Qırmızı dənizdə və Mərkəzi Amerikada dəniz nəqliyyatına qoyulan məhdudiyyətlər bütün dünyaya mənfi təsir göstərir.
Qlobal ticarət böyük təzyiq altında olsa da, nəqliyyat xərcləri və ətraf mühitin çirklənməsi də artır.
"Cebhe.info" xəbər verir ki, bir müddət əvvəl ABŞ "USS Dwight D. Eisenhower" təyyarədaşıyan gəmisini Qırmızı dənizdən çıxarıb və yerinə "USS Theodore Roosevelt" və onu müşayiət edən gəmilərini göndərib.
Buradakı Amerika donanmasının əsas missiyası Ərəbistan yarımadasından Süveyş kanalına qədər uzanan gəmi yollarını qorumaqdır. Eyni zamanda Yəməndəki husilər altı aydan çoxdur ki, gəmiləri atəşə tutur.
İyunun 20-də Qəzza böhranında Fələstinin tərəfini tutan husilərin PUA-larla kömür daşıyan yük gəmisini batırdığı bildirilib.
ABŞ və Böyük Britaniya son aylarda husilərin hücumlarına cavab olaraq hərəkatın mövqelərinə hava zərbələri endirib.
Bundan əlavə, beynəlxalq koalisiyaya aid digər döyüş gəmiləri də Yəmən sahillərində gəmilərin hərəkətini təmin etməyə çalışır. Almaniya donanması da Aİ-nin “Aspides” missiyası çərçivəsində “Hessen” döyüş gəmisi ilə bölgədədir.
Londonda yerləşən müstəqil maliyyə konsaltinq şirkəti "Capitol Economics"-in iqtisadçısı Simon MacAdam bunları deyib:
"Unutmaq lazım deyil ki, indiki qiymət artımlarına birbaşa silahlı münaqişələr səbəb olmur. Qiymət artımının əsas amili, görünür, idxalçıların il ərzində ehtiyatlarında kifayət qədər mal olmasını təmin etmək üçün çoxlu sifarişlər irəli sürməsidir. Bundan əlavə, gəmilərin Ümid burnunu gəzməli olması kimi faktorlar daşımalara böyük təzyiq göstərir və qiymətlərin artmasına səbəb olur”.
"Bu, əsasən gəmilərin getməli olduğu məsafələrin daha uzun olması ilə əlaqədardır. Cənubi Afrika ətrafında təxribatlar təchizatı saxlamaq üçün daha çox gəmi tələb edir. Bir konteyner üçün orta məsafə 2024-cü ildə 2022-ci ilə nisbətən doqquz faiz daha uzun olacaq. Gəmilər daha uzun məsafələrə səyahət edəcəksə, daha çox gəmi həcmindən istifadə etmək lazımdır.
Bu, daha çox gəmi almaq və ya icarəyə götürmək və daha çox personal işə götürmək deməkdir. Daha uzun marşrutlar daha çox gəmi tələb edir. Əgər bu gəmilər hələ mövcud deyilsə, yükdaşıma qiymətləri daha da artacaq".
Onun fikrincə, ətraf mühit də bu vəziyyətdən əziyyət çəkir:
"Başqa bir təsir gəmilərin sürətini artırmasıdır. Daha uzun məsafələri qət etmək üçün daha yüksək sürətlər, məsələn, Sinqapur-Rotterdam marşrutunda tullantıların 70 faiz artmasına səbəb olub".
Ekspert bildirib ki, Qırmızı dənizdəki böhran daha uzun müddət davam edərsə, bu, qiymət artımının davam etməsinə və beynəlxalq ticarətin daha da məhdudlaşdırılmasına səbəb olacaq.
Hoffmann vurğulayır ki, dəniz darboğazı həm də malların başqa yerlərə daşınmasına mane olur:
"Su səviyyəsinin kifayət qədər olmaması səbəbindən Panama kanalında qeyri-məhdud naviqasiya mümkün deyil. Həm Süveyş, həm də Panama kanallarından tam gücü ilə istifadə etmək mümkün olmadığı üçün ABŞ-ın Şərqi Asiya ilə dəniz əlaqələrinə quru körpüsü tikməsi lazımdır. Digər hallarda Qərb sahilindəki limanlardan Şərq sahilindəki mərkəzlərə bir dəmir yolu və ya quru yolu ilə daşınma aparılmalıdır".
ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin yeni təyyarədaşıyan donanmasının yerləşdirilməsi də uzunmüddətli perspektivdə bölgədəki vəziyyətin hərbçilər tərəfindən nə qədər ciddi olduğunu göstərir.
İqtisadçı Simon MacAdam isə hesab edir ki, uzun sürən böhran gəmi sahiblərini sıxışdıracaq və yükdaşıma qiymətlərinin daha da artmasına səbəb olacaq:
"Gəmilərin tikintisi uzun illər tələb edir və yeni konteynerlərin 90 faizi Çin istehsalıdır. Ona görə də daha yüksək tutumlu gəmilər və konteynerlər bir gecədə tikilə bilməz. Bu baxımdan uzunmüddətli perspektivdə vəziyyət daha da pisləşə bilər".
