Karter xərçəngə qalib gələrək ABŞ-ın ən uzunömürlü keçmiş prezidenti olub...
Poliqon xəbər verir ki, ABŞ-ın keçmiş prezidenti Cimmi Karter (əsl adı Ceyms Erl Karter) yüz illiyini qeyd edir. Cimmi Karter tarixdə ən çox yaçayan Amerika lideridir.
1924-cü il oktyabrın 1-də anadan olan Karter fermerin və tibb bacısının oğlu olaraq ölkənin ən yüksək vəzifəsinə yüksəlib. Keçmiş prezident sələfləri və bəlkə də onun xələfləri üçün əlçatmaz bir dövr yaşayıb.
Prezidentliyi dövründə (1977-1981) Karter insan haqları sahəsində aktiv fəaliyyət göstərib, irqi bərabərlik uğrunda mübarizə aparıb, Çin Xalq Respublikası ilə əlaqələri gücləndirib, Yaxın Şərqdə sülhyaratma proseslərində iştirak edib.
O və həyat yoldaşı Rozalin Karter də Amerikanın ilk cütlükləri tarixində ən uzunömürlü ailə olublar. Karterlər həyat yoldaşının 2023-cü ildə 96 yaşında vəfat etməsindən əvvəl 73 il birlikdə yaşayıblar.
Karterin prezidentliyinin əsas hadisələrindən biri, Vyetnam müharibəsindən qaçan yüz minlərlə əsgərin əfv edildiyi fərmanın imzalanması idi ki, bu da qaçan adamların hakimiyyət orqanlarının təqiblərindən qorxmadan vətənlərinə qayıtmasına imkan verdi. Məhz Karter administrasiyası dövründə Kemp Devid Misir və İsrail arasında 1978 və 1979-cu illərdə Yaxın Şərq nizamlanmasına dair sazişlərin imzalanması ilə başa çatan danışıqlar məkanına çevrildi.
Karterin siyasətində mühüm mərhələ həm də 1977-ci ildə Panama kanalının Panamaya qaytarılması ilə bağlı razılaşma oldu. ABŞ-ın 1903-cü ildən istismar etdiyi kanal 2000-ci ildə Panamaya qaytarılmalı idi.
1979-cu ildə isə Amerika prezidentinin daha bir siyasi uğuru baş verdi. Çin Xalq Respublikası ilə rəsmi diplomatik münasibətlərin quruldu. Həmin andan etibarən Vaşinqton və Pekin ticarət, iqtisadi və hərbi əlaqələrin fəal inkişafına başladılar.
Karter evdə müharibə ilə müqayisə etdiyi qlobal enerji böhranının nəticələri ilə fəal mübarizə aparırdı. O, Energetika Nazirliyini yaradıb və enerji sərfiyyatının azaldılması üçün tədbirlər görüb.
1979-cu ilin noyabrında ABŞ-ın Tehrandakı səfirliyində girov götürülən zaman Cimmi Karterin hakimiyyəti kölgədə qaldı. Bu böhrana cavab olaraq İran neftinin alınmasına embarqo qoyulması, iranlı diplomatların ölkədən çıxarılması və İranın ABŞ-dakı bütün aktivlərinin dondurulması olub.
1980-ci il seçkilərində uduzduqdan sonra Karter Yaxın Şərqdə sülhməramlı səylərini davam etdirərək siyasəti tərk etmədi. Paralel olaraq, həyat yoldaşı Rozalin ilə birlikdə güclü xeyriyyəçilik fəaliyyətini inkişaf etdirdi. Bəzi şərhçilər qeyd edirlər ki, Cimmi Karterin populyarlığının yüksəlməsi Ağ Evdən Ronald Reyqanın onun yerinə keçməsindən sonra baş verib.
Doqquz il əvvəl Karter Atlantada keçirdiyi mətbuat konfransında xərçəng hekayəsindən danışıb. 91 yaşında şiddətli soyuqdəymədən sonra tam tibbi müayinədən keçib və nəticədə dəri xərçənginin son dərəcə təhlükəli forması olan melanomaya yoluxduğu məlum olub. Lakin vaxtında müalicə keçmiş prezidentə praktiki olaraq sağalmağa imkan verdi, bu, onun yaşında olduqca nadirdir.
Karterin 100 illik yubileyini qeyd etmək üçün Atlantadakı Fox Teatrı ulduzlarla dolu tamaşalar etdirib.
Poliqon.info
