Şimali Koreya qoşunlarının Ukraynaya göndərilməsi hekayəsi bir neçə həftədir ki, davam edir. Ukrayna lideri Volodimir Zelenskinin sözlərinə görə, ruslar bu qoşunları 2-3 gün ərzində Ukraynaya qarşı istifadə edəcəklər. Lakin dünya hələ ABŞ-ın strateji rəqibləri - Putin və Kim Çen In arasında belə əməkdaşlığa ciddi reaksiya verməyib.
Bəs Ukrayna Qərbdən gələn "dərin narahatlıq"dan, Putinin Kim Çen Ina nə vəd etdiyindən və Çinin buna necə reaksiya verməsindən başqa bir şeyə arxalana bilərmi?
Turkustan.az Qaynarinfo-ya istinadən xəbər verir ki, "Unian" bu suallarla "Penta" Tətbiqi Siyasi Araşdırmalar Mərkəzinin idarə heyətinin sədri Volodimir Fesenkoya müraciət edib.
- Belə bir fikir var ki, Şimali Koreya qərarlarının əksəriyyətini Pxenyanın Pekindən siyasi və iqtisadi asılılığına görə yalnız Çinin icazəsi ilə qəbul edir. Şimali Koreya qoşunlarının Rusiyaya göndərilməsi qərarı da Pekinlə razılaşdırılıbmı? Onlar üçün bu qədər gözlənilməz oldu?
- Şimali Koreyanın bütün qərarlarını Pekinlə birlikdə verməsi ilə razılaşmıram. Təbii ki, KXDR Rusiya kimi Çini də bəzi qərarlar barədə məlumatlandırır və Çinin maraqlarına zidd hərəkət etməməyə çalışır. Lakin KXDR müəyyən qərarlarda Çinin razılığını almır. Pxenyanla Moskva arasında xüsusi münasibətlər məsələsi də onlardan biridir.
Çin Şimali Koreyaya tam nəzarət etmir. Bəli, Şimali Koreya Çindən asılıdır, lakin o, heç vaxt Pekinin marioneti olmayıb. Stalinin dövründən Şimali Koreya Rusiyaya daha yaxın olub. İqtisadi baxımdan KXDR Çindən asılıdır, lakin siyasi baxımdan Moskvaya daha yaxındır. Əgər ABŞ Şimali Koreyanın Çindən asılı olduğuna inansaydı, heç vaxt Pxenyanla danışıqlar aparmaz, birbaşa Pekinə müraciət edərdi. Və o zaman Tramp Şimali Koreya diktatoru ilə görüşmək üçün səfər etməli olmazdı.
Və bəli, əminliklə demək olar ki, Çin Şimali Koreya ilə Moskva arasında strateji razılaşmadan məmnun deyil. Axı bu, Rusiyanın KXDR-ə təsirinin güclənməsi deməkdir. Çin də iki səbəbdən Rusiyaya qoşun göndərmək qərarından narazıdır. Birincisi, Çinin Şimali Koreyaya nəzarət etmədiyinə işarədir. Lakin ikinci səbəb daha vacibdir - bu, Çin-Braziliya sülh planına ziddir. Onun əsas məqsədi müharibənin gərginliyini azaltmaqdır. Və daha bir ölkənin bu müharibədə iştirakı eskalasiyadır. Bunu hətta Aleksandr Lukaşenko da deyib. Bu da, yeri gəlmişkən, onların Çinlə münasibətlərini nəzərə alsaq, təsadüf deyil.
- Bəs bu, Çinin maraqlarına uyğun deyilsə, Pekin belə bir qərara təsir edə bilərmi? Bəlkə birtəhər bu əməkdaşlığı məhdudlaşdırar? Nəzərə alsaq ki, Çin hələ də Moskva və Pxenyan üzərində müəyyən təsir rıçaqlarına malikdir...
- Bəli, Çindən müəyyən reaksiya mümkündür. Deyə bilərlər ki, "yaxşı, əyləndik, ordumuzu sınaqdan keçirdik, amma kontingentinizi artırmayın, bizə bundan da böyük eskalasiya lazım deyil". Axı bu, Şimali Koreya yarımadası ətrafında daha çox təhlükə yaradaraq Çin üçün müəyyən neqativ fon formalaşdırmaqla yanaşı, onun Qərblə münasibətlərini də pisləşdirir. Pekinin indi buna ehtiyacı yoxdur.
- KXDR-dən olan hərbçilərin sayından danışsaq, 12 min kritik dərəcədə böyük bir rəqəmə bənzəmir. Axı cəbhədəki rus əsgərlərinin sayı yüz minlərlə hesablanır. Müvafiq olaraq, bu sayda qoşunun müharibəyə strateji təsiri olub-olmayacağı ritorik sualdır. Bunu və eyni eskalasiya risklərini nəzərə alsaq, belə bir daşınmanın Rusiya və Şimali Koreyaya nə faydası var? Bu hələ başlanğıcdır və daha çox olacaqmı? Yoxsa bu, öz qoşunlarını öz müharibəsinə hazırlaşmağı öyrədə bilən KXDR-ə daha çox fayda gətirir?
Şimali Koreya hazırda müharibəyə hazırlaşmır. Belə olmasaydı, hücum üçün lazım olan körpüləri dağıtmazdı. Əgər müharibəyə hazırlaşsaydılar, milyonlarla mərmini Rusiyaya verməzdilər. Ruslar üçün burada fayda çox sadədir. Başqa ölkələrdən nə qədər çox qoşun cəlb etsələr, bir o qədər az rusu cəbhəyə göndərməli olacaqlar. Amma 12 minlik bu göndəriş yekun deyil. İndi 12 mindir və hər şey yaxşı getsə, normal qarşılıqlı əlaqə, logistika təşkil etmək mümkün olacaq, o zaman sabah 20 min, 50 min əsgər gələcək.
Kim Çen In özü Putinə bu yardımı təklif edə bilərmi? Tamamilə mümkündür. Putin isə bu addımı bəyəndi - biz onun reaksiyasını BRİCS sammiti zamanı gördük.Amma bu, presedent yaradır. İndi Şimali Koreya hərbçiləri Rusiya tərəfində iştirak edəcəksə, sabah Kim Çen In Putinə "İndi növbə sənindir" deyəcək. Bəzi mənbələrə görə, artıq Putin bu əsgərlərin müqabilində KXDR-ə müəyyən inkişaflar, hətta hazır silahlar ötürməli olur.
- Yəni, əslində, indi biz bu "şər oxu"nundaha da böyük birləşməsini görürük ki, onlar bir-birindən daha çox asılı vəziyyətə düşdükcə, belə vəziyyətlərdə kömək edirlər. Amma eyni zamanda Qərbin bu istiqamətdə kəskin addımlarını görmürük?
- ABŞ və Cənubi Koreya əslində reaksiya verirlər. Ancaq burada başa düşməyə dəyər - onlar Ukraynadan narahat deyillər. Bəli, təbii ki, burada müəyyən eskalasiya var. Bu isə ABŞ üçün yeni amildir - onlar Ukraynanın eskalasiyasından qorxurlar, amma reallıqda bunu edən Rusiyadır. Bu, Rusiya Federasiyasından üçüncü eskalasiya dalğasıdır. Birincisi, Ukraynanın enerji infrastrukturunun yazda atəşə tutulmasıdır. İkincisi, Xarkov vilayətinə hücumdur. İndi isə KXDR qoşunlarının iştirakı...
Amma onları Putinin Şimali Koreyaya müəyyən hərbi texnologiyalar və silahlar verməli olması daha çox narahat edir. Şimali Koreya isə Şərqi Asiyada təhlükəsizliyə daimi təhdiddir. Pxenyan Cənubi Koreya, Yaponiya və müvafiq olaraq ABŞ-ı eskalasiya ilə hədələyir. İndi isə ABŞ-ın buna ehtiyacı yoxdur.
- Bütün bu riskləri nəzərə alsaq, ABŞ-ın reaksiyası daha ləng görünür. Ancaq sual yaranır: ABŞ və bütün Qərb bu hadisələrə konkret olaraq necə reaksiya verməlidir?
- ABŞ bu hadisələrə cavab verməlidir. Axı, əks halda bu, zəifliyin növbəti təzahürü olacaq. Bu isə yalnız Rusiya, Şimali Koreya və hətta Çinin təkəbbürünü artıracaq. Onlar görəcəklər ki, ABŞ heç bir şəkildə reaksiya vermir və daha çox şey almağa başlayacaqlar.
Bəli, respublikaçılar seçki yarışında bu vəziyyətdən istifadə edirlər. Amma bununla belə, onlar Baydenə təzyiq göstərir, ondan reaksiya, güc nümayişi tələb edirlər. Reaksiya nə ola bilər - hələlik ən azı xəbərdarlıq. O bildirib ki, bu baş verərsə, biz bunu eskalasiya kimi qiymətləndirəcəyik və Ukraynaya dəstəyimizi artıracağıq. Ola bilər ki, bu xəbərdarlıq orada olub, amma işə yaramayıb.
Həm də bu 12 min nəfəri həqiqətən müharibədə görürüksə, o zaman cavabı dəyişmək lazımdır. Artıq gördüyümüz ən çox ehtimal olunan şey Cənubi Koreyadır, o, Ukraynaya silah satışına qoyulan məhdudiyyətləri aradan qaldırmalıdır. Yaxşı silahları var, alırlar. Və bu məhdudiyyətləri aradan qaldıra bilərlər, çünki bu, onların maraqlarıdır.
İkinci seçim güzgü cavabıdır. ABŞ və Avropa Ukraynada xarici legiona əlavə kontingent formalaşdırmaq üçün müəyyən maliyyə fondu yarada, təşkilati iş apara bilər. Bu, xüsusən də F-16 pilotları və onların xidmətçiləri ola bilər. Burada qeyd etmək lazımdır ki, söhbət NATO qüvvələrinin birbaşa Ukraynaya göndərilməsindən getmir - bu, mütləq şəkildə baş verməyəcək.
Üçüncü variant isə - asimmetrik cavabdır. Rusiya Federasiyası ərazisində Qərbin uzaqmənzilli silahları ilə zərbələr endirmək tapşırığına qoyulan məhdudiyyətlərin aradan qaldırılmasıdır. Amma indi bunun ən azı ABŞ seçkilərindən sonra baş verməsi ehtimalı azdır. Və bunun səbəbi, çox güman ki, Şimali Koreya qoşunlarının Rusiya tərəfində iştirakı deyil, Ukraynanın enerji infrastrukturunun ruslar tərəfindən atəşə tutulması olacaq.
- Rəsmi mənbələrdən belə nəticəyə gəlmək olar ki, ruslar Kursk vilayəti ərazisində Şimali Koreya qoşunlarından istifadə etməyi planlaşdırırlar. Sırf formal olaraq Qərbin nisbətən sakit reaksiyasının səbəbi də bu ola bilər. Və əgər Rusiya Federasiyası KXDR-dən qoşunları birbaşa Ukrayna ərazisinə cəlb etməyə başlasa, bu, Qərbin bu müharibəyə münasibətini yenidən nəzərdən keçirmək üçün əsas ola bilməzmi?
- Bu sadəcə formallıqdır. Qoşunların dəqiq harada istifadə olunmasının əhəmiyyəti yoxdur. Bəli, formal olaraq, bu qoşunlar KXDR ilə müqavilə çərçivəsində Rusiya Federasiyasının ərazi bütövlüyünün qorunmasına kömək etmək üçün cəlb edilə bilər. Amma bu qədər formal xarakter daşıyırsa, Rusiya öz Konstitusiyasına Ukraynanın 4 vilayətinin ərazilərini əlavə edib. Və buna görə də, yenə formal olaraq, burada xüsusi bir fərq yoxdur.
Putin sadəcə olaraq Kursk vilayətində bu əsgərlərdən istifadə edir, çünki orada kifayət qədər adam yoxdur. Onun əsas hədəfi Donetsk vilayətinin Pokrovsk, Çasiv Yar və digər şəhərləridir. Ehtiyatlar ora gedir. Kursk bölgəsində sadəcə kifayət qədər güc yoxdur. Bütün izahat budur.
