Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, səthdə istiləşmə yerin dərinliklərində təzyiqin sürətlə dəyişməsinə gətirib çıxarır və nəticədə metan qazının kütləvi şəkildə buraxılmasına səbəb olur.
QHT.az xəbər verir ki, 2014-cü ildə Sibirdə Yamal yarımadasında qəribə bir krater peyda oldu - onun qəfil görünüşü onun hansısa partlayış nəticəsində əmələ gəldiyini ehtimal edirdi. O vaxtdan bəri orada daha bir neçə oxşar dəlik aşkar edilib. Alimlər indi düşünürlər ki, son on ildə Sibirdə bir sıra sirli kraterlərin görünməsinə nəyin səbəb olduğunu bilirlər.
Qeyd olunur ki, Sibirdəki kraterlər kiçik çuxurlar deyil. Bəzilərinin dərinliyi 50 metrə çatır. Bundan əlavə, tədqiqatlar zamanı alimlər kraterlərin ətrafında qeyri-adi dərəcədə yüksək metan aşkar ediblər.
Yeni bir araşdırmaya görə, Sibir permafrostunun altında yaranan böyük kraterlərin yaranma səbəbləri yalnız permafrostun əriməsi ilə izah edilə bilmir. Kembric Universitetinin kimya mühəndisi Ana Morqado, bu fenomenin baş verməsi üçün spesifik geoloji şərtlərin olduğunu vurğulayır. Tədqiqatçılar, yerin dərinliklərində təzyiqin sürətlə dəyişməsinin metanın kütləvi buraxılmasına səbəb olduğunu düşünürlər. İspaniya Milli Universitetinin geofiziki Julian Cartwright isə partlayışların iki yolu olduğunu qeyd edir: ya kimyəvi reaksiya baş verir, ya da yüksək təzyiq nəticəsində fiziki partlayış yaranır.
Bu tədqiqat, iqlim dəyişikliyinin Sibir permafrostunun altındakı qazların buraxılmasına necə təsir etdiyini daha dərindən anlamağa imkan tanıyır. Sibir kraterlərində kimyəvi reaksiyaların olmadığı aşkarlanıb, buna görə də onların fiziki partlayışlarla bağlı olduğu düşünülür. Alimlər, təkərin şişməsi prinsipini istifadə edərək kraterlərin yaranma səbəbini izah ediblər. Bu kontekstdə, osmos prosesi önə çıxır; yəni mayenin içindəki maddələrin konsentrasiyasını bərabərləşdirmək üçün hərəkət etməsi.
Yamal yarımadasında qalın gilli permafrostun iqlim dəyişikliyi ilə pozulması, kriopeglər adlanan yüksək minerallaşmış su təbəqələrinin yaranmasına səbəb olub. Bu təbəqələr, duzluluq və təzyiq səbəbindən maye halında qalır. Qlobal istiləşmə nəticəsində permafrost əridikcə, osmotik təzyiq kriopeq təbəqəsinə çatır, bu da təzyiqin artmasına və çatlaqların yaranmasına səbəb olur. Bu qəfil təzyiq düşməsi metan hidratlarının buraxılmasına və nəticədə fiziki partlayışa yol açır. Alimlər, bu proseslərin onilliklərlə davam edə biləcəyini və 1980-ci illərdən bəri müşahidə olunan iqlim istiləşməsi ilə əlaqələndirdiklərini vurğulayırlar.
Pərvanə Fərhadqızı
