"Tacikistanda hicab qadağası hökumətin 1997-ci ildən bəri davam etdirdiyi siyasi xəttin əksi kimi qiymətləndirilir. Cümə axşamı imzalanan qərar prezident Rəhmanın 30 illik hakimiyyəti dövründə qəbul etdiyi neo-kommunist siyasətlərin sonuncusu idi".
Bu fikirləri Ednews-a türkiyəli politoloq Tuğçe Ersoy bildirib. Onun sözlərinə görə, Tacikistanda digər Mərkəzi Asiya ölkələri kimi dini ekstermizmin önünü almağa çalışır:
“Müvafiq olaraq, qanunu pozan şəxs mülki şəxsdirsə, Tacikistanda 7 min 920 somoni (1295 manat), dövlət məmurudursa, 54 min somoni (8672), dini qurumdursa, 57 min 600 somoni (9222) cərimə olunacaq. Tacikistanda bütün ekstremist meyllər ölkənin mühüm tabuları sırasındadır. Bu gün ölkədə qadağan olunmuş siyahıda 18 terror təşkilatı və siyasi hərəkat var. 2015-ci ildə bağlanan İŞİD və Əl-Qaidə, eləcə də Tacikistan İslam Diriliş Partiyası (TİDP) və Qrup-24 kimi təşkilatlar ekstremizm və terrorizmin əsas mənbəyi kimi qiymətləndirilir. Nəhayət, İŞİD-in Xorasan qolunun üzərinə götürdüyü Rusiya paytaxtında Crocus City Hall binasına edilən hücumda, Rusiya hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən tutulan 4 nəfərin Tacikistan pasportu vardı. Martın 22-də 144 nəfərin öldüyü, 551 nəfərin yaralandığı hücum Tacikistanda mövcud hökumətin qəbul etdiyi anti-ekstremizm siyasətinin legitimliyini təmin edən arqumentlərdən biri idi”.
Politoloq vurğulayıb ki, Tacikistan bu qərarla şəriətçi siyasi qrupların qarşısını alır:
“30 il əvvəl hazırkı prezident Rəhman Tacikistanda İslami qaydalara əsaslanan dövlətin qurulması ehtimalına reaksiya olaraq başlayan və dəstəkdən qaynaqlanan vətəndaş müharibəsində Tacikistan İslam Diriliş Partiyasının (TİDP) hərbiləşdirilmiş qüvvələri ilə toqquşdu. 1997-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) rəhbərliyi ilə əldə edilən razılaşmada müxalifətdə olan Tacikistan İslam Dirçəliş Partiyasına (TİDP) və 5 ildir davam edən vətəndaş iğtişaşlarına bir sıra imtiyazlar verilmişdir. Müharibə zamanı insanlar evlərini tərk etmək məcburiyyətində qaldılar, nəticədə münaqişə sülh yolu ilə həll edildi. Razılaşmaya əsasən, şəriəti dəstəkləyən TİDP nümayəndələri hökumətin 30 faizini bölüşəcək, TİDP sovet dövründən sonra Orta Asiyada İslam dəyərləri üzərində qurulmuş ilk partiya kimi tanınacaq və müsəlman çoxluqda təmsil olunacaq”.
Politoloq qeyd edir ki, hakimiyyət dəyişdiyi bir ildə 1938 məscid bağlanmışdı, bu isə davamıdır:
“1990-cı illərdə Tacikistana şəriət gətirmək istəyən və Orta Asiyada ilk islam yönümlü partiya olan TİDP, qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyətləri üzərində təsirini günü-gündən artıran prezident Rəhmana qarşı çıxmaqda və ona meydan oxumaqda çətinlik çəkirdi. Dəyişən siyasi atmosferə görə partiya əvvəlkindən daha mötədil olub. Xüsusən də 2006-cı ildə qurucu prezident Səid Abdullah Nurinin vəfatından sonra TİDP rəsmiləri 2009-cu ildə prezident Rəhmanın ictimai və təhsil müəssisələrində tətbiq etdiyi hicab qadağasını İslami baxımdan deyil, insan haqlarının pozulması ilə tənqid edəcəklər. 2015-ci ildə hökumətin mühüm bürokratlarından olan general Əbdülhalim Nəzərzodanın uğursuzluğa düçar olduğu və həyatını itirdiyi çevriliş cəhdinə TİDP-yə bağlı şəxslərin kömək etdiyi iddia edilmişdi. Elə həmin il Tacikistan Ali Məhkəməsində baxılan işdə hökumətin təqdim etdiyi fayllar nəticəsində partiyanın fəaliyyətini dayandırması qərara alınıb. Bu gün əhalisinin 96 faizinin özünü müsəlman adlandırdığı və 10 milyona yaxın insanın yaşadığı Tacikistan ABŞ-ın Beynəlxalq Dini Etiqad Azadlıqları Komissiyasının (USCIRF) 2023-cü il hesabatında “xüsusi əhəmiyyət kəsb edən ölkələr” sırasındadır. Tacikistan Dini İşlər Komitəsinin 2017-ci il tarixli açıqlamasında, cəmi bir ildə 1938 məscidin bağlandığı, ibadət yerlərinin çayxana, tibb məntəqəsi kimi yerlərə çevrildiyi bildirilib”.
Xəyal Ramiz
