Ermənistanda kilsə və radikal müxalifətin hakimiyyətə qarşı mayın 9-dan başlatdığı etiraz aksiyasına qoşulanların sayı hər keçən gün azalmaqdadır. Elə bu fonda baş nazir Nikol Paşinyan artqı daha rahat manevr imkanları əldə edib. O, Azərbaycanla sərhədin artıq Zəngəzurdan keçən hissəsinin delimitasiyasına, ölkə konstitusiyasını dəyişməyə hazırlaşır.
Bütün bunlara səbəblərdən biri “Vətən naminə Tavuş” hərəkatının lideri, arxiyepiskop Baqrat Qalstanyan tərəfdarlarının başlatdığı aksiyaların iflasa uğramasıdır. Parlament yaxınlığında sonuncu aksiyada 4 mindən az adamın keşişin ətrafında toplaşdığını nəzərə alsaq, bu, onun uzun fasilədən əvvəl etdiyi son böyük aksiya hesab olunur. Təhlükəsizlik qüvvələri onun tərəfdarlarını təqib etməyə başlayıb. Qalstanyanın sözlərinə görə, o, regionlara qastrol səfərinə çıxmağa hazırlaşır, ona görə də dərhal hakimiyyətə gəlməkdən söhbət gedə bilməz. Qeyd edək ki, iyunun 17-də parlament müxalifəti Paşinyanın istefasının zəruriliyi ilə bağlı bəyanatı qəbul etməyə ümid edirdi. Onların impiçment proseduruna başlamaq üçün kifayət qədər səsləri yox idi, buna görə də hökumətin əleyhdarları ən azı “təsəlliverici mükafat” alacaqlarına ümid edirdilər. Ancaq bunun üçün də müxalifət çox zəif çıxdı. Sadəcə olaraq, hakim “Vətəndaş müqaviləsi”nin deputatları parlamentə gəlməyiblər. Müxalifət səslərin üçdə birindən azına malik olduğundan növbədənkənar iclas etibarsız sayılıb. Ancaq bu, təkcə Paşinyanın partiyasının mövqeyi deyil. Hətta onun rəqibləri də tam heyətlə meydana çıxmayıb. Baş nazirlə həlledici döyüş bitərəf deputat Taquhi Tovmasyan sayəsində uduzulub. Onun özü bu xüsusda bildirib: “Mən görüşdə iştirak edə bilmədim, baxmayaraq ki, qeydiyyatım heç nəyi dəyişməzdi”. Buna baxmayaraq, “Hayastan” bloku fraksiyasının katibi Artsvik Minasyan “Vətəndaş müqaviləsi”ni iclasda iştirak etmədiyi üçün konstitusiya quruluşunu devirməyə cəhddə ittiham edib. Eyni zamanda küçədə qəzəbli izdiham müxalifəti mandatlarını istefa verməyə çağırıb. Lakin parlamentarilər bunu etməyiblər. Baqrat Qalstanyan da müxalif deputatların bu addımını düzgün hesab edib: “Effektiv olanda istefa verəcəklər. Mandatların heç bir mənası yoxdur. Deyirlər ki, bu məsələ həmişə gündəmdədir, hər şey onun nə dərəcədə effektiv olacağından, nə vaxt və necə olacağından asılıdır. Mandatdan imtina etməyin nə mənası var və onlar düşdüyü vəziyyəti başa düşürlər”. Daha öncə müxaliflərin parlamentə hücum etmək üçün uğursuz cəhdindən sonra hökumət əks hücuma keçib. Əsas zərbə Qalstanyanı və “Daşnaksütyun” partiyasını açıq şəkildə dəstəkləyən iş adamlarına dəyib. O cümlədən, azı 13 daşnak saxlanılıb. Hakimiyyət onları müxalifətin mitinqlərində iştiraka görə pul aldığı iddia edilən şəxslərə rüşvət verməkdə şübhəli bilir. İstintaq Komitəsinin məlumatına görə, emissiyanın qiyməti 5 min dram (12 dollar) olub. Daha 12 nəfər parlamentin özünə basqınla bağlı cinayət işi ilə üzləşib. Bundan əlavə, Qalstanyanın silahdaşlarından biri Suren Petrosyan ölkədən qaçıb. Parlamentə basqın ediləndən sonra Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin əməkdaşları onu saxlayaraq bir sutkaya yaxın “profilaktik söhbət” aparıblar. Bundan əvvəl “Artur qardaşları” qrupunun iki üzvü Artur və Artak Sarkisyan qanunsuz silah saxlamaqda şübhəli bilinərək saxlanılıb. 2000-ci illərin ortalarında Keniya hakimiyyəti onları qaçaqmalçılıq, korrupsiya və digər ağır cinayətlərdə ittiham edirdi. İyun ayında məhz Petrosyan qardaşları Qalstanyanla tanış edib.
Buna baxmayaraq, “Vətən naminə Tavuş” hərəkatının lideri Paşinyana qarşı sərt bəyanatlar verməkdə davam edir. Məsələn, baş verənlər 2008-ci il martın 1-də olanlarla müqayisə olunur. Qalstanyanın sözlərinə görə, birinci halda Paşinyan etirazçıları “polisə qarşı buxovlarını qırmağa” çağırıb, ikincidə isə özü polisi müxalifətə qarşı yönəldib: “Hamımız istintaq təcridxanasındayıq, 12 iyun yeni 1 martdır... Yeganə günahkar Nikol Paşinyan adlı yalançıdır”. Yada salaq ki, 16 il əvvəl Ermənistan prezidenti Robert Köçəryan öz varisi Serj Sarkisyanın ölkə başçısı seçilməsi üçün etirazları vəhşicəsinə yatırmışdı. O cümlədən, azı 10 nəfər həlak olub, 200-dən çox insan yaralanıb, bir müddət sonra Paşinyan həbsxanaya göndərilib. Eyni zamanda, 12 iyunda müxalifətin törətdiyi toqquşmalar zamanı parlamentin yaxınlığında ölən olmasa da, 101 nəfər yaralanıb. Qəribədir ki, Qalstanyanın təklif etdiyi müqayisə Köçəryanın və hazırda onun əsas seçki dairəsi olan Sarkisyanın tərəfdarları arasında daha yaxşı qarşılanıb. Bu arada Paşinyan yenidən Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin delimitasiyası ilə bağlı danışıb. Belə ki, o, Sünik bölgəsinə 3 günlük səfəri zamanı bəyan edib ki, siyasi rəqibləri bu prosesi Ermənistan üçün şər kimi təqdim etməyə çalışırlar, əslində sadə vətəndaşlar bunu istəyir: “Hələlik Sovet İttifaqı dövründə mövcud olan sərhədlər bərpa olunur. Mümkündür ki, Ermənistanla Azərbaycanın yeni razılaşmalar əldə etdiyi an gələcək”. Maraqlıdır ki, bütün bu sözlər məhz Sünik bölgəsində eşidilib. Hesab olunur ki, bu, Zəngəzur dəhlizinin açılmasına hazırlıqdır. Bundan başqa Nikol Paşinyan özünün yaratdığı Konstitusiya İslahatları Şurasına Ermənistanın yeni konstitusiyası üçün layihənin hazırlanmasına göstəriş verib. Konstitusiya İslahatları Şurası 2022-ci ildə Ermənistanın hazırkı konstitusiyasına düzəlişlərin təklif olunması məqsədilə yaradılıb. Paşinyanın mayın 24-də imzaladığı fərmanla şuranın mandatına düzəliş edilib. Bu mandata görə şura yeni konstitusiyanın tam mətnini 2027-ci ilin yanvarına qədər hazırlamalıdır. Nikol Paşinyan hələ yanvar ayında demişdi ki, Ermənistanın “yeni geosiyasi mühiti” əks etdirən yeni konstitusiyaya ehtiyacı var. Bundan əvvəl prezident İlham Əliyev demişdi ki, Ermənistanın müstəqillik haqqında Bəyannaməsində Qarabağın Ermənistanla birləşdirilməsinə birbaşa çağırışlar var və bu sənədə istinadlar da Ermənistanın konstitusiyasında öz əksini tapıb. Onun sözlərinə görə, bu iddialara son qoyulduğu, Ermənistan konstitusiyasında və digər normativ hüquqi sənədlərdə dəyişikliklər edildiyi halda, sülhə nail oluna bilər. Paşinyan da ötən fevral ayında indiki konstitusiyanı tənqid etmiş və bildirmişdi ki, bu müddəalar ana qanunda qaldıqca Ermənistan və Azərbaycan arasında heç vaxt sülh olmayacaq. Ermənistan konstitusiyasında ölkənin 1990-cı il Müstəqillik Bəyannaməsinə istinad edilir. Öz növbəsində bu bəyannamədə Sovet Ermənistanı ilə Azərbaycanın keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin birləşdirilməsinə dair 1989-cu il aktına istinad olunur. Bundan başqa 1995-ci ildə qəbul edilmiş indiki Ermənistan Konstitusiyasının preambula hissəsində habelə dünya birliyinə 1915-ci ildə Osmanlı imperiyasında baş vermiş hadisələrin “erməni soyqırımı” kimi tanınmasına çağırış edilir. Ermənistanın Qafqaz İnstitutunun rəhbəri Aleksandr İskəndəryan bunlar fonunda bildirir: “Aydındır ki, “Vətən naminə Tavuş” etiraz hərəkatı sönməkdədir. Bununla bağlı Paşinyan qərara gəldi ki, Azərbaycanla sərhədin yaradılmasını davam etdirməyin vaxtı çatıb. Etiraz fəaliyyətinin bu mərhələsi sona çatır, lakin başqaları da olacaq. Ancaq Ermənistan konstitusiyası da dəyişəcək”.
Tahir TAĞIYEV
