ABŞ dolları dünyanın əsas ehtiyat valyutası olaraq qalır və nə avro, nə də BRİCS ölkələri dolların qlobal rolunu azalda bilməyiblər.
Bu barədə Qaynarinfo Atlantik Şurasının Geoiqtisadiyyat Mərkəzinin araşdırmasına istinadən xəbər verir.
"Dünyanın əsas ehtiyat valyutası kimi dolların rolu qısa və orta müddətli perspektivdə təhlükəsizdir. Dollar bütün dünyada valyuta ehtiyatlarında, ticarət hesablarında və valyuta əməliyyatlarında üstünlük təşkil etməkdə davam edir. Bütün potensial rəqiblərin, o cümlədən avronun yaxın gələcəkdə dollara meydan oxumaq imkanları məhduddur”, - hesabatda deyilir.
Hesabatda qeyd edildiyi kimi, ABŞ dolları İkinci dünya müharibəsindən sonra dünyanın aparıcı ehtiyat valyutası rolunu oynayır. Bu gün dünya üzrə xarici ehtiyatların 58%-i dollarla ifadə olunub. İkinci ən populyar valyuta olan avro 21% paya sahibdir.
Pekinin svop xətləri vasitəsilə yuanın likvidliyini aktiv şəkildə dəstəkləməsinə baxmayaraq, 2023-cü ilin sonunda yuanın qlobal valyuta ehtiyatlarında payı 2022-ci ildəki 2,8%-lik zirvədən 2,3%-ə düşüb.
"Ehtiyat menecerləri Çin iqtisadiyyatı ilə bağlı narahatlıqlar, Pekinin Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə bağlı mövqeyi, ABŞ və G7 ilə gərginliyin artması səbəbindən yuanı geosiyasi baxımdan riskli valyuta kimi qəbul edə bilər", - hesabatda deyilir.
Bundan başqa, ixrac əməliyyatlarının 54%-i, valyuta əməliyyatlarının isə 88%-i dolların payına düşür.
Hesabatda qeyd edildiyi kimi, BRİCS üzvləri daha çoxqütblü maliyyə sistemi yaratmaq məqsədi ilə diqqətlərini ümumi valyutadan yeni transsərhəd ödəniş sistemlərinə yönəldiblər. Çin yuanla hesablaşma mexanizmi olan Transsərhəd Banklararası Ödəniş Sisteminin (CIPS) inkişafını sürətləndirərək bu səylərə rəhbərlik edib.
2023-cü ilin iyunundan 2024-cü ilin mayına qədər CIPS-ə 62 birbaşa üzv əlavə edilib və hazırda 142 birbaşa və 1394 dolayı üzv var. SWIFT hələ də 11.000-dən çox bağlı bankla dominant oyunçudur.
BRİKS çərçivəsində ödəniş sistemi ətrafında danışıqlar ilkin mərhələdədir, lakin üzv ölkələr bir-biri ilə ikitərəfli və çoxtərəfli razılaşmalar əldə ediblər, xüsusən də sərhədlərarası topdansatış mərkəzi bank rəqəmsal valyutası (CBDC) və valyuta mübadiləsi sazişlərinə diqqət yetiriblər. "Bu müqavilələrin tənzimləmə və likvidlik problemlərinə görə miqyası çətinləşə bilər, lakin zaman keçdikcə onlar valyuta mübadiləsi platforması üçün əsas yarada bilər", - hesabatda deyilir.
Bütün mərkəzi bankların təxminən üçdə biri 2024-cü ildə qızıl ehtiyatlarını artırmağı planlaşdırır. Bir vaxtlar avro beynəlxalq aləmdə dollara rəqib kimi görünsə də, o, hələ də xeyli geridə qalır və cəlbedici ehtiyat valyutası kimi zəifləyir. Rusiyaya qarşı 2022-ci il sanksiyaları ehtiyat idarəçilərinə avronun onları dollarla eyni geosiyasi risklərə məruz qoyduğuna dair siqnal göndərir. Sənəddə qeyd olunur ki, dollarla bağlı riskləri azaltmaq istəyənlər qızıla üz tutublar.
Nizami Bağırov
