Yol ayrıcında – RAKURS

Gürcüstan Avropaya, yoxsa hara üz tutacağını dəqiqləşdirmək istəyir

Gürcüstanın başkəndi Tbilisidə “xarici agentlər haqqında” qanun layihəsinə qarşı etiraz edənlərin yeni mitinqləri başlayıb. Aksiya iştirakçıları parlamen tərəfindən artıq qəbul eilmiş qanunun ləğvini istəyir və bunu insan azadlığına təhdid olduğunu deyirlər. Xarici mənbələrdən maliyyələşən QHT sektorunun hakimiyyətin işinə ziyan vurduğunu, dövlətçiliyə qarşı təhlükə yaratdığını əsas gətirən iqtidar buna son qoymağın yolunu qanunun qəbulunda görüb. Qarşı tərəf isə öz fikrində qəti olduğunu, qanun geri götürülməyənə qədər mübarizıəni davam etdirəcəklərini deyib.

Etirazçılar Mziuri parkının yaxınlığındakı Qəhrəmanlar Meydanı ərazisinə toplaşıblar. “Rustavi 2” telekanalı dünən axşam saatlarında verdiyi açıqlamada bildirib ki, polis meydanda nəqliyyatın hərəkətini əngəlləməyə çalışan bir neçə nəfəri saxlayıb. Tbilisi həyatının məlumatına görə, Moskva vaxtı ilə saat 21:00-a qədər etirazçılar meydanın yaxınlığında avtomobillərin hərəkətini tamamilə dayandıra biliblər. Telegram kanalı tərəfindən yayımlanan videolardan görünür ki, meydana izdiham toplaşıb, insanların çoxu Gürcüstan bayraqları ilə olub.

“TV Pirveli” telekanalı xəbər verir ki, etirazçılar Kür çayının hər iki sahilindən hərəkətə keçməyi planlaşdırır, sol sahildə Qəhrəmanlar meydanı yerləşir. İddia olunur ki, nəqliyyatın bağlanması səbəbindən dayanan avtomobillərin sürücüləri də etirazçılara qoşulmağa başlayıb. “Tbilisi life” həmçinin bildirir ki, aksiyanın başladığı ərazidə polis əməkdaşları az olub, onlar aksiyanın lap əvvəlində bir neçə nəfəri saxlaya biliblər.
Gürcüstanda “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanunun ölkə parlamentində müzakirəsi ilə bağlı etirazlar davam edir. Bir gün əvvəl, mayın 1-də qanun ikinci oxunuşda qəbul edilib. Parlamentin iclası zamanı binanın yaxınlığında etiraz aksiyası keçirilib. Etirazçılar parlamentin qapısı önündə quraşdırılan səddi yarmağa çalışıblar. Polis və təhlükəsizlik qüvvələri etirazçıları su şırnaqları və gözyaşardıcı qazla dağıdıb. Gürcü mediası da etirazçılara rezin güllələrin atıldığını bildirib. Xarici agentlərlə bağlı layihə apreldə yenidən baxılmaq üçün təqdim edilib. Gürcüstan müxalifəti layihəni Rusiyanın “xarici agentlər haqqında” qanununun analoqu adlandırıb. Bu barədə baş nazir İrakli Kobaxidze bildirib.

BMT-nin İnsan Haqları üzrə Ali Komissarı Volker Türk deyib ki, Gürcüstan hakimiyyəti ölkədə etirazlara səbəb olan xarici agentlərlə bağlı qanun layihəsini geri götürməli və həmvətənləri ilə dialoqa getməlidir. O, nümayişlərin təşkilatçılarını dinc davranmağa və zorakılığa əl atmamağa, polisi isə etirazçılara qarşı vəhşilik hallarını araşdırmağa çağırıb. “Gürcüstan hakimiyyətini bu qanun layihəsini geri götürməyə və vətəndaş cəmiyyəti və media da daxil olmaqla dialoqa başlamağa çağırıram. Cənab Türk bəyanatında bildirib ki, xaricdən maliyyə alan QHT və medianın “xarici gücün maraqlarına uyğun fəaliyyət göstərən təşkilatlar” kimi qələmə verilməsi ifadə və birləşmək azadlığı hüquqlarına ciddi təhlükə yaradır.

Qeyd edək ki, “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanun layihəsi apreldə yenidən baxılmaq üçün təqdim edilib. Mayın 1-də qanun ikinci oxunuşda qəbul edilib. Parlamentin iclası zamanı binanın yaxınlığında etiraz aksiyası keçirilib. Polis və təhlükəsizlik qüvvələri etirazçıları su şırnaqları və gözyaşardıcı qazla dağıdıb. Baş nazir İrakli Kobaxidze bildirib ki, hakim partiya bütün narazılıqlara baxmayaraq qanunu qəbul edəcək. Bu arada, Baş nazir ABŞ-a getməkdən imtina edib, çünki Amerika tərəfi xarici agentlər haqqında qanun layihəsinə baxılmasının dayandırılmasını tələb edib. Bu versiyanı Gürcüstan Xarici İşlər Nazirliyi səsləndirib.

Qərbdən gələn səslər

Bir gün əvvəl ABŞ Gürcüstan hökumətinin yüksək rütbəli nümayəndələrini ölkəyə səfərə dəvət etdiyini bildirsə də, onlar bundan imtina ediblər. Gürcüstan Xarici İşlər Nazirliyinin press-relizində deyilir: “Qarşılıqlı hörmət və qarşılıqlı etimada əsaslanmalı olan tərəfdaşlıq ruhuna uyğun gəlmir”.

“Gürcü arzusu”nun xarici agentlər haqqında qanun layihəsinə dəstək aksiyası respublikada siyasi böhranın inkişafı üçün dönüş nöqtəsi olub. Əgər aprelin 29-dək etirazçılara daha çox bibər qazı vurulurdusa, indi bütün mümkün vasitələrdən, o cümlədən su şırnaqlarından, rezin güllələrdən istifadə olunur. Müxalifət barrikadalar qurmaqla cavab verir, lakin bu barrikadalar yalnız axşamdan səhərə qədər davam edir. Eyni zamanda, ölkə hökuməti rəqiblərinə humanist davrandığını, lakin onlarla mübarizəni davam etdirəcəyini iddia edir.

Təhlükəsizlik qüvvələri ilə hakimiyyətin əleyhdarları arasında baş verən qarşıdurmada qurbanların sayı onlarladır və artmaqda davam edir. Təkcə mayın 1-dən 2-dək ən azı 15 nəfər xəstəxanaya yerləşdirilib. Cümə axşamı gecəsi iğtişaşlar o həddə çatıb ki, səhər saatlarında parlamentin işini bərpa etməmək qərara alınıb.
Avropa İttifaqı və ABŞ nümayəndələri respublika hökumətinə təzyiqlərini davam etdirirlər. Belə ki, Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen Tbilisi küçələrində baş verən zorakılığı pisləyib və bildirib ki, gürcülər demokratiyaya güclü bağlılıq nümayiş etdirirlər. “Biz gözləyirik ki, Gürcüstan hökuməti Aİ-yə namizəd ölkə kimi öz üzərinə götürdüyü tədbirləri həyata keçirmək üçün təcili addım atsın. Gürcüstan yol ayrıcındadır. O, Avropaya doğru yolda qalmalıdır", von der Leyen deyib.

Almaniyanın xarici işlər naziri Annalena Baerbok bildirib ki, Tbilisi enerjili və tənqidi düşünən vətəndaş cəmiyyəti sayəsində Aİ-yə namizəd statusu alıb, lakin respublika hakimiyyəti onun Avropa gələcəyinə gedən yolunu bağlaya bilər.

"Mənim həmrəyliyim Gürcüstan xalqı və onların Avropa arzusu uğrunda apardığı mübarizə ilədir", bunu isə Latviya prezidenti Edqars Rinkeviç deyib.

ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Miller öz növbəsində, xarici agentlər haqqında qanun layihəsinin qəbulu cəhdlərini pisləyib, onun sözlərinə görə, “Gürcü hakimiyyəti Kremldən ilhamlanıb”. Miller hesab edir ki, bu sənəd Tbilisinin Avro-Atlantik inteqrasiyasını təhdid edir. “Hakim partiyanın üzvləri açıq şəkildə bildirdilər ki, qanunun məqsədi tənqidi səsləri susdurmaqdır. Bu isə Gürcüstanın güclü vətəndaş cəmiyyətini məhv etməkdir... Biz gürcü xalqını və onun səsini eşitmək hüququnu dəstəkləyirik”, - ABŞ diplomatı bildirib.
Bununla belə, Gürcüstan hakimiyyəti bəhanə gətirməyə belə hazırlaşmır. Əksinə, Gürcüstan Daxili İşlər Nazirliyinin rəhbəri Aleksandr Daraxvelidze tabeliyində olanların rezin güllələrdən istifadə edə biləcəyini açıqlayıb, lakin bunu etməyib. Etirazçılar isə mənşəyi məlum olmayan qazlardan istifadə ediblər. "Bu alətlərin onların əlinə necə düşdüyünü biz mütləq öyrənəcəyik" deyə Daraxvelidze söz verib.

Paralel olaraq “Gürcü Arzusu”nun deputatı Rati İonatamişvili bildirib ki, müxalifətin əsl məqsədi öz fikirlərini sülh yolu ilə ifadə etmək deyil, mümkün qədər çox insanın əziyyət çəkməsini təmin etməkdir. “Bu insanlar Gürcüstanda sülh və sabitliyə düşməndirlər”, - deyə siyasətçi bildirib.

Ekspertlər isə hökumətin qanun layihəsini qəbul edə biləcəyinə şübhə etmirlər, lakin etirazlar bununla bitməyəcək. “Münaqişə tərəfləri kompromis axtarmaq niyyətində deyillər. Onlar ümid edirlər ki, bu döyüşdən sonra siyasi meydanda onlardan yalnız biri qalacaq. Məşhur şüarda deyildiyi kimi, “bizimlə olmayanlar bizə qarşıdırlar”. Eyni zamanda, bütövlükdə cəmiyyət də qütbləşir. Əsasən gənclər Avropa İttifaqına inteqrasiyanın tərəfdarıdır, yaşlı nəslin nümayəndələri isə hətta mühafizəkar deyil, retrograd fikirlərə malikdirlər. Biz eyni dildə danışırıq, amma sanki fərqli planetlərdəyik”, - gürcü politoloq Nika Çitadze izah edir.

Ekspert hesab edir ki, “Gürcü arzusu” xarici agentlər haqqında qanun layihəsinin köməyi ilə öz rəqibləri üçün dövlətin düşməni imicini təmin etmək və bununla da oktyabrda keçiriləcək parlament seçkilərində qələbəni təmin etmək niyyətindədir. Müxalifət bunu anlayır, lakin səsvermə gününə qədər etirazları davam etdirmək istəyir. O, itaətsizlik hərəkətlərinin və Qərb tərəfdaşlarının sərt tənqidinin hökumətin nüfuzunu sarsıdacağını gözləyir. Müvafiq olaraq, hazırkı hakimiyyətin əleyhdarları öz həmvətənlərinin əksəriyyətinin dəstəyini almasalar belə, yenə də səslərin saxtalaşdırıldığını və dövlət çevrilişinə cəhd etdiklərini iddia edə biləcəklər.
Rusiya Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutunun Mərkəzi Asiya, Qafqaz və Ural-Volqa Bölgələrinin Tədqiqi Mərkəzinin əməkdaşı Xatiya Xutuaşvili hadisələrin inkişafının bu cür qiymətləndirilməsi ilə razılaşır. Onun müşahidələrinə görə, indiki etirazlar müxalifətin analoji qanun layihəsinin ləğvinə nail ola bildiyi ötənilki səviyyəyə artıq çatıb, lakin bu dəfə hakimiyyət geri çəkilməyəcək. Xutuaşvili hesab edir ki, “Gürcü arzusu” getdikcə populyarlığını itirir, lakin hələlik küçə etirazlarından qorxmamaq kifayətdir: “Hakim partiyanın əsas üstünlüyü ondan ibarətdir ki, onun vahid qərar qəbuletmə mərkəzi və lideri - Bidzina İvanişvili var. Müxalifətdə belə bir şey yoxdur. Hər gün etirazlara aydın fəaliyyət planı olmayan yeni adamlar rəhbərlik edir”.

Bidzina İvanişvili ittiham edir

Gürcüstanın hakim “Gürcü arzusu – Demokratik Gürcüstan” partiyasının təsisçisi və onun fəxri sədri – respublikanın keçmiş baş naziri, iş adamı Bidzina İvanişvili “qlobal müharibə tərəfini” Gürcüstan və Ukraynanı qəsdən Rusiyaya qarşı qoymaqda ittiham edib. Ötən gün baş tutan aksiyanı hakim partiya xarici agentlər haqqında qanunun qəbuluna etirazlara cavab olaraq təşkil edib. İvanişvili səhnəyə çıxaraq, onun fikrincə, ABŞ və Avropa İttifaqının hərəkətlərinə təsir göstərən, onları Gürcüstan və Ukraynadan Rusiyaya qarşı “top yemi” kimi istifadə etməyə təşviq edən “qlobal müharibə partiyası”ndan danışıb.

Siyasətçi xatırladıb ki, 2008-ci ildə Buxarestdə keçirilən NATO sammitində Gürcüstan və Ukraynaya alyansa qoşulmaq vədləri verilib, lakin növbəti on il yarım üçün “layihədə dayanmaq” qalıb. “Bütün bu cür qərarlar NATO və Avropa İttifaqına həlledici təsirə malik olan və həm Gürcüstan, həm də Ukraynanın top yeminə dəyər olduğu qlobal müharibə tərəfi tərəfindən verilir. Onlar əvvəlcə 2008-ci ildə Gürcüstanı Rusiyaya qarşı qoydular, 2014 və 2022-ci illərdə isə Ukraynanı daha da çətin vəziyyətə saldılar”, - İvanişvili mitinq iştirakçılarına müraciət edib.

Onun sözlərinə görə, “qlobal müharibə tərəfi” Gürcüstanı “ikinci cəbhəyə” çevirə bilmədiyi üçün ona qarşı aqressivdir. “Gürcü Arzusu”nun yaradıcısı vurğulayıb ki, bu cür cəhdlər məhz xaricdən maliyyələşən və “Gürcüstanı suverenlikdən məhrum etmək” məqsədi daşıyan qeyri-hökumət təşkilatları (QHT) vasitəsilə həyata keçirilib. İvanişvili izah edib ki, xarici agentlər haqqında qanun onların fəaliyyətini dayandırmağa hesablanıb.

“Bizim tez-tez qınadığımız və bizə kömək etdiyi hesab edilən QHT-lərin maliyyələşdirilməsi faktiki olaraq, demək olar ki, bütünlüklə agentlərin gücləndirilməsinə və onların hakimiyyətə gətirilməsinə gedir”, - İvanişvili iddia edir.

İvanişvilinin mitinqdə verdiyi bəyanatlar Gürcüstan müxalifətinin nümayəndələri tərəfindən tənqid edilib. Xüsusilə, müxalifət partiyası olan “Lelo”nun lideri və Gürcüstanın ən böyük TBC Bankının təsisçisi Mamuka Xazaradze bildirib ki, İvanişvili “qlobal müharibə tərəfi” dedikdə Avropa İttifaqını nəzərdə tutur. Xazaradzenin partiya həmkarı Badri Caparidzenin sözlərinə görə, “İvanişvili Gürcüstanda antimilli, anti-Avropa və antiamerikan siyasətin yaradıcısı olduğunu açıq şəkildə təsdiqləyib”. Axali partiyasının lideri Nika Qvaramiya İvanişvilinin müraciətini “son dərəcə təcrid və aqressiv repressiv”, “nifrət və düşmənçilik səpmək” kimi qiymətləndirib. "Bu şəxs Gürcüstan üçün çox təhlükəlidir və bu il ona [seçkilərdə] son qoymaq lazımdır", - Qvaramiya deyib.

Beləliklə, bir qanun Gürcüstan cəmiyyətini ikiyə bölüb, özlərini müxalifət kimi təqdim edən QHT sektorunun təmsilçiləri hakimiyyəti ittiham edir, qarşı tərəf isə mənbəyi bəlli olmayan pul vəsaiti ilə ölkəni tamamilə ələ keçirməyə can atan xarici qüvvələri neytrallaşdırmaq qərarında qəti olduğunu elan edib. Hətta Avropa İttifaqına namizəd olmamaq bahasına başa gəlsə də “Gürcü arzusu” geri çəkilməyəcəyində israrlı görünür.

V.VƏLİYEV