“Yeni dünya nizamının formalaşması özünün ən qabarıq təzahürünü Yaxın Şərqdə göstərir ki, bu da Ermənistan üçün müəyyən problemlər yaradır”.
KONKRET.az xəbər verir ki, bu barədə enerji təhlükəsizliyi üzrə erməni ekspert Vahe Davtyan özünün teleqram kanalında yazıb:
“Bu yaxınlarda Səudiyyə Ərəbistanı 1974-cü ildə ABŞ-la imzalanmış neft sazişini bərpa etməmək qərarını açıqlayıb ki, bu da Vaşinqtonun əsas geosiyasi aləti olan dollar üçün ciddi problemlər yarada bilər.
Ötən gün məlum olub ki, İran və Bəhreyn Vaşinqtonun birbaşa təzyiqi ilə 2016-cı ildə pozulmuş diplomatik münasibətləri bərpa etməyə hazırlaşır.
Qeyd edək ki, Bəhreyn ABŞ-ın Yaxın Şərqdəki əsas peyklərindən biri olub. ABŞ-ın 5-ci donanmasının Bəhreyn sularında yerləşdiyini qeyd etmək kifayətdir.
Həm Ər-Riyadın, həm də Manananın qərarları ABŞ-ın Yaxın Şərqdə strateji geri çəkilməsi kimi qiymətləndirilə bilər ki, bu da Çinin regionda artan nüfuzu fonunda xüsusilə vurğulanır.
Həm İran-Səudiyyə (2023), həm də İran-Bəhreyn münasibətləri əslində Pekinin vasitəçiliyi ilə həyata keçirilir. Körfəz ölkələrinin enerji daşıyıcılarının təchizatında əhəmiyyətini ayıq şəkildə dərk edən Çin öz xarici siyasətinin Yaxın Şərq vektorunu dinamik şəkildə inkişaf etdirir. Lakin əvvəlcə bu vektorun qidalanması sırf geoiqtisadi vasitələrlə həyata keçirilirdisə, son illərdə, xüsusən 2017-ci ildən Çin öz sərhədləri xaricində (Cibuti) ilk hərbi bazasını qurduqdan sonra daha əhatəli yanaşma nümayiş etdirməyə başlayıb.
Əjdaha oyandı.
Əslində, bu gün Çinin “Böyük Avrasiya” layihəsini həyata keçirməyə çalışacağı geosiyasi ox formalaşır. Sonuncunun əsas meqa-regionlarından biri hazırda Pekinin qalib gəldiyi Yaxın Şərqdir.
Akademik geosiyasətdən az-çox anlayışı olan hər kəs təsdiq edəcək ki, Yaxın Şərq və Cənubi Qafqaz üzvi şəkildə bağlı regionlardır ki, bu da İran amili fonunda xüsusilə vurğulanır.
İranla strateji dialoqun dərinləşdirilməsi prizmasından həyata keçirilən Çinin Yaxın Şərqdə fəallaşması Cənubi Qafqaz istiqamətində də eyni Çin inklüzivliyi üçün ciddi zəmin yaradır.
Pekinin geosiyasi sxemlərində İran həm də dolayı yolla Çinin Cənubi Qafqazda maraqlarını irəli sürən aktor kimi görünür. Nəticədə hər iki tərəf razı qalana oxşayır. Tehran Qara dənizə çıxış əldə edəcək və regional fövqəldövlət kimi möhkəmlənəcək, Çin isə “Bir kəmər və bir yol” təşəbbüsünə yeni yaranan nəqliyyat əlaqələrini daxil etməklə Hindistanın bu istiqamətdə artan təsirini azaltmaq imkanı əldə edəcək.
Belə bir konfiqurasiyada Ermənistan üçün əsas xarici və təhlükəsizlik problemi İran və Çinlə diplomatik, iqtisadi, mədəni və digər istiqamətlərdə strateji dialoqun dərinləşdirilməsi olmalıdır.
Baxmayaraq ki, Ermənistan adıçəkilən ölkələrlə dialoqun dərinləşməsini deyil, ən azı 2020-ci ildə anti-Çin təşəbbüsü olan dini azadlıqlar alyansına qoşulması prosesini sürətləndirib. Eləcə də İranla demək olar ki, bütün əsas layihələr de-fakto dondurulur”.
Natiq Səlim,
KONKRET.az
