“İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu bir neçə gün əvvəl BMT Baş Assambleyasında çıxışı zamanı “mübarək” və “lənətlənən” müsəlman ölkələrinin xəritəsini göstərib. Netanyahunun fikrincə, Səudiyyə Ərəbistanı, Sudan, Misir, İordaniya və BƏƏ “mübarək”, İran və onun müttəfiqləri İraq, Suriya, Livan və Yəmən isə “lənətlənib”.
Bu sözləri Globalinfo.az-a politoloq Zaur Məmmədov deyib.
Onun sözlərinə görə, Netanyahunun təqdim etdiyi xəritəyə diqqətlə baxsaq, bu coğrafiyanın gələcəyi bizi maraqlandıracaq:
“Beynəlxalq nəqliyyat uğrunda mübarizə gedir və burada maraqlı nüanslar var. Ola bilsin ki, İsrailin Yaxın Şərqdə əsas məqsədlərindən biri Ben-Qurion kanalının yaradılması ilə bağlı uzun müddətə planlaşdırılmış layihənin həyata keçirilməsidir. Bəzi ekspertlərin fikrincə, yuxarıda qeyd olunan marşrut Süveyş kanalı ilə rəqabət apararaq Misir, İran və Yaxın Şərqin bəzi ölkələrini vurmaqla yanaşı, Çin üçün də təhlükəyə çevriləcək.
İsrail bu planın bir hissəsi olaraq Süveyş kanalından yan keçərək qlobal ticarət və enerji logistika mərkəzinə çevrilməyə çalışır. İstisna deyil ki, ABŞ və İsrailin planlarına görə, IMEC (İndia-Middle East-Europe Economic Corridor) Hindistandan və bütün Yaxın Şərq regionundan, İsrailin uzun zamandır planlaşdırdığı Hayfa limanından malların Aralıq dənizində əsas daşınma məntəqəsinə çevrilməsini nəzərdə tutur.
Ekspert qeyd edib ki, 2020-ci ilin payızında İsrailə məxsus Europe Asia Pipeline Company (EAPC) və BƏƏ-də yerləşən MED-RED Land Bridge şirkəti neftin Qırmızı dənizdən Aralıq dənizinə nəqli üçün Eylat-Aşkelon boru kəmərindən istifadə edilməsinə dair iqtisadi saziş imzalayıb:
“Bu, İsraillə regionun ərəb ölkələri arasında münasibətləri normallaşdıran “İbrahim razılaşması”nın davamıdır. Belə bir kanalın tikintisi ideyası hələ 1855-ci ildə Britaniya kontr-admiralı Uilyam Allen tərəfindən “Ölü dəniz – Hindistana yeni yol” adlı layihə təklif edildikdə yaranıb. Ona elə gəlirdi ki, üç dənizi – Qırmızı, Ölü və Aralıq dənizini birləşdirsə, bu, 1869-cu ildə artıq planlaşdırılan və işə salınan Süveyş kanalının tikintisindən daha ucuz başa gələcək.
Zaur Məmmədov
1956-cı ildə Misir Prezidenti Camal Abdel Nasser Süveyş kanalını milliləşdirəndə və Qərbi super gəlirlərdən məhrum edəndə bu fikir qızğın müzakirə olundu. 1963-cü ildə Ernest Lourens Livermor Milli Laboratoriyası ABŞ administrasiyasına Süveyş kanalına alternativ kanal qazmağı tövsiyə etdi. Bu epik Amerika planı yalnız 31 il sonra, 1994-cü ildə ictimaiyyətə məlum oldu.
Kanalın, boru kəmərlərinin və digər infrastruktur elementlərinin tikintisi bizim dövrümüzdə problem deyil – əgər maliyyə ayrılsa. Hətta yeni xəttin çəkilməsinə görə İsraillə münasibətlərin kəskin şəkildə pisləşmə ehtimalı yüksək olan Misirlə belə, prinsipcə, razılığa gəlmək mümkündür. Bəzi məlumatlara görə, Misirə borclarının silinməsi təklif ediləcək. Xəttin tikintisində əsas problem Fələstin problemidir. Kanalın Aralıq dənizinə çıxışı Qəzza zolağına çox yaxın olan Aşkelon şəhəri yaxınlığında planlaşdırılır. Tikinti mərhələsində və xüsusən də belə mühüm infrastruktur obyektlərinin istismarı zamanı mütləq təhlükəsizlik tələb olunur ki, indiki reallıqlarda buna heç kim zəmanət verə bilməz. Husilərin bu gün necə raket atdığını və Fars körfəzindən Qırmızı dənizə üzən İsrail ticarət gəmilərinə pilotsuz təyyarələrlə necə hücum etdiyini xatırlamaq kifayətdir. İsrail üçün HƏMAS-ın Qəzza zolağında olması bu layihənin qarşısını almaq deməkdir. Qəzza zolağı “təmizlənməlidir”. Husilər, Hizbullah və İranın digər proksi qrupları da bunu tələb edir.
Mən demirəm ki, bu gün Yaxın Şərqdə baş verənlərin hamısı və İsrailin hərəkətləri yalnız yeni layihə ilə bağlıdır. Ancaq bir şey göz qabağındadır: tezliklə regionun bütün siyasi, iqtisadi, nəqliyyat və kommunikasiya konfiqurasiyası dəyişəcək”.
