Bakı, 1 iyul, AZƏRTAC
İyulun 1-də Niderland özünün keçmiş koloniyalarında köləliyin ləğv edilməsinin 161 illiyini qeyd edir.
AZƏRTAC xarici mediaya istinadla xəbər verir ki, Niderland Kralı Villem-Aleksander ötən ilin iyulunda ölkəsinin köləlikdəki roluna və onun nəticələrinə görə üzr istəyib. 2022-ci ilin dekabrında sabiq Baş nazir Mark Rutte də analoji addım atıb və Niderlandın transatlantik köləlikdən məsul olduğunu, koloniyalardan qazanc əldə etdiyini etiraf edib.
Lakin hökumət Karib dənizindəki keçmiş Niderland koloniyalarında və Surinamda sosial təşəbbüsləri təşviq etmək üçün 200 milyon avroluq bir fond yaratmaq əvəzinə, təzminat imkanlarını istisna edib.
Bununla belə, fəallar Niderland hakimiyyətinin siyasi cəhətdən həssas təzminat məsələsinə toxunmadığını nəzərə alaraq, onun bu yaxınlarda üzr istəməsinin səmimiliyini şübhə altına alıblar.
Niderland hökuməti açıqlamasında bildirib ki, fond kölələrin və digər qrupların nəsillərinə keçmişin zərərli təsirləri ilə mübarizə aparmağa kömək edəcək.
Transatlantik köləliyə görə təzminat və ya digər kompensasiyaların ödənilməsi ideyası uzun bir tarixə malikdir və dərin mübahisə mövzusu olaraq qalır, lakin bu məsələ bütün dünyada populyarlıq qazanır. Təzminatların əleyhdarları deyirlər ki, ölkələr tarixi səhvlərə görə məsuliyyət daşımamalıdır. Onlar iddia edirlər ki, tarixi köləlikdən məsul olan tərəfləri müəyyənləşdirmək və problemin həlli yollarını göstərmək çox çətin olacaq. Bəziləri qeyd edirlər ki, müzakirələr həm də ifrat sağın gücləndiyi Niderland da daxil olmaqla, kolonial ölkələrdə daha çox siyasi qütbləşməyə səbəb ola bilər.
Niderlanddan təzminat tələb edən fəal Barril Bikman deyib ki, üzr bəyanatlarından sonra keçmiş kölələrin nəsillərinə təsir edən problemləri həll etmək üçün konkret tədbirlər görülməlidir. O əlavə edib: “Onlar üzr istədilər, lakin bizi əzən sistemlərə baxmaq istəmirlər”. Bikman əmək bazarında, təhsil və səhiyyə sistemlərində davamlı bərabərsizliklərə işarə edib. O, həmçinin təzminat məsələsini araşdırmaq üçün həqiqətlərin üzə çıxarılması üzrə komissiyanın yaradılmasına çağırıb.
Hazırda Niderlandın tabeliyində Antil adalarının bir neçə dənizaşırı ərazisi - Aruba, Kurakao, Sint-Marten, eləcə də Karib hövzəsinin Niderlandı - Bonayre, Saba və Müqəddəs Estatius adaları qalır.
Sint-Martenin müstəqilliyinin tərəfdarı Roda Arrindell bildirib ki, adaların Krallığın bir hissəsi olaraq qalması və Niderlandın müstəmləkəçiliyinin səbəb olduğu iqtisadi inkişaf probleminin həll edilməməsi halında üzr mesajları natamam olacaq. Onun fikrincə, yeni Niderland fondu reparasiyalar üçün avans ödənişləri mənbəyinə çevrilməlidir.
