Bakı, 22 iyun, Vüqar Qurbanoğlu, AZƏRTAC
Nəqliyyat sektorunda gələcəkdə yaşıl enerjidən ən çox istifadə payı dəmir yolunun payına düşəcək. Dəmir yolu istismar zamanı digər nəqliyyat növləri ilə müqayisədə ən aşağı CO2 emissiyasını və enerji istehlakını yaradır.
Bu gün dünyada karbon qazı (CO2) emissiyasının 74 faizi avtomobil nəqliyyatı, 11 faizi aviasiya və dəniz nəqliyyatı və 4 faizi isə dəmir yolu nəqliyyatı vasitəsilə havaya atılır. Rəqəmlər aydın göstərir ki, dəmir yolu nəqliyyatda iqlim dəyişikliyinin əsas sütunudur və insanların gündəlik hərəkətliliyini və logistika zəncirlərini karbonsuzlaşdırmağın ən sürətli və sərfəli yoludur.
Uzunmüddətli perspektivdə (2050) və keçid dövründə (2050-ci ilə qədər) iki iqlim hədəfi həyata keçirilməlidir. Enerji sektorunun karbonsuzlaşdırılması ilə paralel olaraq sıfır birbaşa emissiyaya nail olunmalıdır. Bununla yanaşı, keçid dövründə istixana qazlarının İXQ emissiyaları atmosferdə qaldığına və iqlim dəyişikliyinə töhfə verdiyinə görə, 1,5°C hədəfinə çatmaq üçün kumulyativ minimuma endirməlidir. Ölkələrin inkişafı bu məqsədlərə doğru gedən yolları izləməlidir. Ən təmiz və yaşıl yüksək həcmli nəqliyyat kimi qlobal sərnişin və yük daşıma fəaliyyətinin 8 faizini (km başına sərnişin və tonla) təşkil edən dəmir yolunun gələcək dayanıqlı hərəkətliliyin əsasına çevriləcəyi gözlənilir.
Minimal zərərli və yüksək gəlirli dəmiryolu nəqliyyatı
Dəmir yolunun açıq-aşkar dayanıqlılığı səhmdarları, tədqiqatçıları ekoloji dayanıqlıq baxımından bu nəqliyyat növünü getdikcə daha çox təkmilləşdirməyə yönəlmiş həll yollarını tapmaq üçün səy göstərməyə təşviq edir. Bu məqsədlə dəmir yolu digər nəqliyyat növləri ilə müqayisədə istismar zamanı ən az CO2 emissiyasını və enerji istehlakını əmələ gətirir, lakin onun tikinti və təmir fazaları zamanı CO2 emissiyası, enerji istehlakı və ətraf mühitə digər təsirlər əhəmiyyətlidir.
Dəmir yolları Avropa iqtisadiyyatında mühüm rol oynayır. Belə ki, malların və iqtisadi xidmətlərin istehsalını, bölüşdürülməsini asanlaşdırır, sosial xidmətlərin göstərilməsinin əsasını təşkil edir.
Bir sıra post-sovet ölkələrində dəmiryolu sahəsində mexaniki davranış haqqında biliklərin olmaması səbəbindən əhəmiyyətli ekoloji göstəricilərə və məhdudiyyətlərə malik bir neçə innovativ davamlı materiallar təqdim edilib.
Azərbaycan Dəmir Yollarının yaşıl enerjiyə keçidlə bağlı islahatları
Dəmiryolunun yaşıl enerjiyə keçidilə bağlı aparılan islahatlar ətraf mühitə və cəmiyyətə mənfi təsirləri azalda bilər, bu nəqliyyat sektorunun yaşıllaşdırılmasına töhfə verər. Məlum olduğu kimi, dayanıqlılıq “gələcək nəsillərin öz ehtiyaclarını ödəmək imkanlarına xələl gətirmədən indiki ehtiyaclara cavab verən inkişafdan” bəhs edir. Ətraf mühitə artan qayğı ilə davamlı inkişaf bütün dünya ölkələrinin əsas məqsədlərindən birinə çevrilib.
Son 10 ildə Azərbaycanda da dəmir yolları sahəsində islahatlara start verilib, bu nəqliyyat sektorunda ən müasir standartlara cavab verən texnologiyaların tətbiq olunması dövrü başlayıb. Enerji təchizatının sabit cərəyandan dəyişən cərəyana keçilməsi, işarəvermə və rabitə sisteminin yenilənməsi üçün avadanlıqların alınması, yol təsərrüfatının sağlamlaşdırılması, lokomotiv və vaqon parklarının modernizasiyası və s. sahələrin müasir tələblər səviyyəsinə çatdırılması üzrə bir sıra mühüm tədbirlər həyata keçirilib.
Görülmüş tədbirlər nəticəsində İsveçrənin “Stadler Rail Group” şirkətindən KİSS markalı ikimərtəbəli elektrik qatarları alınıb, həmin qatarlar 2015-ci il sentyabr ayının 12-də Bakı-Sumqayıt marşrutu ilə hərəkətə buraxılıb.
Qeyd edək ki, dəmir yolu istismarında xidmətin yüksək keyfiyyətinə zəmanət vermək və səfərin səmərəlilik, təhlükəsizlik və rahatlıqla təmin edilməsi əsas şərtdir. Bu işin məqsədi dəmir yollarında dayanıqlılıq üçün görülən tədbirlərin hərtərəfli icmalını, yola xüsusi diqqət yetirməklə, eləcə də, indiki və gələcəkdə aradan qaldırılacaq problemləri vurğulamaqdır.
Dünya ESG prinsiplərindən geri qalmayan dəmir yolumuz
Zamanla səmərəliliyi və funksionallığı təmin etmək üçün dəmiryolunun üst tikililəri həm effektiv tikinti texnikası və materialları, həm də təkrar təmir işləri tələb edir. Bu istiqamətdə dəmir yolunda kompleks işlər görülür. Beynəlxalq və regional nəqliyyat dəhlizlərinin gələcəkdə fəaliyyət göstərməsi Azərbaycan üzərindən daşınan yük axınının dəfələrlə artmasına gətirib çıxaracaq. Azərbaycan dəmir yollarında aparılan islahatlar nəticəsində qatar parkının modernləşdirilməsi ilə yanaşı dəmir yolu xətləri də yenilənib və bərpa işləri aparılıb.
Beynəlxalq ekspertlərin fikrincə, aşağı karbonlu iqtisadiyyatların qlobal strategiyası nəzərə alınsa, köhnə yolu dəyişdirmək, yeni yol qurmaq əvəzinə trasın ömrünü artırmaq vacibdir. Bundan əlavə, dəmir yolu sektorunda dairəvi iqtisadiyyat prinsipləri daha çox tətbiq olunmalıdır. Bu məqsədlə davamlılığı, performansı artırmaq və ekoloji davamlılığı təmin etmək məqsədilə ənənəvi materiallar, həllər alternativ materiallara birləşdirilir. Bu işin məqsədi dəmir yollarında dayanıqlılıq üçün görülən tədbirlərin hərtərəfli icmalını yola xüsusi diqqət yetirməklə, indi və gələcəkdə aradan qaldırılacaq problemləri vurğulamaqdır.
“Azərbaycan Dəmir Yoları” QSC apardığı təmir-tikinti işləri zamanı ətraf mühitə zərər vurulmaması üçün bütün zəruri tədbirlər görür. Belə ki, hər yeni layihədə ESG prinsipləri ən effektiv şəkildə təhlil olunaraq tətbiq edilir. ADY-in rəsmi məlumatlarına əsasən, Azərbaycanın dəmiryollarının 60 faizdən çoxu elektrikləşdirilib. Qurumun həyata keçirdiyi islahatlar göstərir ki, ölkəmiz dayanıqlılığı saxlamaqla dünyada gedən trenddən geri qalmır. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Avropa İttifaqına məxsus 202 min kilometr dəmir yolu şəbəkəsinin təxminən 57 faizi elektrikləşdirilib. 2022-ci ilin statistikasına baxdıqda görürük ki, dəmir yolu xətlərinin elektrikləşdirilməsi Lüksemburqda 97 faiz, Belçikada 88 faiz, Bolqarıstan və İsveçdə 75 faiz, Hollandiyada 74 faiz olduğu halda, Avropa İttifaqının digər ölkələri İrlandiyada 3 faiz, Litvada 8 faiz, Estoniyada 12 faiz və Latviyada isə 13 faiz təşkil edir.
Bundan başqa, ADY karbon qazının atmosferə atılmasının qarşısının alınması məqsədilə Yeni Biləcəri lokomotiv deposunun yenilənməsi zamanı binaların enerji təminatı üçün dam örtüyündə 307 ədəd, Yeni Gəncə lokomotiv deposunda isə 350 ədəd günəş paneli quraşdırıb. Bununla yanaşı Horadiz-Ağbənd xəttinin 85-ci kilometrində, Mincivan stansiyasının yaxınlığında meşəlik ərazinin zərər görməməsi üçün Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi ilə razılaşdırılmış şəkildə həmin ağacların yeri həssaslıqla dəyişdirilib. ADY dəmir yolu zolağı boyunca yaşıl örtüyün qorunması və ağacların əkilməsinə də xüsusi diqqət yetirir. Belə ki, Bərdə-Ağdam layihəsinin artıq bir hissəsində şam ağacları və digər ağaclar əkilib.
“Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin yaydığı rəsmi məlumatlara görə, bu ilin birinci rübündə 1,881,323 sərnişin daşınıb. Bu, şəhərətrafı sərnişin daşımada 1,791,268, daxili daşımada 90,055 nəfər təşkil edib. İnfrastruktur istiqamətində istismarın uzunluğu 2,137.34 km olub. Elektrikləşmiş yolun uzunluğu 53,8 faiz təşkil edib.
ADY ESG prinsipləri qorunmaqla yanaşı sərnişinlərə rahat və təhlükəsiz səyahət imkanı yaradır.
“Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC və Azərbaycan Mətbuat Şurası ilə kütləvi informasiya vasitələrinin təmsilçiləri arasında keçirdiyi iqlim təşəbbüsləri müsabiqəsinə təqdim olunur”.
