Əlimizi vurduğumuz yandırır: ətdən göbələyə keçid - NƏ ETMƏLİ?

Ət həmişə Azərbaycanda ərzaq səbətində ən vacib məhsullardan biri olub. Lakin onun adambaşına istehlak nisbətləri bir çox başqa ölkələrlə müqayisədə xeyli aşağıdır. 2023-cü ildə bu rəqəm 43,5 kq olub. Məsələn, İrlandiyada 86 kq, İspaniyada isə 81 kq təşkil edir. Bu kriteriyaya görə Avropa İttifaqında (Aİ) sonuncu yerlərdən birini tutan Almaniyada isə bu göstərici 51,6 kq-dır.Və bu rəqəmlər son dörd ildə Avropada ət istehlakının əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına baxmayaraq üzə çıxır. Bu tendensiya avropalılar arasında sağlamlıq məlumatlılığının artması, ətraf mühit haqqında məlumatlılığın artması və bu məhsula bitki əsaslı alternativlərin mövcudluğu ilə əlaqələndirilir. Bizdə isə hər şey daha sadədir: əhali çox vaxt ət istehlak etmir, çünki onun dəyərini ödəyə bilmir.Yayda mal və quzu ətinin qiyməti yenidən bahalaşıb. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2024-cü ilin birinci yarısında ət və ət məhsulları ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 2,7% bahalaşıb. Qiymət artımı insanları yemək vərdişlərini yenidən nəzərdən keçirməyə və bu mühüm protein mənbəyinə daha ucuz alternativ axtarmağa məcbur edir. Əhalinin xeyli hissəsi toyuq ətinə keçib, lakin son vaxtlar onun qiyməti də bahalaşır.Dayanıqlı İnkişaf Araşdırmaları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev AYNA-ya şərhində deyib ki, bu məhsulun bahalaşması bir neçə amillə bağlıdır: “Bu il Rusiyadan, daha doğrusu Dağıstandan, eləcə də Gürcüstandan Azərbaycana diri qoyunların idxalı azalıb. 2024-cü ilin yanvar-aprel aylarında ölkəmizə 364,5 min dollar dəyərində 3580 baş diri qoyun idxal edilib ki, bu da 2023-cü ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə, dəyər ifadəsində 1 milyon 199 min dollar və ya 4,3 dəfə azdır. Kəmiyyət ifadəsində bu rəqəm 14372 baş və ya ötən illə müqayisədə 5 dəfə azdır”.“Görünür, bu bazara nəzarət edənlər onu belə tənzimləyirlər. Əgər idxal eyni səviyyədə bərpa olunarsa, ətin qiyməti aşağı düşməlidir. Ancaq bu hal baş verərsə, azalmanın əhəmiyyətli olacağı ehtimalı yoxdur. Bir qayda olaraq, qaldırılan qiymət çox da aşağı düşmür. Əvvəllər ölkədə hər gün 25 minə yaxın qoyun kəsilirdi və bu, təbii ki, böyük rəqəmdir. İndi çox aşağıdır”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.Onun sözlərinə görə, Respublikada iri və xırdabuynuzlu mal-qaranın sayı getdikcə azalır ki, bu da ərzaq təminatının olmaması ilə bağlıdır: “Bu da öz növbəsində su ilə bağlı çətinliklər və fermerlərə yonca əkməyin sərfəli olmaması ilə bağlıdır. Azərbaycanda mal-qara saxlamaq getdikcə daha az gəlirli olur. Sürüləri otlaqlardan tövlələrə köçürmək, eyni zamanda qarışıq yem idxalını artırmaq lazımdır”.Toyuq ətinin bahalaşmasına gəldikdə, Ağayevin fikrincə, burada vəziyyət tamam başqadır və bu artım sünidir: “Gəlirlər bir çox vətəndaşa imkan vermir ki, 1 kiloqramı 14 manata dana, 17 manata quzu əti alsın. Balıq da bahadır və dəyəri artır. Əhalinin xeyli hissəsi uzun müddətdir ki, ən münasib olan toyuq ətinə keçib. Lakin tələbin artması ilə yanaşı, onun qiyməti də artmağa başlayıb”.“Bəzi insanlar pula qənaət etmək üçün endirimlə və ya qiymətin müəyyən qədər ucuzlaşdığı dövrlərdə gələcəkdə istifadə etmək üçün əti alır, sonra dondurur. Ancaq bütün həyatınız boyu bunu kifayət qədər edə bilməyəcəyiniz aydındır. Tədricən başqa zülal mənbələri axtarılır. İnsanlar daha çox yumurta və göbələk yeməyə başlayıblar, lakin onlara tələbat əhəmiyyətli dərəcədə artarsa, onların qiyməti də artacaq. Hər halda satıcılar bundan daha çox qazanacaq”, - deyə ekspert vurğulayıb.Müsahibimiz qeyd edib ki, ərzaq və digər malların, xidmətlərin qiymətini nəzərə alaraq, bir çoxları öz menyularına yenidən baxmalı olurlar: “Onlar getdikcə daha çox ucuz və doyurucu qidalara, məsələn, makaron, düyü və s. üstünlük verirlər. Amma bunları da biz əsasən idxal edirik. Hər şeyi az miqdarda istehsal etdiyimiz üçün istehsalımız bahadır. Vəziyyəti düzəltmək üçün su təchizatında yaranan çətinliklər aradan qaldırılmalı, istehsalçılara vergi güzəştləri verilməlidir. Ötən gün supermarketlərin birində Rusiyadakından təxminən üç dəfə baha qiymətə qarabaşaq gördüm. Mən çoxdan deyirəm ki, qarabaşağı özümüz əkməliyik. Azərbaycanın bu məhsula ehtiyacı ildə təxminən 100 min tondur. Söhbət əhalinin, xəstəxanaların, ordunun və sairin təminatından gedir”.Ağayev əmindir ki, əhali üçün ən vacib ərzaq məhsullarının əlçatanlığını artırmaq lazımdır: “İnsanlar nə qədər pis yeyərlərsə, bir o qədər sağlamlıq problemləri yaranacaq. Onlar ömür uzunluğunun artırılmasından danışsalar da, müxtəlif xəstəliklərə yoluxanların sayı artır. Yeri gəlmişkən, mən dəfələrlə təklif etmişəm ki, pəhriz və müalicəvi qida məhsulları vergiyə cəlb edilməməlidir. Söhbət xüsusilə şəkərli diabet xəstələri üçün nəzərdə tutulan məhsullardan gedir”.