BMT qlobal birbaşa xarici investisiya axınlarının həcminin azalmasını qeydə alıb. Qlobal iqtisadi artım perspektivlərinə dair ümumi qeyri-müəyyənlik fonunda, 2023-cü ildə qlobal birbaşa xarici investisiya (BXİ) axınları 2% azalaraq 1,33 trilyon dollara düşüb. Bu barədə BMT-nin Ticarət və İnkişaf Konfransının (UNCTAD) hesabatında bildirilir. Son illərin tendensiyalarının əksinə olaraq, BXİ-nin azalması inkişaf etmiş deyil, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə, o cümlədən Çində müşahidə olunub. Lakin maliyyə şərtlərinin yumşalması halında, 2024-cü il üçün investisiyaların dinamikası proqnozu BMT ekspertləri tərəfindən "mülayim pozitiv" olaraq qiymətləndirilib.
Fins.az xəbər verir ki, 2023-cü ildə qlobal birbaşa xarici investisiya axınları 2% azalaraq 1,33 trilyon dollara düşüb, UNCTAD-ın yayımladığı məlumatlardan məlum olur. 2020-ci ildə COVID-19-un yayılması fonunda BXİ həcmi 36% azalmış, 2021-ci ildə bərpa olunmuş, lakin 2022-ci ildə Rusiya Federasiyasının Ukraynada apardığı hərbi əməliyyatların nəticəsində yenidən 12% azalaraq 1,3 trilyon dollara düşmüşdür.
Hesabatda qeyd olunur ki, 2023-cü ildə BXİ həcminə həm qlobal, həm də fərdi ölkələrin iqtisadi artım perspektivlərinə dair investorların qeyri-müəyyənliyi təsir edib. Maliyyələşdirmə şərtlərinin sərtləşməsi fonunda qlobal M&A (birləşmə və satın alma) müqavilələrinin həcmi 46%, layihə maliyyələşdirmə həcmi isə 26% azalıb. Keçən il əsasən investorların gözləntilərini təsvir edən göstəricilər artım nümayiş etdirib: yaxın gələcəkdə həyata keçirilməsi planlaşdırılan layihələrin sayı 2% artıb (son on ildə ilk dəfə - emal sənayesinə nəzərdə tutulan investisiyalar hesabına).
UNCTAD qeyd edir ki, gözləntilərin yaxşılaşması inkişaf etməkdə olan ölkələrdə cəmləşmişdir, inkişaf etmiş ölkələrdə isə yeni investisiya layihələri barədə bəyanatların sayı 6% azalıb.
2023-cü ildə Avropaya xarici investisiyaların həcmi artıb (ümumi həcm ekspertlər tərəfindən hesablanmayıb) - 2022-ci il axınından sonra BXİ-nin genişlənməsi əsasən tranzit ölkələrdə investisiyaların "məskunlaşması" hesabına təmin edilmişdir: axınlar yüksək faiz dərəcələrindən yararlanmaq üçün avrozonadakı ölkələrə (əsasən Lüksemburq, Hollandiya, İsveçrə) yönəlmişdir. İnvestorlar üçün cəlbedici ölkələr nəzərə alınmadıqda Avropaya BXİ axını 14% azalıb. ABŞ da daxil olmaqla digər inkişaf etmiş ölkələrdə də azalma qeydə alınıb, burada investisiyaların həcmi 2022-ci ildəki 332 milyard dollardan 311 milyard dollara düşüb. Maraqlıdır ki, ümumilikdə bəzi Avropa ölkələri səbəbindən UNCTAD inkişaf etmiş ölkələrin iqtisadiyyatına BXİ-nin ümumi artımını 9%, 464 milyard dollara qədər qeyd edir.
Ənənəvi olaraq investisiya axınının genişlənməsini göstərən inkişaf etməkdə olan ölkələrdə isə əksinə, o azalıb: 7%, 361 milyard dollara qədər. Afrikaya BXİ-nin həcmi 3%, Cənubi Amerika və Karib hövzəsi ölkələrində isə 1% azalıb. Ən nəzərəçarpan azalma Asiyanın inkişaf etməkdə olan ölkələrində qeydə alınıb - 8%. BXİ-nin ən həssas azalması ehtimal ki, Çin üçün olub: 2023-cü ildə investisiyaların həcmi 2022-ci ildəki 189 milyard dollardan 163 milyard dollara düşüb. Qeyd edək ki, ölkə xarici investisiyaların cəlb edilməsini iqtisadi artımın əsas mənbəyi kimi görür və bunun üçün ölkəyə daxilolma şərtlərini tədricən sadələşdirir (sonuncu belə tədbirlər keçən həftənin sonunda elan edilib). Lakin, hələlik BXİ azalmağa davam edir: 2024-cü ilin yanvar-aprel aylarında onların həcmi illik müqayisədə 27,9% azalaraq 49,7 milyard dollara düşüb, Çin Ticarət Nazirliyi bildirib.
Ümumilikdə, UNCTAD qeyd edir ki, qlobal xarici investisiyaların dinamikası üçün bu ilin proqnozu "mülayim pozitiv"dir. Maliyyə şərtlərinin gözlənilən yumşalması sayəsində BXİ-nin həcminin artacağı gözlənilir, lakin görünür ki, əhəmiyyətsiz dərəcədə. Ənənəvi istiqamətlər üzrə (Çin və Hindistan da daxil olmaqla) azalan investisiyalar digər iqtisadiyyatlara yönəldilə bilər. Hesabatdan göründüyü kimi, BXİ-nin strukturu və istiqamətinə geosiyasi gərginliyin artması da təsir etməyə davam edəcək.
