Biz adətən yuxuda gördüklərimizin bizim həyatımız haqqımızda mesajlar olduğunu düşünürük. Bəzən gördüyümüz yuxularımızın çoxunu unutsaq da, bəzilərini sadəcə gün ərzində xatırlasaq da, onların əksəriyyəti bizə psixoloji təsir edə, hətta bütün günü düşündürə bilir.
Araşdırmalara görə, normal insan gecə ərzində orta hesabla 4-5 yuxu görür. Gündüz baş verənlər gecə yuxuda yerinə yetirildiyi üçün yuxu görmək fiziki sağlamlıqla yanaşı psixoloji sağlamlıq üçün də böyük əhəmiyyət kəsb edir. Oyandığımız zaman fərqinə varmadığımız məsələləri, əslində nə düşündüyümüzü və hiss etdiyimizi göstərən yuxularımız həyatımızda olan problemləri görüb düzəltmək üçün bizə yol göstərir.
Yuxular insan şüurunun ən sirli və maraqlı hadisələrindən biridir. Onların mənasının nə demək olduğu, necə baş verməsi və həyatımıza necə təsir edə biləcəyi kimi suallar əsrlərdir insanları narahat edir.
Yuxunun dərinliklərində ağlımız şüuraltımızın qapılarını açır və bizə müxtəlif yuxular göstərir. Bu yuxular bizi bəzən fantastik və sürreal dünyalara aparan, bəzən isə real həyatdakı emosional təcrübələrimizi əks etdirən vizual və emosional macəralardır. Bəs, yuxularımızın arxasındakı məna nədir? Gördüyümüz yuxular gündəlik həyatımıza psixoloji olaraq necə təsir edir?
YUXU İLAHİ NEMƏTDİR
Psixoloq Ülkər Məmmədli bildirir ki, insanların yuxuları müxtəlif kontekstlərdə baş verə bilər:
"Məsələn, bəzi yuxular insanların cari gündəlik işləri ilə əlaqədardır. Belə yuxular diqqəti müəyyən bir nöqtəyə yönəltmək, problemləri həll etmək və bəzi bacarıqları sınamaq məqsədi daşıya bilər. Bəzi yuxular yarımçıq qalan işləri tamamlamaqla bağlı ola bilər. Bu cür yuxular, yarımçıq işlərlə çatışmayan əlaqələri göstərmək, travmatik təcrübələri birləşdirməklə və ya şəxsiyyətin rədd edilən hissələri haqqında məlumat verməklə fərd üçün faydalı ola bilər. Bəzi yuxular o dövrdə yaşadığımız hissləri və istəkləri aydınlaşdırmaq və ifadə etmək məqsədi daşısa da, bəziləri bizi gələcəyə hazırlamaq üçün ola bilər. Bəzi yuxular həyatımızın mənası və məqsədi haqqında bizə yol göstərə bilsə də, digərləri sosial və ya mədəni vəziyyətlərlə əlaqəli ola bilər.
Fərdə aid olan, lakin onun sahib olmadığı və ya rədd etdiyi xüsusiyyətlər yuxularda müxtəlif insanlara, əşyalara və ya vəziyyətlərə əks olunur. Fərd üçün çətin qəbul edilən və buna görə də yuxularda yansıma kimi görünən xüsusiyyətlərin tanınması və yenidən mənimsənilməsi şəxsiyyətin zənginləşməsi üçün mühüm fürsətdir. Şəxsiyyətin rədd edilmiş və tələb olunmayan xüsusiyyətləri adətən kabuslarda xoşagəlməz, qorxulu insanlara, əşyalara və ya vəziyyətlərə proyeksiya edilərək ortaya çıxır. Bir yuxunun qorxulu və ya qəribə olmasının səbəbi, fərddə həmin yuxunu xatırladaraq edilməsi lazım olanlara diqqət çəkməkdir. Başqa sözlə desək, yuxu nə qədər qorxulu və ya qəribə məzmuna malikdirsə, yuxunun çatdırmağa çalışdığı mesajı və bu mesaja uyğun olaraq nə etmək lazım olduğunu müəyyən etmək bir o qədər aktualdır.
Xüsusilə təkrarlanan yuxuların mümkün qədər tez qarşılanması lazım olan vacib ehtiyacları ifadə etdiyinə inanılır. Əgər fərd üçün vacib olan ehtiyac tanınmazsa və ya fərd tərəfindən qəbul edilmədiyi üçün yatırılırsa, sözügedən ehtiyac qarşılanmamış qalır və digər ehtiyaclar üçün yer açmaq üçün geri çəkilmir. Bu vəziyyətin uzun müddət davam etməsi, qarşılanmamış bir ehtiyaca diqqət çəkən təkrarlanan yuxularla nəticələnir.
Yuxularımız da həyatımızda olan insanlarla necə qarşılıqlı əlaqədə olduğumuza işarə edərək şəxsiyyətlərarası münasibətlərimizdəki şüursuz duyğularımızı ortaya qoyur. Odur ki, yuxular daha doyurucu münasibətlərin inkişaf etdirilməsi baxımından çox mühüm bələdçi sayıla bilər.
Yuxuya tibbi baxımdan baxsaq, bunu gündəlik şüurumuz və xarici dünyaya yaxın duyğularımız kimi alternativ şüur vəziyyətinə keçidimiz kimi təyin edə bilərik. Bu alternativ şüur vəziyyətində biz normal həyatda yaşadığımız bəzi şeyləri xəyal edirik, lakin bundan asılı olmayaraq heç bir əlaqə qura bilmədiyimiz ssenarilər də yuxulara yazıla bilər. Psixologiya baxımından bütün bu yuxu ssenarilərinə bir mesaj kimi baxsaq, yuxuların bizə böyük faydası olar. Yenə tibbi nöqteyi-nəzərdən bilirik ki, yuxular yuxunun sürətli göz hərəkəti dövründə baş verir. Gecənin yuxu ardıcıllığı müəyyən bir ardıcıllığa malikdir. Səhər görülən yuxular daha uzun sürür. Buna görə ayağa qalxmazdan əvvəl bir az daha aydın xatırlayırıq. Tibbi baxımdan yuxu az-çox belə izah oluna bilər, amma psixoloji baxımdan bu, bizə yol göstərən və düzəltməli olduğumuz cəhətlərdən xəbərdar edən ilahi bir nemətdir.
Yuxuların mənasını başa düşmək üçün
Yuxular, yaşadığımız hadisələr, duyğularımız, düşüncələrimiz, xəyallarımız, qorxularımız, arzularımız və şüuraltımızdan gələn mesajlar kimi bir çox faktordan təsirlənir. Yuxuların mənasını başa düşmək üçün yuxunun simvolik dilini başa düşmək lazımdır. Yuxuda gördüyümüz əşyalar, insanlar, rənglər və hadisələr şəxsi mənalar daşıyır. Bu mənanı tapmaq üçün yuxunun kontekstini və şəxsi şərhini nəzərə almaq lazımdır.
Müasir elm və psixologiya göstərir ki, yuxuların simvolik və ya subliminal mesajları ilə yanaşı, daha mürəkkəb funksiyaları var. Yuxuların çoxu REM yuxu mərhələsində baş verir. REM yuxusu yuxunun ən dərin və ən aktiv mərhələsidir. Bu mərhələdə beyin oyaq olduğu kimi canlıdır və gözlər sürətlə hərəkət edir. REM yuxusu zamanı yuxu görmək beyin üçün təcrübələri emal etmək və yaddaşı gücləndirmək üçün vacibdir. REM yuxusu zamanı beynin müxtəlif bölgələri arasında intensiv qarşılıqlı əlaqə yaranır. Bu o deməkdir ki, yuxular yaddaşın möhkəmləndirilməsi, öyrənmə prosesləri və emosional tənzimləmə kimi mühüm funksiyalara malikdir.
Gördüyümüz yuxuları idarə etmək mümkündürmü sualına gəlincə, araşdırmalara görə, bəli, mümkündür. Yuxuların idarə oluna bilməsi Lucid Dreaming və ya şüurlu yuxu adlandırılan bir fenomen vasitəsilə mümkündür. Lucid Dreaming, yuxu gördüyünü anlayaraq, onu idarə etməyə imkan verən bir üsuldur. Çoxları tərəfindən tanınmasa da, əslində yüz illərdir tətbiq olunur. Bu üsul yuxuların idarə oluna bilməsi ilə bağlı araşdırmalar sayəsində daha da populyarlaşıb. Lucid Dreaming yuxuları idarə etmək üçün müxtəlif üsulları ehtiva edir. Bu üsullara yuxuda qeyri-real şeyləri sorğulamaq, yuxu gördüyünü daim xatırlamaq, yuxuda müəyyən hadisələri tətikləyə bilmək kimi üsullar daxildir.
Aydın yuxu görmək üçün əvvəlcə yuxuları xatırlamaq və onlarla bağlı qeydlər aparmaq lazımdır. Yuxuları yazmaq yuxu məlumatlılığını artırır və yuxu simvollarını anlamağa kömək edir. Yuxuları yazarkən yuxunun təfərrüatlarını, duyğularını, düşüncələrini və yozumlarını qeyd etmək vacibdir ki, bu proses özlüyündə aradıcılığı artırmaq, özünə inamı artırmaq, qorxularla qarşılaşmaq və problem həll etmə bacarıqlarını artırmaq kimi bir çox fayda təmin edə bilər.
Yuxuların tam olaraq mənası və funksiyası hələ də sirr olaraq qalır. Elmi və simvolik yanaşmalar yuxuların həm daxili dünyamızı əks etdirdiyini, həm də beyin fəaliyyəti nəticəsində ortaya çıxdığını göstərir. Yuxuları anlamağa çalışarkən, öz təcrübələrimizi və daxili vəziyyətimizi nəzərə alaraq zehni dünyamızı daha yaxşı anlaya bilərik.
Elm və psixologiya yuxuları dərk etməyimizə kömək etsə də, hər bir insanın yuxu təcrübəsi fərdi və unikaldır. Xəyalları dərk etmək bizə daxili dünyamızı araşdırmaq və özümüzü daha yaxşı tanımaq üçün bir pəncərə aça bilər. Xəyalların təqdim etdiyi bu pəncərə həm də təxəyyül və yaradıcılığımızın mənbəyidir. Xəyallar bizə yeni ideyalar, ilham və həllər təklif edə bilər. O, şüurlu zehnimizin sərhədlərini aşaraq bizə əvvəllər heç görmədiyimiz və ya düşünmədiyimiz şeyləri göstərə bilər.
Yuxu görmək üçün REM yuxu mərhələsinə çatmaq lazımdır. REM yuxu mərhələsinə çatmaq üçün isə rahat bir yuxu mühiti lazımdır.
Fiziki xüsusiyyətlərimizə və yuxu vərdişlərimizə uyğun çarpayıda yatmaq, xəyallarımızın dilini anlamaq və daxili aləminizi kəşf etmək üçün ilk addımlardan biridir".
Röyalə Xəyal
