Xəbər verdiyimiz kimi Şərq Əməkdaşlıq Təşkilatının yaxın günlərdə Qazaxıstanda növbəti toplantısı olacaq. Bu toplantıda maraqla gözlənilən görüşlərdən biri də Vladimir Putinlə Rəcəb Tayyib Ərdoğanın görüşüdür. Təxminən ilin əvvəlindən Rusiya və Türkiyə prezidentləri arasında görüş planlaşdırılır. Ancaq Rusiyada prezident seçkiləri və Türkiyədə bələdiyyə seçkiləri ilə əlaqədar bu görüş təxirə salınıb.
Ərdoğanla ikitərəfli görüş və Putinin Türkiyəyə elan olunmuş səfəri hələ də həyata keçirilə bilmir. Baxmayaraq ki, iki liderin müzakirə edəcəkləri bir çox vacib məsələlər var. İyulun 3-4-də Qazaxıstanda Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının sammiti bu mənada ideal görüş yeridir. Nəzərə alaq ki, Türkiyə üçün ŞƏT yad struktur deyil: 2012-ci ildən dialoq üzrə tərəfdaş statusundadır. 2022-ci ildə Ərdoğan artıq təşkilatın Səmərqənddə keçirilən sammitinə gəlmişdi və onun nəticələrindən sonra Türkiyənin ŞƏT-in tamhüquqlu üzvü olmağa çalışdığını bəyan etdi.
İki lider nələri müzakirə edəcək?
Astanada keçiriləcək görüş Ərdoğanın planlarının həyata keçirilməsi istiqamətində daha bir addım olacaq. Bundan əlavə, o, sammitdən Rusiya da daxil olmaqla, ŞƏT-in hazırkı üzvləri ilə bir sıra mühüm ikitərəfli məsələləri müzakirə etmək üçün istifadə edəcək. “Habertürk” telekanalının məlumatına görə, Putinlə Ərdoğan arasında müzakirə mövzularından biri də Ukrayna məsələsi olacaq.
“Gözlənilir ki, sammit çərçivəsində Ərdoğan Türkiyə ilə təşkilat üzvləri ilə münasibətləri müzakirə edəcək və ikitərəfli əlaqələr, xüsusilə enerji və ticarət sahəsində məsləhətləşmələr aparacaq. Bu görüşün gündəliyində Rusiya- Ukrayna münaqişəsi, Qara Dəniz Taxıl Təşəbbüsünün funksiyalarının genişləndirilməsi və digər maraqlı məsələlərin də müzakirəsi gözlənilir”-deyə “Habertürk” yazır.
İsveçrə, Səudiyyə Ərəbistanı və Çin də daxil olmaqla bir sıra ölkələrin Ukrayna nizamlanması təşəbbüsünün qarşısını almasına baxmayaraq, Türkiyə sülhməramlılığa həlledici töhfə vermək planlarından əl çəkmir. Ərdoğan daim təkrar edir ki, o, Ukraynadakı vəziyyətlə bağlı vasitəçi kimi çıxış etməyə və Putinlə Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski arasında təkbətək görüş keçirməyə hazırdır.
İsveçrə görüşündə Türkiyə nümayəndə heyəti Ukraynanın Zelenski düsturuna əsaslanan sülh yolu ilə nizamlanma bəyannaməsini imzalasa da, Ankara Rusiyanın bu cür formatlarda iştirakında və Rusiyanın maraqlarının nəzərə alınması zərurətində israr etməkdə davam edir. İsveçrəyə səfər edən Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan Putinin yeni sülh təşəbbüslərini alqışlayıb və onları “ümid işığı” adlandırıb. Fidan Qərb tərəfdaşlarına konfransın nəticələrinin Rusiya tərəfinin iştirakı ilə daha effektli olacağını açıqlayıb.
Türkiyəli nazir orada, İsveçrədə nazir NATO-ya Ukrayna ilə bağlı daha böyük faciə ilə bağlı xəbərdarlıq edib:
“Biz görürük ki, bu faciə hər gün daha da ağırlaşa bilər, bu müharibə Ukraynanın hüdudlarından kənara çıxa bilər”.
Təxminən eyni vaxtda Ərdoğan İtaliyada keçirilən G7-nin genişləndirilmiş sammitində iştirak edib və burada Hindistan və Braziliyadan olan həmkarları ilə birlikdə Qərbi Rusiyanın iştirakı olmadan Ukrayna ilə bağlı görüşlərin mənasızlığına inandırmağa çalışıb.
Hələlik Rusiyanın mövqeyi Qərbi Ukraynanın münaqişənin həlli ilə bağlı mövqeyindən köklü şəkildə fərqlənir. Putin reallığı qəbul etməkdə israrlıdır. Eyni zamanda, Rusiya prezidenti dəfələrlə təkrar edib ki, Moskva problemin sülh yolu ilə həllinə hazırdır. Kreml də Türkiyənin bu istiqamətdə səylərini alqışlayır. 2023-cü ilin sentyabrında Soçidə Ərdoğanla ikitərəfli görüşdə və jurnalist Taker Karlsonla müsahibəsində Rusiya prezidenti Türkiyənin vasitəçiliyini yüksək qiymətləndirib və İstanbul formatını münaqişənin həllində ən uğurlu cəhd adlandırıb. Putin Çinə səfəri zamanı İstanbul layihəsini danışıqların əsası adlandırıb.
ək Ukrayna deyil
Ukrayna məsələsindən başqa, Rusiya ilə Türkiyə arasında çoxlu ikitərəfli layihələr var ki, onların həyata keçirilməsi daha real iş kimi görünür. Türkiyəli jurnalistlərin məlumatına görə, Putin və Ərdoğan tikilməkdə olan Akkuyu atom elektrik stansiyasını və Trakyada qaz qovşağı layihəsinin həyata keçirilməsini müzakirə edəcəklər. Ölkələr həmçinin Sinopda Türkiyənin ikinci atom elektrik stansiyasının tikintisinə başlamaq niyyətindədirlər.
Beynəlxalq məsələlər arasında liderlər, şübhəsiz ki, Qəzza zolağındakı müharibəni də nəzərdən qaçırmayacaqlar. Həm Rusiya, həm də Türkiyə münaqişənin iki dövlət formulundan istifadə etməklə həllini zəruri hesab edərək, İsrail əməliyyatını dayandırmaqda israrlıdır. Türkiyə də öz növbəsində Suriyanın kürd bölgələrində seçki məsələsini qaldıracaq. Ərdoğan bu ideyanı “terrorçuların özlərini qanuniləşdirmək cəhdi” adlandırıb. İyunun 11-nə təyin edilmiş seçkilər avqustun 8-nə təxirə salınıb. Türkiyə Suriyanın şimal-şərqinə nəzarət edən YPG və PYD qruplaşmalarını terror təşkilatı hesab edir.
İlhamə Qiyas, News365.az
