Demensiyalı xəstələr ölümdən əvvəl yaddaşlarını bərpa edə bilirlər

Yeni bir araşdırmaya görə, demensiya gec mərhələdə olan bəzi xəstələr ölümdən əvvəl qısa müddətdə (bəzən altı aya qədər) əvvəlki vəziyyətlərinə qayıda bilirlər.

Hafta.az-ın “Medical Daily”a istinadən yazdığına görə, sənədləşdirilmiş hallar 1850-ci illərə təsadüf edir ki, burada yaxınları və tibb işçiləri demensiya xəstəsi olan xəstələrin ölümdən əvvəl qəflətən huşlarını bərpa etdiklərini, mənalı söhbətlər apardıqlarını və köhnə xatirələrini bölüşdüklərini təsvir edirdilər. Ancaq əvvəlki araşdırmalar bu aydınlıq dövrünün ölümdən yalnız saatlar və ya günlər əvvəl gəldiyini irəli sürüb.

"Alzheimer's and Dementia" elmi jurnalında dərc edilən yeni araşdırma, belə xəstələrin bəzilərinin ölümlərindən 6 aydan çox əvvəl qısa müddətə yaddaşlarını bərpa etdiklərini ortaya qoyub. Bu tapıntı onu göstərir ki, aydınlıq dövrlərinin müxtəlif növləri var və onların heç də hamısı yaxınlaşan ölümün xəbərçisi deyil.

Araşdırmaya görə, bəzi aydınlıq dövrlərinə sevilən birinin və ya musiqinin olması kimi xarici stimullar da səbəb ola bilər.

Tədqiqatda, alimlər son mərhələdə Alzheimer və buna bənzər demansları olan xəstələrdə aydınlıq epizodlarını (BE) araşdırıblar və hər an belə bir epizodun şahidi olduqlarını bildirən 151 yaxınını itirmiş baxıcılarla sorğu keçiriblər. Baxıcıların təxminən 20 faizi xəstələrinin ölümdən 7 gün əvvəl BE keçirdiyini bildirsələr də, üçdə birindən çoxu xəstənin BE-dən bir həftə ilə 6 ay sonra öldüyünü bildirib.

Tədqiqata görə, xəstələrin 48 faizi “BE-dən sonra 6 aydan çox” sağ qalıb.

Belə BE-lər ailə ziyarətləri ilə üst-üstə düşürdü. Bu, xəstələrlə birlikdə yaşamayan və minimal təmasda olan uşaqlar tərəfindən daha tez-tez bildirilib.

Bu tapıntı göstərir ki, ailənin qeyri-adi və ya nadir ziyarətləri belə bir xəstədə aydın reaksiyaya səbəb ola bilər.

"Və ya xəstənin gündəlik koqnitiv dəyişmələrinə öyrəşməyən ailə və ya dostlar bu dalğalanmalardan məna çıxara və ya müntəzəm ziyarətçilərin əldən verə biləcəyi davranışlara daha çox diqqət yetirməyə hazır ola bilər" deyib tədqiqatçılar.

Tədqiqatın əsas məhdudiyyətinə toxunan alimlər bəzi baxıcıların xəstələrin davranışını subyektiv olaraq qiymətləndirdiklərini, bunu BE kimi şərh etdiklərini, bunun belə bir epizod olmaya biləcəyini bildiriblər. Tədqiqatçılar bu cür aydın epizodları təsdiqləmək, onların daha müxtəlif xəstələr və baxıcılar nümunəsində doğru olub-olmadığını müəyyən etmək üçün əlavə tədqiqatlara çağırıblar.

Araşdırmaçılar, "İdrak qabiliyyətinin müvəqqəti tərsinə çevrilməsinin daha yaxşı başa düşülməsi bəzi BE növlərinə səbəb olacaq və digərlərinin müddətini uzatacaq üsullara səbəb ola bilər" deyib.

Bu sahədə daha geniş konseptuallaşdırma qayğı mütəxəssislərinə və ailə üzvlərinə bu şərtlərin mümkün təqdimatı ilə bağlı lazımi qaydada təhsil almağa və dəstəklənməyə kömək edə bilər.