Hamiləlik dövrü qadınlar üçün həm fiziki, həm də emosional dəyişikliklərin yaşandığı xüsusi bir mərhələdir.
Azerforum.com bildirir ki, bu müddətdə hamilə qadınlar müxtəlif suallarla qarşılaşır və bu suallar həm sağlamlıqla, həm də gələcəkdə ana olmağın gətirdiyi məsuliyyətlə bağlı olur. Hamiləlik zamanı düzgün məlumatlara sahib olmaq və mütəxəssislərin tövsiyələrinə əməl etmək həm ananın, həm də körpənin sağlamlığı üçün vacibdir. Aşağıda hamilə qadınların ən çox verdiyi sualları və bu sualların cavablarını tapacaqsınız.
Hamiləlikdə düzgün qidalanma necə olmalıdır?
Hamiləlik dövründə düzgün qidalanma həm ananın sağlamlığını, həm də körpənin inkişafını təmin etmək üçün vacibdir. Bu dövrdə qadınlar əsasən protein, vitamin və mineral baxımından zəngin qidalar qəbul etməlidirlər. Fol turşusu körpənin sinir sisteminin düzgün inkişafı üçün çox vacibdir və onu yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, paxlalılar və sitrus meyvələrindən əldə etmək olar. Dəmir isə anemiyanın qarşısını almağa kömək edir və bunu qırmızı ət, yumurta və quru meyvələrdən qəbul etmək mümkündür. Kalsium körpənin sümüklərinin və dişlərinin möhkəmlənməsi üçün əhəmiyyətlidir və süd məhsullarında, yaşıllıqlarda və badamda tapıla bilər. Zülal isə hüceyrə böyüməsi və bədənin yenilənməsi üçün lazımlıdır və ət, balıq, yumurta və paxlalılarda olur. Yağlı və şəkərli qidalardan, fast-food yeməklərindən uzaq durmaq məsləhətdir. Həmçinin, kofein və qazlı içkiləri azaltmaq və gündə 8-10 stəkan su içmək də vacibdir. Qadınlar hamiləlikdə çəkidə artım yaşayırlar və bu artım balanslı olmalıdır. Çox yemək deyil, keyfiyyətli yemək daha önəmlidir. Yemək saatlarına diqqət etmək və tez-tez, kiçik porsiyalarla yemək hamilə qadınlar üçün daha rahat ola bilər. Qidalanma rejimi körpənin düzgün çəkidə doğulmasına və hamiləliyin normal keçməsinə şərait yaradır. Həkim tərəfindən tövsiyə edilən vitamin və mineral əlavələri də qidalanmanın bir hissəsi olmalıdır. Qidalanma ilə yanaşı, fiziki fəaliyyət də metabolizmin düzgün işləməsi üçün əhəmiyyətlidir. Düzgün qidalanma, həmçinin hamiləliklə bağlı mümkün problemlərin qarşısını almağa kömək edir.
Hamiləlikdə hansı fiziki fəaliyyətlər təhlükəsizdir?
Hamiləlik dövründə fiziki fəaliyyət ananın sağlamlığını qorumaq və doğuşa hazırlıq üçün çox faydalıdır. Ancaq fiziki fəaliyyətin növü və intensivliyi hamiləliyin mərhələsinə və ananın vəziyyətinə uyğun olaraq seçilməlidir. Məsələn, yüngül gəzintilər və üzgüçülük hamiləliyin hər mərhələsində təhlükəsiz və faydalı fiziki fəaliyyətlərdən sayılır. Gəzinti ürək-damar sağlamlığını gücləndirir və bədənə əlavə stress yaratmadan aktiv qalmağa kömək edir. Üzgüçülük isə bədənin ağırlığını azaldır və əzələləri rahatlaşdırır. Yoqa və pilates də hamilə qadınlar üçün xüsusi olaraq hazırlanmış variantlarla faydalıdır, çünki bu məşqlər bədənin elastikliyini artırır və doğuş zamanı daha az stress yaşamağa kömək edir. Hamiləlik zamanı həddindən artıq ağır fiziki fəaliyyətlərdən və riskli idman növlərindən uzaq durmaq məsləhətdir. Məsələn, sıçrayışlar, güc tətbiq edilən idman növləri və balans tələb edən fəaliyyətlərdən qaçınmaq lazımdır. İdman zamanı ananın rahatlığı və təhlükəsizliyi ön planda olmalıdır. İstənilən fiziki fəaliyyət öncəsi və sonrası kifayət qədər su içmək çox vacibdir. Ananın yorğunluq hiss etdiyi zaman dərhal fəaliyyətə son verməsi lazımdır. Hamiləlik dövründə həkimlə məsləhətləşərək fərdi idman proqramı tərtib etdirmək daha faydalı ola bilər. Bu fəaliyyətlər ananın çəkisinə nəzarət etməsinə və bədənin gərginliyini azaltmağa kömək edir. Həmçinin, fiziki fəaliyyət ananın psixoloji vəziyyətini yaxşılaşdırır və stressin azalmasına səbəb olur. Hamiləlik zamanı fiziki hərəkətlər düzgün şəkildə həyata keçirilərsə, doğuş zamanı da bədən daha rahat olacaqdır.
Hamiləlikdə çəkidə nə qədər artım normal sayılır?
Hamiləlik zamanı çəki artımı hər qadında fərqli olsa da, ümumi qaydalara əsasən 10-15 kiloqram arasında artım normal sayılır. Bu rəqəm ananın hamiləlikdən əvvəlki çəkisinə və bədən kütlə indeksinə bağlı olaraq dəyişir. Məsələn, artıq çəkili qadınlarda daha az çəki artımı, zəif qadınlarda isə daha çox artım müşahidə oluna bilər. Çəki artımı həm körpənin inkişafı, həm də ananın bədənində yaranan dəyişikliklərlə əlaqədardır. Hamiləlik dövründə döl, plasenta, amniotik maye və süd vəziləri də daxil olmaqla bədən çəkisi artır. Hamiləliyin erkən mərhələlərində çəki artımı daha az olur, lakin son üç aylıq dövrdə daha çox artım müşahidə edilir. Həkim tərəfindən təyin olunan qidalanma planına əməl etmək və çəkidə həddindən artıq artımın qarşısını almaq vacibdir. Həddindən artıq çəki artımı həm ana, həm də körpə üçün sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Məsələn, artıq çəki doğuş zamanı komplikasiyalara və ya gestasional diabet kimi problemlərə gətirib çıxara bilər. Çəki artımının müntəzəm olaraq izlənməsi və ananın aktiv qalması önəmlidir. Fiziki fəaliyyətlə yanaşı, qidalanmaya da diqqət etmək, həddindən artıq yağlı və şəkərli qidalardan qaçınmaq çəki artımını nəzarətdə saxlamağa kömək edir. Hamiləlik zamanı bədənin ehtiyaclarına uyğun olaraq qidalanmaq həm ananın, həm də körpənin sağlamlığı üçün əhəmiyyətlidir. Doğuşdan sonra çəkini itirmək asan ola bilər, lakin hamiləlik dövründə düzgün çəki artımını qorumaq daha yaxşıdır.
Doğum zamanı hansı ağrıkəsicilər istifadə edilə bilər?
Doğuş zamanı ağrıkəsici istifadə edilməsi hər qadının fərdi qərarına və ağrıya qarşı dözümlülüyünə bağlıdır. Ən geniş yayılmış ağrıkəsici üsul epidural anesteziyadır. Bu üsul belin aşağı hissəsinə tətbiq edilir və doğuş zamanı ağrıları əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Lakin, epiduralın yan təsirləri də mövcuddur, məsələn, qan təzyiqinin düşməsi, baş ağrısı və hərəkət məhdudiyyəti kimi təsirlər ola bilər. Digər bir üsul isə spinal anesteziyadır, bu da epidural kimi tətbiq olunur, lakin daha qısa müddətli təsir göstərir. Təbii doğum üsullarını seçən qadınlar isə ağrını azaldan nəfəs texnikaları, masaj və isti su ilə rahatlama metodlarını seçə bilərlər. Hamiləlik kurslarında öyrədilən nəfəs alma texnikaları doğuş zamanı anaya çox faydalı ola bilər. Həmçinin, bəzi qadınlar ağrıya qarşı meditasiya və musiqi dinləmə kimi üsulları da tətbiq edirlər. Doğum ağrılarının dərəcəsi hər qadında fərqli olduğu üçün ağrıkəsici seçimində şəxsən qərar vermək vacibdir. Ağrıkəsici üsulların faydaları və riskləri haqqında həkimlə məsləhətləşmək lazımdır. Doğum öncəsi ağrıkəsicilər haqqında ətraflı məlumat almaq və hansı üsulu seçəcəyini əvvəldən planlaşdırmaq ananı psixoloji olaraq doğuma hazırlaya bilər. Doğum zamanı ağrıkəsici istifadəsi ilə bağlı qərar tamamilə qadının istəyinə və tibbi şərtlərə əsaslanır. Həkim tərəfindən tövsiyə olunan ağrıkəsici üsullar doğum prosesini rahatlaşdırmaq üçün nəzərdə tutulub.
Hamiləlikdə yuxu problemləri ilə necə mübarizə aparmaq olar?
Hamiləlik dövründə hormonal dəyişikliklər və bədənin artan çəkisi səbəbilə yuxu problemləri olduqca yayğındır. İlk növbədə, hamilə qadınlar bədənlərindəki narahatlıq səbəbilə rahat yatış mövqeyi tapa bilmirlər. Sol tərəfə yatmaq ananın və körpənin qan dövranını yaxşılaşdırır və bu mövqe tövsiyə edilir. Yuxu problemlərinin həllində ən önəmli məqamlardan biri yuxu rejimini tənzimləməkdir. Gündəlik müəyyən saatlarda yatmaq və eyni saatlarda oyanmaq bədənin bioloji saatını tənzimləməyə kömək edir. Hamiləlik zamanı yuxu problemləri ilə mübarizə aparmaq üçün rahat və sakit bir yuxu mühiti yaratmaq vacibdir. Yatmadan əvvəl otağın temperaturu və işıqlandırması uyğun şəkildə tənzimlənməlidir. Həmçinin, mülayim bir çarpayı və hamiləlik üçün xüsusi yastıqlardan istifadə etmək bədənə əlavə dəstək verərək rahat yatmağa kömək edir. Bəzi hamilə qadınlar üçün yuxu zamanı nəfəs alma problemi və ya ayaqlarda ağrı ola bilər, bu zaman xüsusi olaraq mövqeləri dəyişdirmək faydalı ola bilər.
Yuxu problemlərinin bir səbəbi də gündəlik stress və narahatlıqdır. Hamilə qadınlar bu dövrdə yeni ana olmanın gətirdiyi məsuliyyətlər və ya doğum prosesi ilə bağlı narahatlıq hiss edə bilərlər. Bu hallarda meditasiya, nəfəs alma texnikaları və ya rahatladıcı musiqilər dinləmək faydalı ola bilər. Hamiləlik boyunca maye balansını qorumaq vacib olsa da, axşam saatlarında çoxlu su içmək gecə tez-tez oyanmağa səbəb ola bilər, buna görə də bu zaman maye qəbulunu məhdudlaşdırmaq məsləhətdir. Həmçinin, ağır yeməklərdən və kofeindən uzaq durmaq yuxu keyfiyyətini artırmağa kömək edir. Gün ərzində kiçik istirahətlər və yüngül fiziki fəaliyyət yuxuya getməyi asanlaşdırır. Lakin uzun gündüz yuxuları gecə yuxusuzluğa səbəb ola bilər, buna görə balansı qorumaq lazımdır.
Əgər bütün bu tədbirlərə baxmayaraq yuxu problemləri həll olunmursa, həkimlə məsləhətləşmək vacibdir. Bəzi hallarda yuxu pozğunluqları və ya narahat ayaq sindromu kimi daha ciddi problemlər ola bilər və tibbi müdaxilə tələb oluna bilər. Yuxu sağlamlığı hamiləlik zamanı çox önəmlidir, çünki düzgün yuxu ananın fiziki və emosional vəziyyətinə birbaşa təsir edir. Hər gecə yaxşı yatmaq ananın özünü enerjili və hazır hiss etməsinə, həmçinin körpənin düzgün inkişafına dəstək olur.
Hamiləlik zamanı baş verən dəri dəyişiklikləri normaldırmı?
Hamiləlik dövründə qadınların dəri vəziyyəti müxtəlif dəyişikliklərə məruz qalır və bu, əsasən hormonal dəyişikliklər ilə bağlıdır. Bir çox qadın bu dövrdə üz və bədən dərisində fərqli dəyişikliklər müşahidə edir. Məsələn, hamiləlik ləkələri (melazma) adlanan piqmentasiya problemləri tez-tez rast gəlinir. Melazma, adətən üz, alın və yanaq nahiyələrində tünd rəngli ləkələrin yaranmasına səbəb olur. Bu dəridə melanin istehsalının artması ilə əlaqədardır. Hamiləlik zamanı dəridəki bu dəyişikliklər doğuşdan sonra adətən azalır və ya tamamilə keçir. Həmçinin, hamilə qadınların çoxu qarın nahiyəsində çatlar (striyalar) ilə qarşılaşır, bu da dərinin həddindən artıq gərilməsi ilə bağlıdır.
Çatların qarşısını almaq üçün hamiləlik boyunca dərini nəmləndirmək çox vacibdir. Nəmləndirici kremlər, təbii yağlar və xüsusi hamiləlik məhsulları dərinin elastikliyini artıraraq çatların yaranma riskini azalda bilər. Eyni zamanda, bol su içmək və düzgün qidalanma da dərinin sağlamlığını qorumağa kömək edir. Günəşdən qorunmaq da hamiləlik zamanı vacibdir, çünki hormonal dəyişikliklər nəticəsində dəridəki ləkələr günəşin təsiri ilə daha da pisləşə bilər. Hamiləlik dövründə yüksək faktorlu günəşdən qoruyucu kremlərdən istifadə etmək və günəşdən mümkün qədər uzaq durmaq məsləhətdir.
Hamiləlik zamanı bədəndə müşahidə edilən digər dəyişikliklərdən biri də varikoz damarları və damar ulduzlarıdır. Bunlar, adətən ayaqlarda görünən damar genişlənmələridir və hormonal dəyişikliklər və artan bədən çəkisi ilə əlaqədardır. Bu problem doğuşdan sonra azalır, lakin bəzi hallarda qalıcı ola bilər. Varikoz damarlarının qarşısını almaq üçün gündəlik yüngül fiziki fəaliyyətlər, xüsusilə də gəzinti, çox faydalıdır. Hamiləlik dövründə şişkinlik də tez-tez rast gəlinir və bunun qarşısını almaq üçün ayaqları yuxarı qaldırmaq və çox oturmaqda çəkinmək tövsiyə edilir.
Bu dövrdə dəri quruluğu da yayğın ola bilər. Dəri hüceyrələrinin sürətlə dəyişməsi səbəbindən bədən quruluğa meyilli olur və buna görə mütəmadi nəmləndirmə çox vacibdir. Əgər dəri dəyişiklikləri həddən artıq narahatedici hala gələrsə və ya qeyri-adi simptomlar yaranarsa, dermatoloq məsləhəti almaq məsləhətdir. Hamiləlik dövründə bədənin dəri ilə bağlı yaşadığı dəyişikliklər ümumiyyətlə normal hesab olunur və çox vaxt müvəqqəti xarakter daşıyır. Doğuşdan sonra dəri tədricən əvvəlki vəziyyətinə dönür və hər hansı narahatlıq keçib gedir.
Hamiləlikdə hansı vitamin və əlavələr qəbul edilməlidir?
Hamiləlik dövründə körpənin sağlam inkişafını təmin etmək və ananın sağlamlığını qorumaq üçün müəyyən vitamin və minerallar qəbul etmək çox önəmlidir. Əsasən, hamilə qadınlar fol turşusu, dəmir, kalsium və D vitamini kimi vacib əlavələri qəbul etməlidirlər. Fol turşusu (B9 vitamini) dölün sinir borusu qüsurlarının qarşısını almağa kömək edir və körpənin beyin və onurğa sütununun düzgün formalaşması üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Hamilə qadınlar hamiləliyin ilk dövrlərindən etibarən gündəlik olaraq ən az 400 mikroqram fol turşusu qəbul etməlidirlər. Fol turşusu təbii şəkildə yaşıl yarpaqlı tərəvəzlərdə, paxlalılarda və narıncı meyvələrdə olur, lakin əlavə qəbul da çox vacibdir.
Dəmir anemiyanın qarşısını almaq üçün mühümdür və körpənin qan dövranının düzgün inkişafını təmin edir. Hamiləlik dövründə qadınların dəmir ehtiyacı artdığı üçün bu elementi qidadan əlavə olaraq həkim tövsiyəsi ilə qəbul etmək vacibdir. Dəmir əlavələri ilə yanaşı, dəmirlə zəngin qidalar, məsələn, qırmızı ət, balıq və quru meyvələr də menyuya əlavə edilməlidir.
Kalsium və D vitamini körpənin sümüklərinin və dişlərinin inkişafı üçün çox vacibdir. Kalsium əlavə olaraq qəbul edilə bilsə də, onu süd məhsullarından, brokkoli və balıqdan əldə etmək olar. D vitamini isə günəş şüaları vasitəsilə bədən tərəfindən istehsal olunur, lakin qış aylarında və ya kifayət qədər günəş işığı qəbul etməyən qadınlar əlavə olaraq D vitamini qəbul etməlidirlər. D vitamini, həm də kalsiumun bədəndə yaxşı mənimsənilməsi üçün vacibdir.
Omega-3 yağ turşuları da körpənin beyin və göz inkişafı üçün çox əhəmiyyətlidir. Bu maddəni balıq yağlarından və ya həkim tərəfindən təyin olunan əlavələrdən almaq mümkündür. Hamilə qadınlar, həmçinin maqnezium və sink kimi minerallara da ehtiyac duyurlar. Bu minerallar əzələ və sinir funksiyalarını dəstəkləyir, həmçinin dölün düzgün inkişafını təmin edir.
Vitamin və mineralların qəbulunda əsas məqam həkimlə məsləhətləşməkdir. Hamilə qadınların hər birinin fərdi ehtiyacları var və lazımsız əlavələrdən çəkinmək vacibdir. Çox miqdarda vitamin və ya mineral qəbul etmək bəzi hallarda zərərli ola bilər. Həmçinin, təbii qidalardan əldə edilən vitaminlər həmişə daha üstün sayılır, buna görə sağlam və balanslı qidalanma ilə bu maddələri təbii yolla əldə etmək də mümkündür. Hamiləlik boyunca vitamin və mineral balansını qorumaq həm ananın, həm də körpənin sağlamlığı üçün vacibdir.
