Tbilisi təhlükəsizliyinə təminat istəsə də…
İyirmi il ərzində gürcülər Qərbi ehtirasla sevirdilər, hər yerdən Avropa İttifaqının bayraqlarını asdılar və "əbədi düşmən" - Rusiya ilə mübarizədə köməklərinə görə amerikalılara təşəkkür edirdilər. İndi sevgi qayığı qayalara çırpılıb, ABŞ və Avropa seçkilər ərəfəsində açıq şəkildə hakim partiyaya qarşı çıxır. Lakin uduzsa belə, Gürcüstanı kollektiv Qərbdən uzaqlaşdıran amillər aradan qalxmayacaq.The New York Times yazır ki, Cənubi Qafqazda, Rusiya, Türkiyə və İranla əhatə olunmuş nəhəng Transqafqaz regionunda özünü Qərbin bir hissəsi hesab edən kiçik, cəsur bir ölkə yerləşir. Bir vaxtlar Avropa İttifaqının bayraqları bütün hökumət binalarının qarşısında dalğalanırdı, hətta bloka üzvlük fantaziyadan başqa bir şey kimi görünmürdü. Bir amerikalı ilə görüşən gürcülər demək olar ki, həmişə Birləşmiş Ştatlara məhəbbətlərini və çoxəsrlik düşmənləri olan Rusiya ilə mübarizədə Amerikanın dəstəyinə görə minnətdarlıqlarını bildirirlər.Bu illər ərzində bu məhəbbət Vaşinqtonda, Brüsseldə və Gürcüstanın uzun müddətdir xoş tərəfdaş olduğu digər Avropa paytaxtlarında hərarətlə qarşılanıb: Qərb dəyərlərinin yayılmasının ilhamverici nümunəsi və nüfuzunun dərinlikdə yayılması üçün əsas strateji forpost, postsovet məkanı kimi qəbul edilib. Ancaq bu günlərdə bu romantika sönməkdədir. Hakim “Gürcü arzusu” partiyası “köhnə dostlarına - Qərb tərəfdaşlarına açıq düşmənçiliklə yanaşmağa başlayıb. Qərb isə borclu qalmır və yüksək vəzifəli gürcü məmurlarına qarşı sanksiyalar tətbiq etməklə cavab zərbələri endirir. Gürcülər parlament seçkilərində səs verməyə hazırlaşdıqca vəziyyət getdikcə gərginləşir. Birləşmiş Ştatlar və Avropa İttifaqı qərəzsiz görünüşünü qoruyub saxlamağa çalışmaqla yanaşı, mümkün qədər açıq şəkildə “Gürcü arzusu”na qarşı çıxırlar.Rəy sorğuları bu halda etibarsızdır və qarşıdan gələn döyüşdə kimin qalib gələcəyini əminliklə söyləmək mümkün deyil. Amma hakim partiya uduzsa belə, artıq ölkənin Qərbə qarşı çevrilməsinə səbəb olan amillər aradan qalxmayacaq. İflas, Gürcüstanla Qərb arasında münasibətlərin dağılması da əvvəlcə tədricən, sonra isə qəfil baş verib. Və bu münasibətlərin bərpa olunacağına zəmanət yoxdur. Hazırkı böhranın bilavasitə səbəbi Rusiya və Ukrayna arasında münaqişə olub. “Gürcü arzusu” hər iki tərəfi dəstəkləməkdən imtina edərək son dərəcə ehtiyatlı mövqe tutub. Gürcüstan artıq 2008-ci ildə bir dəfə Rusiyaya uduzub və Ukraynadakı vəziyyət gürcülərdə eyni şeyin onların da başına gələ biləcəyi qorxusunu yenidən artırıb.Qərb siyasətçiləri əvvəlcə gürcülərin neytrallığına rəğbət bəsləyirdilər. Onlar ölkənin qeyri-müəyyən mövqeyini yüksək qiymətləndirdilər: nəhayət, NATO üzvlüyünə nail olmaq üçün illər boyu uğursuz cəhdlərə baxmayaraq, Gürcüstan Qərbdən heç bir təhlükəsizlik zəmanəti ala bilmədi. Tiflis Ukrayna münaqişəsi ilə bağlı bitərəfliyinə paralel olaraq Aİ-yə namizəd statusu almaq üçün müraciət edib. Lakin vəziyyət daha tez pisləşib. Sağçı “Gürcü Arzusu” mürəkkəb sui-qəsd nəzəriyyəsini təbliğ etməyə başlayıb, ona görə də “qlobal müharibə tərəfi” ölkəni Qərb və Ukrayna adından Rusiyaya qarşı hərbi əməliyyatlarda iştirak etməyə sövq edir. Və daxili müxalifət, guya, bu qüvvə ilə əlbir olub.Partiya medianı və xaricdən maliyyələşən QHT-ləri tənqid atəşinə tutub və bildirib ki, onlar müxalifəti hakimiyyətə gətirmək üçün Qərbdən sifariş alırlar. Bu il geniş etirazlara baxmayaraq, həmin təşkilatları xarici agent elan edən qanun qəbul edildi. Bu hadisə ölkə daxilində mövcud hakimiyyətin tənqidini susdurmaq üçün oxşar tərifdən istifadə edən Rusiyadakı vəziyyətlə məşum paralellər doğurur. Belə bəyanatlar Qərb təbliğatının alətidir, Rusiyadakı xarici agentlərin siyahısına birbaşa məlumat alan şəxslər və təşkilatlar daxildir. ABŞ və AB buna çox kəskin cavab verdi. Son bir neçə ayda Vaşinqton onlarla gürcü rəsmisinə qarşı bir sıra maliyyə sanksiyaları və viza məhdudiyyətləri tətbiq etdi və birgə hərbi təlimləri ləğv etdi. Brüssel də öz növbəsində Cənubi Qafqaz ölkəsinin Aİ-yə üzvlüyü ilə bağlı danışıqları dayandırdı. Nəticədə Gürcüstanla Qərb arasında münasibətlər bu gün tarixdə rekord səviyyədə aşağı səviyyədədir.Bu, Ukraynadakı münaqişənin Cənubi Qafqaza yeni strateji əhəmiyyət kəsb etməsi ilə bağlıdır. Avropa Rusiyadan yan keçməklə Asiyaya nəqliyyat marşrutları qurmağa çalışır: əgər İrandan da qaçmaq istəyirsənsə, o zaman Transqafqaz yeganə mümkün marşrut kimi görünür. Rusiyanın enerji resurslarından asılılığını aradan qaldırmaq üçün Avropa İttifaqı Gürcüstan vasitəsilə Avropaya nəql edilən Azərbaycan qazının alışını artırır və Qara dənizin dibi ilə Gürcüstandan Rumıniyaya yeni güclü elektrik kabelinin çəkilişini maliyyələşdirir.Avropanın Gürcüstana daha çox ehtiyacı var. Kiçik ölkənin hökuməti bu yaxınlarda Çinin rəhbərlik etdiyi konsorsiuma Çinin “Bir kəmər və yol” təşəbbüsünün bir hissəsi kimi əsas Qara dəniz limanının tikintisi üçün müqavilə imzalayıb. Qərb rəsmiləri strateji layihənin Pekinə təhvil verilməsinə açıq şəkildə etiraz ediblər, lakin diplomatlar özəl olaraq etiraf edirlər ki, heç bir böyük Qərb investoru lazımi vəsaiti ayırmağa hazır deyil. Gürcüstan Aİ ilə ticarət sazişi imzaladıqdan səkkiz il sonra, ABŞ-ı bir yana qoyaq, onun Avropa ilə ticarəti nisbətən təvazökardır, çünki o, sərhədlərinə daha yaxın olan ölkələrlə ticarətə üstünlük verir. Bölgədəki bir çox digər oyunçular kimi, Gürcüstan da avtomobilləri yenidən satmaqla və rus mühacirləri tərəfindən idarə olunan yeni bizneslərə ev sahibliyi etməklə Rusiyanın Qərb bazarlarından təcrid olunmasından iqtisadi fayda əldə edir.Görünür, bu hadisələr “Gürcü Arzusu”nu Qərbə sarsılmaz sadiqlik əvəzinə sövdələşmələrə yönəldə biləcəyinə inanmağa vadar edib və Gürcüstanın geostrateji əhəmiyyəti Vaşinqton və Brüsseli öz itaətkarlığını və sürətli avtokratiyasını geridə qoymağa kifayət edə bilər. Partiya öz təsirini həddən artıq qiymətləndirə bilər - lakin bu gün ölkənin hər zamankından daha çox imkanlara malik olduğunu danmaq olmaz.Müxalifət sadə həll yolları təklif etmir. Bir çox gürcünün Qərbdən ideallaşdırılmış baxışları və yüksək gözləntiləri var. Və bunlar daha anarxik 2024-cü ildən daha çox 1990-cı və 2000-ci illərin birqütblü dövrünə uyğun gəlir. Tez-tez belə bir təəssürat yaranır ki, qərbyönlü gürcülər vəziyyəti özləri dəyişməyə çalışmaqdansa, öz ölkələrinə nəzarəti Avropa və Amerikanın ixtiyarına buraxmağa üstünlük verirlər. Müxalifətin qələbəsi böhranın qısamüddətli həlli ola bilər. Lakin iqtisadi və geosiyasi reallıqlar Tiflisin Qərblə münasibətlərinin qaçılmaz olaraq zəiflədiyini göstərir.Bütün bunlar Gürcüstanı seçkiqabağı çox qeyri-müəyyən vəziyyətdə qoyur. İğtişaşların perspektivləri əhəmiyyətlidir: Hər iki tərəf, həm “Gürcü arzusu”, həm də “DemBLOK” seçkiləri pozmağa cəhd edə bilər. Müxalifət çətin ki, məğlubiyyəti qəbul etsin. ABŞ və Avropa İttifaqının vasitəçilik etməyə hazır olacağı gözlənilir, lakin onların uzunmüddətli perspektivdə Gürcüstanı öz orbitlərində saxlaya biləcəkləri bəlli deyil.
V.VƏLİYEV
