Qarabağ münaqişəsinin bitməsi ilə Cənubi Qafqazda uzunmüddətli regional əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar açıldı.
Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin olunması və Qarabağda yeni idarəetmə modelinin qurulması bölgədə sabitliyin bərpasına və iqtisadi-ticari əməkdaşlığın genişlənməsinə səbəb oldu. Bu məqalədə Qarabağ münaqişəsindən sonra Cənubi Qafqazda yaranan inteqrasiya imkanları və bu istiqamətdə potensial perspektivlər geniş şəkildə təhlil ediləcək.
Qarabağ münaqişəsinin başa çatması ilə Azərbaycanın regional liderlik mövqeyi daha da gücləndi və ölkə, bölgədə mühüm geosiyasi mövqe qazandı. Ermənistanla illərlə davam edən münaqişənin həlli, Cənubi Qafqazdakı hərbi və siyasi balansı Azərbaycanın xeyrinə dəyişdirərək, inteqrasiya imkanları üçün yeni şərait yaratdı. Müstəqillik qazandıqdan sonra Azərbaycan öz iqtisadiyyatını gücləndirməklə və qonşu ölkələrlə əməkdaşlığı inkişaf etdirməklə uzunmüddətli regional sabitlik üçün zəmin hazırladı. Qarabağ münaqişəsindən sonra yaranan bu şərait, Azərbaycan, Türkiyə və digər qonşu ölkələr arasında daha sıx əməkdaşlıq perspektivləri yaradır.
Azərbaycanın təşəbbüsləri ilə Cənubi Qafqaz iqtisadi əməkdaşlığın mərkəzi platformasına çevrilmək potensialına malikdir. Regionda nəqliyyat və ticarət dəhlizlərinin açılması iqtisadi inteqrasiyanın əsasını təşkil edir. Zəngəzur dəhlizinin istifadəyə verilməsi yalnız Azərbaycanın ticarət əlaqələrini deyil, eyni zamanda Türkiyə ilə Ermənistan arasındakı əlaqələri də canlandırmağa imkan yaradır. Bu dəhliz Azərbaycanın Orta Asiya və Türkiyə ilə olan iqtisadi və ticarət əlaqələrini gücləndirməklə, bölgəni mərkəzi nəqliyyat qovşağına çevirə bilər. Əlavə olaraq, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu və digər mühüm nəqliyyat marşrutları Azərbaycanın regionda ticarət potensialını genişləndirir və Cənubi Qafqazı beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin əsas mərkəzinə çevirir.
Azərbaycanın zəngin enerji ehtiyatları, Cənubi Qafqazın enerji mərkəzinə çevrilməsi üçün strateji imkanlar yaradır. Trans-Anadolu Təbii Qaz Boru Kəməri (TANAP) və Cənubi Qafqaz Boru Kəməri kimi layihələr, Azərbaycanın enerji ehtiyatlarını dünya bazarlarına çatdırmaqla yanaşı, bölgədə uzunmüddətli enerji təhlükəsizliyini təmin edir. Bu enerji layihələri, Azərbaycanın Avropa ilə olan əlaqələrini daha da möhkəmləndirərək, Avropa İttifaqının enerji təchizatında etibarlı tərəfdaş kimi mövqeyini gücləndirir. Qarabağ münaqişəsindən sonra yeni enerji layihələrinin inkişafı ilə həm Ermənistanın, həm də Gürcüstanın bu proseslərə qoşulması mümkündür ki, bu da Cənubi Qafqazda enerji inteqrasiyasını təmin edə bilər.
Qarabağ münaqişəsindən sonra Cənubi Qafqazda müxtəlif beynəlxalq güclərin dəstəyi ilə sülh və əməkdaşlıq təşəbbüsləri genişlənir. Rusiya, Türkiyə və Avropa İttifaqı kimi aktorlar bölgədə davamlı sabitlik və tərəfdaşlıq üçün müxtəlif sahələrdə təşəbbüslər irəli sürürlər. Rusiya, regionda hərbi qüvvələrini saxlayaraq sülhün təminatçısı kimi çıxış edir, Türkiyə isə strateji və iqtisadi əməkdaşlığı gücləndirərək Azərbaycanın ən güclü müttəfiqi rolunda çıxış edir. Bu beynəlxalq iştirak, regional inteqrasiya proseslərinin genişlənməsində mühüm rol oynayır və müxtəlif dövlətlərin maraqlarının uyğunlaşdırılmasını tələb edir.
Regional əməkdaşlıq imkanlarının artması ilə yanaşı müəyyən çətinliklər də mövcuddur. Ermənistanın hələ də müəyyən mənfi yanaşması və Zəngəzur dəhlizinin reallaşdırılması ilə bağlı gecikmələr, bu prosesin ən böyük maneələrindən biridir. Ermənistanın konstruktiv mövqe tutması, yalnız Azərbaycanın deyil, bütün regionun inkişafına töhfə verə bilər. Bu mənada, Azərbaycan və Türkiyə, Ermənistanı regional əməkdaşlıq platformasına cəlb etməklə Cənubi Qafqazda davamlı sülh və sabitliyi təmin etməyə çalışır.
Qarabağ münaqişəsindən sonra yaranan yeni şərait Cənubi Qafqazda iqtisadi, siyasi və enerji sahələrində genişmiqyaslı əməkdaşlıq üçün münbit zəmin hazırladı. Azərbaycanın artan rolu və beynəlxalq güclərin dəstəyi ilə bölgədə inteqrasiya proseslərinin inkişafı üçün əlverişli şərait mövcuddur. Həm iqtisadi layihələr, həm enerji infrastrukturu, həm də nəqliyyat dəhlizləri vasitəsilə region ölkələri arasında daha sıx əməkdaşlıq əlaqələri qurula bilər. Bu proses, yalnız Azərbaycan üçün deyil, Cənubi Qafqazın bütövlükdə inkişafı və sabitliyi üçün əhəmiyyətli addım olacaq.
Əli Hüseynov
