"Bu rəqəmlər təhsil haqqı deyil, təhsil xərcləridir. Təhsil haqqı və təhsil xərcinin fərqi ayrıdır. Təhsil haqqı - tələbələrin ali təhsil müəssisəsinə qəbul olduqdan sonra ödədikləri məbləğdir. Bu məbləğ adətən dövlət və ya özəl təhsil müəssisəsi tərəfindən müəyyən edilir və tələbələrin təhsil müddəti boyunca ödədikləri məbləğə daxildir. Təhsil haqqı təhsil müəssisəsinin maliyyə ehtiyaclarını qarşılayır və bu ödənişlərin məbləği çox vaxt təhsil müəssisəsinin maliyyə siyasətinə və təhsil keyfiyyətinə əsaslanır".
Bunu Qaynarinfo-ya açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov Azərbaycanda ən bahalı, illik 10 min manat olan ixtisaslardan danışarkən deyib.
Ekspert bildirib ki, təhsil xərci isə tələbənin təhsil müddətində dövlət və ya təhsil müəssisəsi tərəfindən tələbənin təhsili üçün çəkilən ümumi xərcləri ifadə edir:
"Bu xərclərə müəllimlərin maaşları, tədris materiallarının alınması, infrastrukturun saxlanılması, laboratoriyalar və digər texniki imkanlar daxildir. Təhsil xərci adətən tələbənin təhsili üçün sərf olunan faktiki maliyyə resurslarını əks etdirir. Etiraf edim ki, Azərbaycanda Təhsil Haqqının yüksəkliyi danılmazdır".
Kamran Əsədov bildirib ki, universitetlər aldıqları təhsil haqqının qarşılığında keyfiyyətli bilik və bacarıqlar verə bilmirlər:
"Dünyada musiqi və incəsənət üzrə ixtisaslar üçün təhsil haqqı yüksək olmağa meyllidir. Məsələn, ABŞ-da musiqi ixtisasları üzrə bakalavriat proqramlarının illik təhsil haqqı orta hesabla 20.000-40.000 ABŞ dolları (34.000-68.000 AZN) arasında dəyişir. Avropa ölkələrində isə təhsil haqqı adətən daha aşağı olur, lakin bəzi ölkələrdə yenə də incəsənət ixtisasları üçün ödənişlər yüksəkdir. Almaniya və Fransa kimi bəzi ölkələrdə dövlət universitetləri yerli tələbələrdən təhsil haqqı almır, lakin xarici tələbələr üçün ödənişlər mövcuddur. İngiltərədə isə təhsil haqqı adətən daha yüksəkdir və incəsənət ixtisasları üçün 9.250 funt sterlinq (20.000 AZN) civarında olur".
Azərbaycanla müqayisədə bu rəqəmlərə gəlincə ekspert vurğulayıb ki, bəstəkarlıq, dirijorluq və instrumental ifaçılıq ixtisasları üzrə təhsil haqqı yüksək olsa da, bəzi inkişaf etmiş ölkələrdəki təhsil haqları ilə müqayisədə daha əlverişli görünə bilər:
"Ancaq Azərbaycanın ümumi iqtisadi vəziyyəti və insanların gəlirləri nəzərə alındıqda bu məbləğ yerli standartlara görə yüksək hesab oluna bilər. İxtisaslar üzrə təhlil edək:
1. Bəstəkarlıq və Dirijorluq - bu ixtisaslar üçün tələb olunan təhsil xərclərinin yüksək olması başa düşüləndir, çünki onlar xüsusi bacarıqlar və təcrübə tələb edən sahələrdir. Əlavə olaraq, bu sahələrdə tədris keyfiyyətini artırmaq üçün peşəkar müəllimlər və xüsusi avadanlıqlar tələb olunur. Nəticədə, bu ixtisasların yüksək təhsil xərcləri də əsaslandırıla bilər.
2. İnstrumental İfaçılıq və Vokal Sənəti - bu ixtisaslar da yüksək təhsil haqqına malikdirlər, çünki onlar da xüsusi təlim, fərdi dərslər və müxtəlif musiqi alətləri ilə təcrübə tələb edir. Tədris prosesində tələbələrin inkişafını izləmək və fərdi yanaşma göstərmək lazım olduğundan, bu sahələrdə də xərclər yüksəkdir".
Ekspertin fikirincə, təhsil haqqının yüksək olması həm təhsil müəssisələri, həm də tələbələr üçün maliyyə yükü yarada bilər:
"Bəzi ölkələrdə bu problem təqaüdlər, subsidiya proqramları və digər maliyyə yardımları vasitəsilə həll edilir. Azərbaycanda da oxşar yanaşmaların tətbiqi mümkündür ki, bu da tələbələrin təhsilə çıxışını təmin edə bilər. Dünya təcrübəsinə əsasən, təhsil haqları ilə bağlı siyasətlərin tələbələrin maliyyə imkanlarını və sosial vəziyyətlərini nəzərə alması, təhsil keyfiyyətini artırmaq üçün daha effektiv ola bilər. Nəzərə alsaq ki, bu ixtisaslar o qədər də işlək və aktual deyil, böyük məbləğlər ayırmaq maliyyə baxımdan rentabelli deyil".
Xatırladaq ki, ayrı-ayrı ixtisaslar üzrə dövlət sifarişi ilə ali təhsil müəssisələrinin bakalavriat və əsas (baza ali) tibb təhsili səviyyələrində hər bir təhsilalana düşən illik təhsil xərclərinin miqdarı açıqlanıb. Bununla da ölkənin bakalavr pilləsi üzrə ən bahalı ixtisasları da müəyyənləşib.
Bunlar bəstəkarlıq, dirijorluq (sahələr üzrə), İnstrumental ifaçılıq (sahələr üzrə) və vokal sənətidir. Bu ixtisasların illik təhsil xərci 9000 AZN-dir.
Magistratura pilləsi üzrə ən bahalı ixtisaslar isə bəstəkarlıq, dirijorluq və instrumental ifaçılıqdır. Bunların hər birinin illik təhsil xərci 10 min manat təşkil edir.
