Türkiyədən dönərin “ənənəvi məhsul adı” (TGS) kimi qeydiyyata alınması üçün Avropa İttifaqına (Aİ) edilən müraciətə etiraz müddəti sona çatır.
Hafta.az-ın yazdığına görə, Türkiyədə dönər istehsalçılarını təmsil edən İstanbulda yerləşən Beynəlxalq Dönər Federasiyası qeydiyyat üçün müraciət edib və müvafiq elan aprelin 24-də Aİ-nin Rəsmi Qəzetində dərc olunub. Müxalif fikirlərin təqdim edilməsinə icazə verilən üç aylıq müddət ərzində Almaniyadakı istehsalçılar 10 ayrı etiraz ərizəsi təqdim etdilər.
Bəs türk dərnəyi nə istəyir? Almaniyanın ən məşhur küçə yeməklərinin taleyi necə olacaq?
DW Turkish-nin məlumatına görə, Türkiyənin qeydiyyat sorğusunda dönərin keyfiyyətinə və ya bu məhsulu kimin istehsal edəcəyinə deyil, nəyin dönər adlandırılacağına diqqət yetirilir. Qeydiyyat ərizəsində dönər kababının ancaq yuxarıdan aşağıya və bıçaqla 55 santimetr uzunluğunda kəsilə biləcəyi vurğulanır. “Ət dönəri” adlanan məhsulda istifadə olunacaq heyvanın yaşı iribuynuzlu heyvanlar üçün ən az 16 ay, qoyunlar üçün isə ən azı altı ay olaraq göstərilib. Ədviyyat tərkibinin ətraflı təsviri də verilir.
Almaniyada gənc heyvanlardan istifadə edilə bilər. Bundan əlavə, dönərdəki qiymə miqdarı, ədviyyat nisbəti və hazırlanmasında istifadə olunan bıçaq növləri də müxtəlifdir. Almaniyada dönər sənayesi 1992-ci ildə tənzimləndi və keyfiyyət standartları müəyyən edildi. Toyuq dönərinin reseptini ehtiva etməyən alman qaydaları məhsulda istifadə oluna biləcək qiymə miqdarını maksimum 60 faizlə məhdudlaşdırır. Bununla belə, bu standartların geniş şəkildə pozulduğu məlumdur.
Qeydiyyatın reallaşacağı təqdirdə yaranacaq yeni vəziyyətin öz bizneslərində “dönər” işarələrdən istifadə etməyə davam etmək istəyən şirkətləri əlavə xərc artırıcı tədbirlər görməyə məcbur edəcəyi bildirilir. Mütəxəssislər bildirirlər ki, təkcə heyvana daha uzun müddət qulluq etmək üçün verilən yem və digər əlavə xərclər xeyli xərc artımına səbəb olacaq. Reseptlərini dəyişmək istəməyən istehsalçılar dönərə yeni ad verməli ola bilər. Məsələn, “Drehspiess”, yəni “Dönən şiş” alternativlərdən biridir.
Qeydiyyat ərizəsi təkcə xərclərin artmasına səbəb olacağı üçün deyil, həm də Alman mədəniyyətinə mənfi təsir göstərəcəyi üçün tənqidlərə səbəb olur. Dönər Almaniyada gündəlik həyatın vacib hissəsidir. 1960-cı illərdə Türkiyədən gələn ilk nəsil mühacirlər tərəfindən məşhurlaşan dönər türk-alman birliyinin simvoluna çevrilib. İş o yerə çatıb ki, Almaniya prezidenti Frank-Valter Ştaynmayer apreldə Türkiyəyə səfəri zamanı türk dönərçi ilə gəlib. Staynmayer İstanbuldakı çıxışında, "Berlində türk qonaq işçilər tərəfindən hazırlanan dönər kababı artıq Almaniyanın milli yeməyinə çevrilib. Almaniyada heç bir fast food yeməyi dönərdən çox satılmır, daha çox yeyilmir, hətta ixrac olunmur.
Dönər kabab son bir neçə ildə Almaniya iqtisadiyyatının göstərici məhsullarından biridir. Dönər kababının qiymətinə görə yaşayış minimumu mübahisəyə çevrilib. Ölkədə gündəlik 400 ton dönər istehlak edilir və sektorun illik dövriyyəsi 2,4 milyard avro təşkil edir.
Üç aylıq elan müddəti bitdikdən sonra tərəflərin barışıq danışıqlarına dəvət ediləcəyi gözlənilir. Altı aylıq danışıqların sonunda heç bir razılaşma olmasa belə, Aİ birtərəfli qaydada qeydiyyatı məqsədəuyğun hesab edib-etməməsinə qərar verə bilər. Əvvəllər Almaniya da “Pizza Neapolitan”ın qeydiyyatına etiraz etmişdi və altı ay ərzində İtaliya reseptdəki un növündən geri çəkildi. Orijinal reseptə İtaliyadan gələn bir növ ağ un daxildir.
Hazırda müxtəlif ölkələrdən TSG tətbiqləri təsdiqlənmiş 68 məhsul var. Türkiyədə də qəhvə, lokum, paxlava və qatıq üçün ənənəvi məhsul adları üçün müraciətlər var, lakin bu məhsulların köhnə olmasına baxmayaraq, qeydiyyat prosesi başlamayıb.
