Azərbaycanda saatlıq minimum əmək haqqı rejiminin tətbiqi maaşlara necə təsir edəcək?

Saatlıq əmək haqqı rejimi işçilərin əmək haqqının iş saatlarının sayına əsasən hesablanması sistemidir.

 

Bu rejim, işçinin konkret bir dövr ərzində işlədiyi saatlara görə ödəniş almasını nəzərdə tutur.

 

Bəs ölkəmizdə saatlıq minimum əmək haqqı rejiminin tətbiqi vətəndaşların maaşlarına necə təsir edəcək? 

 

Habelə Azərbaycanda aliment ödəyə bilməyənlərə güzəştlər oluna bilər.

 

Olunarsa, bunun mexanizmi necə olacaq? Hansı şərtlər daxilində edilə bilər?

 

\"Fikrimcə, ölkədə saatlıq minimum əməkhaqqının tətbiq edilməsi əməkhaqqının daha dəqiq hesablanmasına, diversifikasiya edilməsinə, bu sahədə şəffaflığın aparılmasına və uçotun düzgün qurulmasına müsbət təsir göstərəcək. Digər tərəfdən, düşünürəm ki, hazırlanan təkliflər nəticəsində həmin tariflərdə müəyyən dəyişikliklər edilə bilər. Bu gün Əmək Qanunvericiliyinə əsasən, aylıq əmək təxminən 176 saatdır və bu, bugünkü minimum əmək haqqıyla hesablayanda 1 saatı 1 manat 96 qəpiyə düşür. Bu baxımdan, gələcəkdə sözügedən məbləğin dəyişdirilməsi nəzərdə tutula və sahələr üzrə dəyişiklik gözlənilə bilər. 

 

Sözsüz ki, müəyyən hallarda müşahidə olunur ki, bəzi sahələrdə insanlar qəbul edilmiş əmək normasından artıq fəaliyyət göstərirlər. Bu, onlarda hesablama zamanı problem yaradır. Bu tip halların qarşısıni yeni tariflər, qaydalar ala bilər. 

 

Ekspert ölkədə aliment verənlərə tətbiq edilə biləcək mövcud güzəştlərdən də danışıb:

 

\"Aliment məsələsi həm hüquqi, həm sosial, həm də iqtisadi bir prosesdir. Bu mənada beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi vacibdir. Hesab edirəm ki, aliment məsələsiylə bağlı müəyyən bir fond təsis oluna bilər. Dövlət həmin fonddan aliment ödəyə bilməyən ailələrə yardımlar göstərə bilər. Bundan sonra, cavabdeh şəxslərdən həmin məbləği hansısa formada və ya icbari əməyə cəlb olunaraq tələb edə bilər. Şəksiz ki, aliment haqları ölkədə çox da böyük məbləğdə deyil. Uşaqlar üçün minimum hədd 220 manat olaraq təsdiq olundu. Düşünürəm ki, bu rəqəm elə də böyük məbləğ deyil. Bu gün əlbəttə ki, bəzi insanlar boşanandan sonra aliment ödəməyə məcbur qalırlar. Bütün bunlar planlaşdırılmalıdır, nəzərə alınmalıdır. Aydındır ki, bu həm hüquqi, həm də beynəlxalq təcrübənin tətbiqinə öz təsirini göstərməlidir\".

 

 

\"Ölkədə saatlıq minimum əməkhaqqına keçirilməsi minimum əməkhaqqının artırılması demək deyil. Bu tam başqa məsələlərdir. Minimum əməkhaqqının hesablama qaydasının dəyişməsi prosesidir. Hökumət minimum əməkhaqqını 2023-cü ildə 300 manatdan 345 manata qaldırdı. Bundan öncə də minimum əməkhaqqında artım müşahidə edilib. Bu rəqəm 2000-ci illərdə 3 manat 30 qəpik idi. Minimum əməkhaqqının qaldırılması üçün prezident fərman verməlidir. Hökumət təklif hazırlamalıdır, prezident də fərmanla təsdiq etməlidir. Hətta Milli Məclis də bunu qəbul etməlidir. Çünki minimum əməkhaqqı ilə əlaqədar birdəfəlik qanunlar mövcuddur. Saatlıq əməkhaqqına keçirilməsinin vətəndaşa heç bir dəxli yoxdur. Burada sadəcə hesablama qaydası dəyişir. Bəs bu niyə dəyişir? Bu, Əmək Müfəttişliyinin daha da nəzarət imkanlarının formalaşması üçün nəzərdə tutulur. Saatlıq müqavilələr ola bilər ki, burada aylıq minimum əməkhaqqı olduğuna görə orada qiymətlər tənzimlənməlidir. Bir növ nəzarət imkanlarını yaxşılaşdırmaq üçün edilir. Amma vətəndaşın əməkhaqlarına təsir etmir. Sadəcə dövlətin nəzarət imkanları artacaq. Burada əmək müqavilələri bağlananda verigələr də formalaşır. Dövlətə əsas maraqlı məsələ məhz odur. Burada vətəndaşın hüquqlarının qorunması məsələsi də olacaq\".

 

İqtisadçı ekspert anons edərək bildirib ki, minimum əməkhaqqı yeni ildən arta bilər:

 

\"Çox güman ki, əhalinin minimum əməkhaqqı 2025-ci ilin yanvarın 1-dən etibarən artırılacaq. Bu barədə başqa bir qərar veriləcək. Orada minimum saatlıq əməkhaqqıdan bəhs olunacaq\".

 

İşsizlik müavinəti kimi verilir, dayanıqlı deyil. Qısa müddəti əhatə edir. Bununla əlaqədar bu günlərdə qanuna da dəyişiklik edildi. Bir az spektri genişləndirildi. Amma işsizlik müavinəti almaq üçün siz işləməlisiniz, daha sonra işsiz kimi sığorta haqqı almalısınız. İkinci məqam isə ünvanlı sosial yardımlarda da işsiz olarkən gəliriniz olmur, gəliriniz olmayanda da bu məvacibi almaq hüququnuz olmur. Bu mexanizmə dövlət dəstək verir\".