İnsan şüurunda əsas rol oynayan şəbəkə aşkarlandı

Alimlər şüuru oyaq saxlayan beyin mexanizmini aşkar ediblər. Tapıntılar komada və vegetativ vəziyyətdə olan insanlar üçün daha yaxşı müalicə üsullarının inkişafına səbəb ola bilər.

Hafta.az-ın “ScienceAlert”ə istinadən yazdığına görə, insan şüurunun iki təbəqədən ibarət olduğu düşünülür: ayıqlıq və agahlıq. Əvvəlki araşdırmalar göstərib ki, ayıqlığı tənzimlədiyi düşünülən beyin sapı ilə beynin şüurla əlaqəli hissələri arasında əlaqə var.

Yeni araşdırmada, istirahətdə şüurlu insan beynində ayıqlığın necə qorunduğu aşkar edilib. Bu vəziyyətdə insan beyni yeni məlumatları emal edə bilər, lakin bir işi aktiv şəkildə yerinə yetirə bilmir.

Massaçusets Ümumi Xəstəxanasının tədqiqatçıları maqnit rezonans tomoqrafiyasından (MRT) istifadə edərək, beyin sapı, talamus, hipotalamus, bazal ön beyin və beyin qabığını birləşdirən əvvəllər görünməmiş yolları müəyyənlədiriblər. Məlum olub ki, bunlar arasındakı əlaqə, elm adamlarının "defolt yüksələn həyəcan şəbəkəsi / dAAN" adlandırdıqları bir mexanizm vasitəsilə şüurlu insan beyninin istirahətdə oyaq qalmasını təmin edir.

Dünən “Science Translational Medicine” elmi jurnalında dərc olunan araşdırmanı aparan qrup, ölümlərindən sonra cəsədləri bağışlanan 3 nəfərin və 84 sağlam insanın beyin MRT-lərini araşdırıb. Alimlər orta beyində ventral tegmental sahədə (VTA) dAAN-dakı digər qovşaqlarla yüksək dərəcədə əlaqəli bir mərkəz tapdılar.

VTA həmçinin korteksdə şüurda mühüm rol oynayan başqa bir şəbəkəyə qoşulub.

Əvvəllər VTA-nın ilk növbədə davranış və idrakı tənzimlədiyi düşünülsə də, yeni araşdırma bu sahənin oyaqlıq və şüurun qorunmasında da rol oynadığına dair digər sübutları əlavə edir.

"Əlaqəni aşkar edən nəticələrimiz göstərir ki, VTA-da dopaminerjik yolların stimullaşdırılması xəstələrin komadan çıxmasına kömək etmək potensialına malikdir. Çünki o, beynin şüurda kritik rol oynayan bir çox bölgələri ilə bağlıdır" deyə aparıcı müəllif nevrooloq Brayan Edlov izah edir.

Alimlər ümid edirlər ki, yeni tapıntılar koma və qıcolmalar kimi şüurun dəyişməsi halları ilə əlaqəli bir çox nevroloji pozğunluqların daha yaxşı başa düşülməsinə kömək edəcək. Tədqiqatçılar hazırda travmatik beyin zədəsindən sonra komaya düşən xəstələrdə dAAN-ın stimullaşdırılması yolu ilə şəbəkənin yenidən aktivləşdirilməsinə yönəlmiş klinik sınaqlar aparırlar ki, bu da xəstənin huşunu bərpa etməyə imkan verir.