Ölkəmizdə təhsil sektorunda çalışanların 80 faizini qadınlar təşkil edir və bu, cəmiyyətdə həm müsbət, həm də mənfi təsirlərə səbəb ola bilər. Qadınların təhsil sektorunda bu qədər üstünlük təşkil etməsi dünyada qadınların təhsildə artan rolu ilə uyğunluq təşkil edir. Məsələn, ABŞ-da ibtidai və orta məktəblərdə müəllimlərin təxminən 76%-ni qadınlar təşkil edir. Finlandiyada bu göstərici 72%-ə yaxındır. Azərbaycanın təhsil sistemində bu rəqəm isə daha yüksəkdir və bu vəziyyət həm tarixi, həm də sosial səbəblərə əsaslanır. Tarixən, Azərbaycan cəmiyyətində qadınlar daha çox müəllimlik peşəsinə meyilli olublar, bu da həmin peşənin ailəyə yaxınlığı və çevik iş saatları ilə əlaqələndirilir.
Qadınların təhsil sahəsində çoxluq təşkil etməsinin bir sıra müsbət tərəfləri vardır. Birincisi, qadın müəllimlər xüsusilə aşağı yaş qruplarında uşaqlara daha həssas yanaşmağı bacarır və uşaqların tədris prosesinə uyğunlaşmasını asanlaşdırır. Qadınların təhsil sahəsində üstünlük təşkil etməsi ilə bağlı aparılan araşdırmalar göstərir ki, qadın müəllimlər daha yüksək empatiya və psixoloji dəstək göstərmək bacarığına malikdirlər. Bu bacarıqlar təhsil alanların inkişafına və özünə inam hissinin formalaşmasına böyük təsir göstərir.
Lakin təhsil sistemində qadınların bu qədər çox olması bir sıra çətinlikləri də ortaya çıxara bilər. Müəllim heyətində gender balansının olmaması, xüsusilə yuxarı siniflərdə oğlan şagirdlərinin nümunə götürəcəyi kişi müəllimlərin azlığına səbəb olur. İspaniya və Danimarka kimi ölkələrdə aparılan tədqiqatlar göstərir ki, oğlan şagirdləri kişi müəllimlərin iştirakı ilə daha güclü motivasiya və müsbət akademik nəticələr göstərirlər. Həmçinin, kişi müəllimlərin az olması məktəb həyatında balanssız mühit yaradır və bu da tələbələrin akademik və sosial inkişafına təsir edə bilər.
Bu istiqamətdə Təhsil Tədqiqatçısı Bəhman Hüseynli belə bir balansın vacibliyini vurğulayır, eyni zamanda qeyd edir ki, müəllim kadrlarında gender balansını təmin etmək uzunmüddətli təhsil planlamasına daxildir. Hüseynlinin fikrincə, təhsil sektorunda gender balansının təmin edilməsi üçün ölkədə müəllimlərə göstərilən dəstəyin artırılması və kişi müəllimlərin bu sahəyə cəlb olunmasını təşviq edən siyasətlər həyata keçirilməlidir. Müasir dövrdə Finlandiya və İsveç kimi ölkələrdə bu istiqamətdə müxtəlif proqramlar hazırlanmışdır. Məsələn, İsveçdə kişi müəllimlərin təhsilə cəlbi üçün xüsusi təqaüd proqramları tətbiq edilir və bu proqramlar ölkədə müəllim heyətinin balanslı şəkildə formalaşmasına dəstək verir.
Azərbaycanda təhsil sahəsində gender balansının təmin edilməsi, müəllim peşəsinin həm qadınlar, həm də kişilər üçün daha cəlbedici olması istiqamətində tədbirlər görülməsi vacibdir. Gələcəkdə bu, təhsil sektorunun gücləndirilməsinə, şagirdlərin inkişafına və cəmiyyətin daha balanslı bir təhsil sistemindən faydalanmasına kömək edəcəkdir.
İlknur Əsədova
