Bu gün Naxçıvan Müqaviləsinin imzalanmasından 15 il ötür.
Naxçıvan Müqaviləsi 2009-cu ildə IX Türkdilli Ölkələr Dövlət Rəhbərləri Zirvəsində iştirakçı dövlətlər olan Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkiyə tərəfindən imzalanan və Türk Şurasının yaranmasına gətirib çıxaran müqavilədir.
Müqavilənən əsas məqsədi iştirakçı dövlətlər arasında əməkdaşlığın artırılmasıdır. Bu müqavilə ilə Türk Şurası adında beynəlxalq təşkilatın qurulmasına qərar verildi. Özlüyündə böyük və əhəmiyyətli tarixi hadisə olan bu prosesdə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev ev sahibliyi etdiyi zirvədə Türkiyə prezidenti Abdullah Gül, Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev, Qırğızıstan prezidenti Kurmanbek Bakiyev və Türkmənistan prezidenti köməkçisi Xıdır Saparliyev qatıldı.
Naxçıvan müqaviləsinin imzalanması Azərbaycan və Türk dünyası üçün strateji əhəmiyyət kəsb edən bir mərhələdir. Bu müqavilə dövlətlər arasında dostluq və əməkdaşlıq münasibətlərinin möhkəmlənməsinə zəmin yaratmışdır. Türk dövlətləri birgə inkişaf strategiyaları ilə regional sabitliyi gücləndirməyə təkan kimi məhz elə bu müqaviləni dəyərləndirir. İqtisadiyyat, enerji və təhlükəsizlik sahələrində birgə layihələr türk dünyasının inkişafını sürətləndirir. Bu kontekstdə Azərbaycanın zəngin enerji resursları türk dövlətlərinin enerji təhlükəsizliyini təmin etməkdə mühüm rol oynayır. Mədəniyyət mübadiləsi və ortaq tarix də türk dünyasının birliyini daha da gücləndirir.
Azərbaycanın Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) çərçivəsində əməkdaşlığının dərinləşməsi yalnız regional səviyyədə deyil, beynəlxalq aləmdə də mühüm əhəmiyyət kəsb edən strateji addımlardan biridir. Bu əməkdaşlıq qədimdən bəri ortaq köklərə, tarixə, dilə və mədəniyyətə əsaslanan Türk xalqlarını daha da yaxınlaşdırır və bir çox sahələrdə qarşılıqlı inkişafı təşviq edir.
Azərbaycan Türk dünyasında xüsusi bir mövqeyə malikdir və prezident İlham Əliyevin müdrik rəhbərliyi altında bu mövqeni daha da gücləndirir. TDT üzv ölkələr arasında həmrəylik və əməkdaşlığın dərinləşdirilməsinə imkan verən unikal platformadır. Xüsusilə Azərbaycanın enerji resursları və nəqliyyat dəhlizləri vasitəsilə qardaş ölkələrə verdiyi dəstək regionun geosiyasi xəritəsində önəmli dəyişikliklərə səbəb olur. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu və Cənub Qaz Dəhlizi kimi layihələr Türk dünyasının iqtisadi inteqrasiyasının əsas sütunlarını təşkil edir.
TDT çərçivəsində əməkdaşlıq yalnız iqtisadi və energetika sahələrində deyil, həm də siyasi, hərbi və mədəni sahələrdə qarşılıqlı dəstəyi ehtiva edir. Azərbaycanın aktiv şəkildə iştirak etdiyi hərbi təlimlər və təcrübə mübadilələri, Türk dövlətləri arasında təhlükəsizlik və müdafiə sahəsində güclü əlaqələrin qurulmasını təmin edir. Bu əməkdaşlıq regional sabitlik və sülhün təmin edilməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bununla yanaşı, Azərbaycan və digər türk dövlətləri arasında təhsil, elm və mədəniyyət sahəsində geniş əməkdaşlıq həyata keçirilir. Ortaq tarix və mədəni irsin qorunub saxlanılması, gənc nəsillərin milli dəyərlərlə yetişdirilməsi üçün mühüm platformalar yaradılıb.
Azərbaycanın TDT-dəki rolu, eyni zamanda, enerji siyasəti baxımından da əhəmiyyətlidir. Xüsusilə, Azərbaycanın zəngin neft və qaz resursları, Türk dövlətlərinin enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında mühüm rol oynayır. TDT üzvü olan ölkələr arasında enerji sahəsində əməkdaşlıq daha da genişləndirilir və bu istiqamətdə Azərbaycanın strateji mövqeyi güclənir. Azərbaycan enerji ixracatçısı olmaqla yanaşı, regionun tranzit ölkəsi kimi də mühüm rol oynayır. Azərbaycanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilən layihələr türk dövlətlərinin beynəlxalq enerji bazarlarına çıxışını asanlaşdırır və bu əməkdaşlıq gələcəkdə daha da möhkəmləndiriləcək.
Eyni zamanda, TDT çərçivəsində həyata keçirilən nəqliyyat layihələri türk dövlətləri arasında iqtisadi inteqrasiyanı sürətləndirir və bu, qlobal ticarət yollarının şaxələndirilməsinə səbəb olur. Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı, Ələt İqtisadi Zonasının yaradılması və digər strateji obyektlər, regionun nəqliyyat və logistika potensialını artırır. Azərbaycan-Türkiyə-Özbəkistan arasında imzalanan əməkdaşlıq sazişləri bu istiqamətdə mühüm addımlardan biridir və Türk dünyasının birgə iqtisadi yüksəlişinin əsasını təşkil edir.
Türk Dövlətləri Təşkilatı yalnız qardaş xalqların birliyini və gücünü ifadə etmir, eyni zamanda regionda və dünyada sabitliyin təminatçısı olan bir güc mərkəzi kimi çıxış edir. Azərbaycan-Türk dövlətləri münasibətlərinin dərinləşdirilməsi, təkcə bu xalqların rifahını təmin etmir, həm də onların qlobal siyasətdə mövqeyini möhkəmləndirir. Bu əməkdaşlıq gələcəkdə daha geniş sahələrə yayılacaq və Türk dünyasının qlobal səhnədə daha güclü bir oyunçuya çevrilməsinə şərait yaradacaq.
Beləliklə, göründüyü kimi, Naxçıvan müqaviləsi Türk dövlətlərinin birliyinin simvolu olaraq, gələcəkdə daha sıx əməkdaşlığa zəmin yaradıb. Azərbaycanın Avrasiyada yerləşməsi türk dünyası ilə əlaqələri genişləndirmək üçün yeni imkanlar təqdim edir. Bu perspektivlər türk dövlətlərinin qlobal səhnədəki təsirini artıraraq müasir çağın çağırışlarına cavab vermək üçün bir platforma yaradır. Eyni zamanda bu birlik regional münaqişələrin həllində daha fəal rol oynamağa imkan tanıyır. Türk dövlətləri birgə əməkdaşlıqlarını inkişaf etdirərək, iqtisadi və siyasi müstəvidə daha güclü bir blok halına gəlib. Bu, onların qlobal problemlərə qarşı daha effektiv cavablar verməsinə şərait yaradır.
Əli Hüseynov
