da qeyd etdilər.

Əlavə tədqiqatlar göstərdi ki, Cux2 zülal ilkin qurulmuş qatlama modelini dəyişə bilər. O, neyronların differensiasiyasında, dendritlərin böyüməsində (sinir prosesləri) və ümumiyyətlə sinir dövrələrinin formalaşmasında iştirak edir. Müxtəlif vəzifələri yerinə yetirən minlərlə genin ifadəsinə səbəb olan dəyişiklikləri təqdim etmək üçün epigenetik mənzərəni dəyişdirən əsas amil Cux2-dir.

Alimlər qeyd ediblər ki, bükülmə insan beyninə xas xüsusiyyətdir və bu, qüsurlu olarsa, əqli qüsurların inkişafına kömək edir. Tədqiqatçılar ümid edirlər ki, onların kəşfi bundan sonra da qıvrımların əmələ gəlməsinə təsir etmək üsullarının inkişafı üçün əsas olacaq. Bu cür vasitələr bilişsel və intellektual patologiyaların qarşısını almaq üçün istifadə edilə bilər.

Ayxan 

• alimlər
• Migel Hernandez Universiteti
• beyin qabığı
• qıvrımlar
• emrion
• gen