Azərbaycanda qızların təhsilinə dəstək vermək üçün müxtəlif təşəbbüslər həyata keçirilir. Bu dəstək, dövlət siyasətindən tutmuş, yerli və beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatlarının (QHT) fəaliyyətinə qədər geniş bir spektri əhatə edir.
Dövlət Siyasəti və Proqramlar
Azərbaycanda qızların təhsilinə dəstək vermək məqsədilə dövlət tərəfindən bir sıra qanunvericilik və proqramlar həyata keçirilir. Məsələn, "Təhsil haqqında" qanun hər bir vətəndaşın, o cümlədən qızların, təhsil alma hüququnu təmin edir. Eyni zamanda, dövlətin strateji inkişaf planlarında qadınların və qızların təhsilinə xüsusi yer verilir. Məsələn, 2020-ci ildən etibarən Təhsil Nazirliyi tərəfindən müxtəlif təqaüd proqramları və təhsil layihələri həyata keçirilir ki, bu da qızların təhsilə marağını artırır və onları dəstəkləyir.
Təqaüd Proqramları və Maliyyə Dəstəyi
Azərbaycanda bir sıra təqaüd proqramları qızların təhsilini dəstəkləmək üçün fəaliyyət göstərir. Bu təqaüdlər, xüsusilə iqtisadi cəhətdən zəif ailələrdən olan qızlar üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Dövlət təqaüdləri ilə yanaşı, müxtəlif fondlar və xeyriyyə təşkilatları tərəfindən də təqaüdlər təqdim edilir.
Təlim və Tədris Resursları
Müxtəlif təlim proqramları və tədris resursları qızların təhsilinə dəstək olmaq üçün təşkil edilir. Bu proqramlar qızların təhsil səviyyəsini artırmaq və onların bacarıqlarını inkişaf etdirmək məqsədilə həyata keçirilir. Təlimlər, xüsusilə STEM (elm, texnologiya, mühəndislik və riyaziyyat) sahələrində qızların marağını artırmağa yönəlmişdir.
Bu cür təşəbbüslər və dəstək proqramları qızların təhsili üçün vacibdir və onların cəmiyyətin hər sahəsində daha fəal rol almasına kömək edir. Azərbaycanda qızların təhsilinə dəstək vermək üçün görülən işlər davamlı olaraq inkişaf etdirilməli və genişləndirilməlidir.
Təhsilin İnkişafı Fondu (TİF) Azərbaycanda qızların təhsilində mühüm rol oynayan qurumlardandır. Bu fond, qızların təhsilə cəlb edilməsi, onların təhsil imkanlarının artırılması və təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi istiqamətində müxtəlif layihələr və proqramlar həyata keçirir.
Məktəb İnfrastrukturunun Yaxşılaşdırılması
Fond, qızların təhsil aldığı məktəblərin infrastrukturunun yaxşılaşdırılmasına da böyük diqqət yetirir. Məktəblərdə təmir və yenidənqurma işləri aparılır, tədris avadanlıqları yenilənir və tədris resursları artırılır. Bu, qızların daha yaxşı təhsil şəraitində təhsil almasına imkan yaradır.
Maarifləndirmə Kampaniyaları
TİF, qızların təhsilinin əhəmiyyəti barədə ictimai maarifləndirmə kampaniyaları da həyata keçirir. Bu kampaniyalar vasitəsilə valideynlər və icma üzvləri qızların təhsilə cəlb edilməsinin vacibliyi barədə məlumatlandırılır. Maarifləndirmə tədbirləri, qızların erkən yaşda məktəbdən ayrılmasının qarşısını almağa və onların təhsilini davam etdirməsinə təkan verir.
Fond, beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edərək qızların təhsilinə dəstək proqramlarını genişləndirir. Bu əməkdaşlıqlar çərçivəsində qlobal təcrübələrdən yararlanmaq, ən yaxşı təhsil təcrübələrini Azərbaycanda tətbiq etmək və resursları paylaşmaq mümkün olur.
Təhsilin İnkişafı Fondunun qızların təhsilində rolu, onların təhsil imkanlarının genişlənməsi və təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi istiqamətində əhəmiyyətli töhfələr verir. Bu fondun fəaliyyəti nəticəsində qızların təhsilə marağı artır, onların təhsil hüquqları qorunur və cəmiyyətdə daha fəal və təhsilli vətəndaşlar kimi iştirak etmələri təmin edilir.
Görülən işlərə baxmayaraq Azərbaycanda qızların təhsil problemi əsas problemlərdəndir. Bu problem bir neçə aspektdən dəyərləndirilə bilər. Ölkədə təhsil sistemində islahatlar aparılmasına baxmayaraq, qızların təhsil alması ilə bağlı bəzi problemlər hələ də mövcuddur.
Birincisi, bəzi bölgələrdə ənənəvi patriarxal dəyərlər və sosial normlar qızların təhsilinə mane olur. Valideynlər qızlarını erkən yaşda ərə vermək və onların təhsilini yarımçıq qoymaq istiqamətində qərarlar qəbul edə bilərlər. Bu, xüsusilə kənd yerlərində daha çox müşahidə olunur.
İkincisi, məktəblərdə infrastruktur və resursların çatışmazlığı, xüsusilə ucqar bölgələrdə, qızların təhsil almasına mane olan faktorlardan biridir. Yaxşı təhsil şəraitinin olmaması, valideynlərin qızlarını məktəbə göndərməmək qərarını təsir edə bilər.
Üçüncüsü, bəzi ailələrdə iqtisadi çətinliklər səbəbindən qızların təhsilinə sərf ediləcək maliyyə vəsaiti məhdud ola bilər. Bu, ailələrin oğlan uşaqlarına daha çox prioritet verməsinə və qızların təhsil hüququnun məhdudlaşdırılmasına səbəb ola bilər.
Bu problemlərin həlli üçün dövlət və qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən müxtəlif proqramlar və layihələr həyata keçirilir. Qızların təhsilinə dəstək vermək üçün təqaüd proqramları, məlumatlandırma kampaniyaları və təhsilin əhəmiyyəti barədə maarifləndirmə tədbirləri təşkil edilir. Eyni zamanda, qızların təhsil hüquqlarını qorumaq üçün qanunvericilik bazası gücləndirilir və icra mexanizmləri təkmilləşdirilir.
Azərbaycanda qızların təhsil problemi hələ də mövcud olsa da, bu sahədə görülən işlər və islahatlar nəticəsində vəziyyətin yaxşılaşdırılması istiqamətində əhəmiyyətli addımlar atılır. Təhsil almaq qızların hüququdur və onların bu hüquqdan istifadə etməsi üçün bütün imkanlar yaradılmalıdır.
Qızların təhsilinə dəstəkdən danışarkən Cənub zonası yada düşür. Fürsətdən istifafə edib Masallı Təhsil Fondundan yazmaq istəyirəm. 70 saylı Masallı şəhər Seçki Dairəsindən millət vəkili seçilən Məşhur Məmmədovun təşəbbüsü və maliyyə dəstəyi ilə yaradılan bu Fond Masallı rayonundan olan qızların təhsil alması məqsədilə 2020-ci ilin sentyabr ayında yaranıb. Hər il 50 nəfər qız tələbəyə dəstək olunur. Fond yarandığı gündən - 2020/2024-cü tədris illəri ərzində 1300 qız abituriyentə test kitabları verib.
Təhsil Fondunun əməkdaşları ilə söhbət zamanı öyrəndim ki, 2020/2024-cü tədris ilində 185 nəfər ali təhsil alan qız tələbəyə, o cümlədən 15 nəfər Kollecdə təhsil alan tələbələrə təhsil haqqı və təqaüd ödənilmişdir.
89 nəfər pulsuz qəbul olan tələbə qızlara təqaüd ödənilib.
Ödənişli ixtisasla təhsil alan 96 qızın ali məktəbə, 15 nəfər qızın isə Kollecə təhsil haqqı Fond tərəfindən ödənilib. Fond yarananda Masallının imkanlı adamlarından dəstəklənəcəyi gözlənilsə də, təəssüf ki, Məşhur müəllimdən başqa maliyyə dəstəyi göstərən olmayıb. Qeyd edim ki, Masallı Təhsil Fondu hələki yalnız pedaqoji təhsil alan qızlara yardım göstərir. Fond gələcəkdə pedaqoji ixtisaslardan başqa digər ixtisasları da nəzərə alacaq. Masallı Təhsil Fondunda Fondun direktoru, onun muavini və 9 könüllü əməkdaşı fəaliyyət göstərir.
Qızların təhsilinə dəstək istər paytaxtda, istərsə də regionlarda təkcə dövlətdən gözlənilməməlidir. Bütün bölgələrdə Məşhur Məmmədov kimi xeyirxah insanlar təhsil fondunun yaranması təşəbbüsündə olmalı, qızlarımızın təhsil almaları üçün bacardıqıarını əsirgəməməlidirlər. Unutmayaq savadlı qız savadlı ana deməldir. Savadlı ana savadlı cəmiyyətin memarıdır. Cəmiyyətin sütunları möhləm olarsa, dövlətin də qüdrəti artar! Savadlı gələcək, savadlı ailə, savadlı cəmiyyət naminə qızlarımızın təhsili yolunda bacarığımızı əsirgəməyək!
Xəlil Xəlilov,
Təhsilin İnkişafı Fondunun, Azərbaycan Mətbuat Şurasının və “Azərbaycan müəllimi” qəzetinin “Qızların təhsilinə dəstək” müsabiqəsinə təqdim olunur
