ABŞ və Ermənistan İrəvanda keçirilən danışıqların ardınca iki ölkənin gömrük xidmətlərinin “qarşılıqlı köməkləşməsinə” dair saziş imzalayıb. Tərəflər strateji tərəfdaşlıq komissiyasının yaradılması barədə də razılığa gəliblər.
Birləşmiş Ştatların dövlət katibinin Avropa və Avrasiya üzrə köməkçisi Ceyms O’Brayn danışıqlardan sonra deyib ki, müzakirələrdə diqqət demokratik inkişaf, iqtisadi şaxələndirmə, müdafiə islahatları və Avroatlantika əməkdaşlığına yönəldilib.
Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan bildirib ki, görüş iki ölkə arasında yüksək siyasi səviyyədə dialoqu nümayiş etdirir: “İkitərəfli gündəlik Ermənistanın dayanıqlığı və davamlı inkişafı üçün kritik olan istiqamətlər də daxil genişlənməkdə davam edir”. Qeyd edək ki, iki ölkə arasında gömrük əməkdaşlığı müqaviləsini Ermənistan Gömrük Komitəsinin sədri Rustam Badasyan və ABŞ-ın İrəvandakı səfiri Kristina Kvien imzalayıb. O’Brayn deyib ki, razılaşma ABŞ və Ermənistan gömrük xidmətləri arasında “informasiya mübadiləsini” nəzərdə tutur. Razılaşma ikitərəfli ticarət əlaqələrinin inkişafına təkan verməlidir. Ermənistanın gömrük məlumatlarına görə, ötən il iki ölkə arasında ticarətin həcmi 670 milyon dollara çatıb. Müqayisə üçün bildirilir ki, Ermənistan və Rusiya arasında 2023-cü ildə ticarətin həcmi 7.3 milyard dollar təşkil edib. Bu rəqəm Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsindən sonra iki dəfə artıb. Rusiyanın vəzifəli rəsmiləri xəbərdarlıq edirlər ki, Ermənistan hökuməti Qərbə doğru yaxınlaşmaq kursunu davam etdirərsə, İrəvan-Moskva əlaqələrinə düzəlməsi mümkün olmayan ziyan vurula bilər. Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Mixail Qaluzin, xüsusilə də Ermənistanın ölkənin milli məlumat bazasına və həssas informasiyaya Qərb üçün giriş verməsini təhlükəli addım adlandırmışdı. Ancaq bütün bunlara rəğmən, O’Brayn deyib ki, Vaşinqton İrəvanla müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində bağlarının dərinləşdirilməsi üzərində işi davam etdirəcək: “Biz iqtisadi imkanlarımızı Mərkəzi Asiyadan Aralıq dənizinədək olan ərazidə genişləndirmək üzərində işləyirik. Əgər Ermənistan və Azərbaycan arasında davamlı sülh olarsa bu imkanlar daha da genişlənəcək. Biz bu istiqamətdə göstərilən səyləri dəstəkləməkdən məmnunuq”. Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan bildirib ki, Birləşmiş Ştatlar Cənubi Qafqazda stabil və ləyaqətli sülhün bərqərar olunmasına töhfə vermək üçün böyük potensiala malikdir.
Bütün bunlar, gözlənildiyi kimi, Rusiyada sərt etirazla qarşılanır. Rusiyalı hərbi ekspert İqor Korotçenko strateji tərəfdaşlıq komissiyasının yaradılması haqqında danışarkən qeyd edib ki, bu, Ermənistanın əvvəlki hakimiyyəti dövründə, postsovet məkanında ən böyük Amerika səfirliyi İrəvanda yaradıldığı zaman başlayan xəttin davamıdır: “ABŞ-ın Ermənistandakı məqsədləri Cənubi Qafqazda möhkəmlənmək, Rusiyanı oradan sıxışdırıb çıxarmaq və regionu Amerikanın geosiyasi məqsədlərinə uyğun formatlaşdırmaqdır”. O bildirib ki, strateji tərəfdaşlıq sazişinin imzalanması Vaşinqtonun regionda konsolidasiyası və eyni zamanda Rusiya-Ermənistan hərbi və müdafiə əməkdaşlığının məhdudlaşdırılmasında mühüm mərhələdir: “Gələcəkdə bu, Ermənistanda Amerika hərbi bazalarının yaranmasına səbəb ola bilər. Söhbət ilk növbədə Erebunidə ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri bazasının yaradılmasından və xüsusilə İrana, eləcə də Rusiyaya və regionun digər dövlətlərinə qarşı elektron casusluq aparmaq üçün ABŞ elektron kəşfiyyat mərkəzinin yerləşdirilməsindən gedir. Bu baxımdan, təbii ki, Ermənistan Amerika hakimiyyəti üçün qeyd-şərtsiz maraq kəsb edir. Lakin bundan əlavə, Vaşinqtonun vəzifələrindən biri postsovet məkanında dağıdıcı proseslərə başlamaqdır. Gələcəkdə onlar qeyri-sabitlik qurşağı yaratmağa çalışacaqlar ki, cənubda Rusiyaya qarşı ikinci cəbhə açsınlar”. Politoloq diqqəti amerikalı diplomatların Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin dəstəklənməsinə dair bəyanatları ilə Vaşinqtonun regiondakı əsl məqsədləri arasındakı ziddiyyətə yönəldib: “Birləşmiş Ştatlar tərəflərin Bakı ilə İrəvan arasında tamhüquqlu sülh müqaviləsi əldə etməsinə mane olmağa çalışır. Onlar həmçinin müxtəlif növ silahlar verməklə, Amerika hərbi məktəblərində və akademiyalarında erməni zabit və generalları öyrətməklə İrəvanın hərbi ambisiyalarını dəstəkləyirlər. Və münasibətlərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə keçməsi ilə MKİ Ermənistan xarici kəşfiyyatının mühüm tərəfdaşına çevriləcək. Paralel olaraq, ABŞ Ermənistanla Rusiya arasında müttəfiqlik münasibətlərinin formatını tamamilə pozmağı və KTMT-dən çıxacağı təqdirdə İrəvana heç bir problem yaranmayacağını zəmanət altına almağı qarşıya məqsəd qoyub”. Ekspertin sözlərinə görə, bu siyasi proqramda Ermənistanın “Axilles dabanı” iqtisadiyyat olaraq qalır: “Çünki o, əsasən Rusiya ilə bağlıdır. Avrasiya İqtisadi İttifaqı çərçivəsində ticarət-iqtisadi əlaqələr - xüsusilə antirusiya sanksiyaları fonunda – Ermənistana ÜDM artımında tamamilə fantastik göstəricilərə nail olmağa imkan verdi. Bu, təbii ki, Paşinyanın komandası üçün əngəl deyil, onların əsas vəzifəsi hakimiyyəti saxlamaqdır. Bu baxımdan, yeni strateji tərəfdaş kimi ABŞ-a güvənmək regionda gələcək geosiyasi və hərbi prosesləri böyük ölçüdə müəyyən edəcək amil olacaq”. Bütün bunlar İrəvanın Rusiya ilə gərginliyini artırır və bu, Ermənistanın Ukrayna ssenarisini təkrarlamaq risqi ilə bağlı xəbərdarlıq edir. Bu xüsusda “news.ru” portalı qeyd edir ki, ABŞ-ın Kabil və Kiyevdəki kimi Ermənistandan imtina edəcəyi təqdirdə İrəvanı nələr gözlədiyini Ermənistan rəhbərliyi bilməlidir: “İrəvanda O’Brayn və baş nazir Nikol Paşinyanın iştirak etdiyi “Ermənistan-ABŞ Strateji Dialoqu” toplantısı keçirilib. O`Brayn Paşinyanın islahatlarını alqışlayıb, onların qlobal iqtisadiyyata inteqrasiya və ölkənin demokratikləşməsi üçün əhəmiyyətini vurğulayıb. Dövlət katibinin müavini kibertəhlükəsizlik və enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı işlərin davam etdirilməsini də xatırladıb, ilk birgə təlimləri xatırladıb və İrəvandan daha çox şey gözlədiyini bildirib. Bundan əlavə, o, regionda iqtisadi imkanların genişləndirilməsi üçün Azərbaycanla barışmanın vacibliyini vurğulayıb. Analitiklər vurğulayıblar ki, Rusiya rəsmiləri Ermənistanın Qərblə yaxınlaşmasını təhlükə sayır və hesab edirlər ki, ABŞ Ermənistandan Rusiyaya strateji məğlubiyyət vermək üçün istifadə edir. Dövlət Dumasının Beynəlxalq Əlaqələr Komitəsinin sədri Leonid Slutski və ukraynalı politoloq Vladimir Skaçko xəbərdarlıq edirlər ki, Ermənistan Ukraynanın taleyi, o cümlədən deqradasiya və idarə olunan xaos yaratmaqla üzləşə bilər. Rusiyanın etirazına səbəb olan Ermənistan nümayəndə heyətinin Ukraynanın Buça şəhərinə səfərindən sonra Moskva ilə İrəvan arasında münasibətlər pisləşib. Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyan Rusiyanı ölkəsini aldatmaqda ittiham edib ki, bu da, onun fikrincə, Ermənistanı Qərbə yaxınlaşmağa vadar edib”.
Ramil QULİYEV
