Dünya ölkələri karbonsizləşdirmə və yaşıl keçidə nail olmaq üçün yarışır. Bir çox hökumətlər Paris Sazişindəki iqlim öhdəliklərini yerinə yetirmək üçün qalıq yanacaqlardan bərpa olunan enerjiyə keçidi təşviq etmək üçün milli siyasətlər qurublar.
Hafta.az-ın yazdığına görə, bəziləri bu keçiddə digərlərindən daha uğurlu oldu. Bərpa olunan enerjidən elektrik enerjisinin ən yüksək faizinə malik olan ölkələr ümumiyyətlə geotermal, hidroenergetika və külək kimi zəngin təbii ehtiyatlara malikdirlər və onların elektrik şəbəkələri ümumiyyətlə nisbətən kiçikdir.
Hökumətlər yaşıl keçidi sürətləndirmək məqsədilə maliyyələşdirməni artırmağa çalışdıqları üçün bərpa olunan mənbələrdən elektrik enerjisi istehsalının ən yüksək faizinə malik olan ölkələr daim dəyişir. Bundan əlavə, bir çox ölkələr daha böyük elektrik şəbəkələrinə töhfə vermək üçün daha yüksək səviyyədə bərpa olunan enerji istehsal edir.
2023-cü ildə ən təmiz enerji şəbəkələrinə malik ölkələr Paraqvay, Butan, Lesoto, Nepal, Efiopiya, Norveç, İsveçrə, İslandiya, Konqo Demokratik Respublikası və Albaniya olub. Bu, yaşıl keçidin dünyanın heç bir regionunda cəmləşmədiyini göstərir.
Dünyada enerji sistemi ən təmiz dörd ölkə aşağıdakılardır:
1. Paraqvay:
“Oil Price”a görə, Paraqvay dünyanın ən təmiz elektrik şəbəkəsinə malikdir və 2021-ci ilin sonuna qədər 100 faiz təmiz elektrik təchizatına çatıb. Hidroenergetika Cənubi Amerika ölkəsində elektrik enerjisi təchizatının 100 faizini təmin edir, hidroenergetika istehsalı ildə təxminən 9 giqavata çatır ki, bu da onu dünyada ən böyük hidroenergetika istehsalçısı edir.
Bu enerjinin böyük hissəsi ölkənin elektrik enerjisi təchizatının və qonşu Braziliyaya enerji ixracının 70 faizinə töhfə verən “İtaipu” bəndindən gəlir.
Paraqvay artıq 100 faiz təmiz enerji istehsalına nail olsa da, bərpa olunan enerji mənbələrini şaxələndirməyi hədəfləyir. Bu məqsədlə bu ilin əvvəlində hökumət hidroenergetikadan başqa qeyri-ənənəvi bərpa olunan enerji mənbələrindən elektrik enerjisi istehsalının təşviqi, tənzimlənməsi, inkişafı və istifadəsi haqqında qanun qəbul edib.
2. Butan:
Cənubi Asiyada yerləşən Butan elektrik enerjisinin təxminən 99,7 faizini su elektrik enerjisindən alır. Bu, ölkənin geniş meşələri sayəsində xalis sıfır karbon emissiyasına nail olmağa kömək edib və Butanı Surinam və Panama ilə birlikdə dünyada karbon mənfi olan 3 ölkədən birinə çevirib.
2024-cü ilin aprel ayında Avropa İnvestisiya Bankı (AİB) Butana 160,2 milyon dollar məbləğində kredit ayırmağı planlaşdırır və ölkəyə bərpa olunan enerji sektorunu inkişaf etdirməyə kömək edir. Bu kredit ölkənin ucqar bölgələrində günəş və su elektrik layihələrini əhatə edir.
Butanda günəş enerjisi sənayesinin inkişafı enerji müxtəlifliyini artıracaq və ölkənin quraq aylarında enerji idxalı xərclərini azaldacaq.
3. Lesoto Krallığı:
Afrika qitəsinin cənubunda yerləşən Lesoto Krallığı elektrik enerjisinin böyük hissəsini su elektrik mənbələrindən istehsal edir.
Günəş və külək enerjisi biokütlə ilə kənd yerlərində yemək bişirmə və istilik ehtiyaclarını ödəməkdən əlavə, az miqdarda enerji istehsalına da kömək edir.
Ölkə cəmi 73 meqavat gücü ilə dünyanın ən kiçik elektrik şəbəkələrindən birinə ev sahibliyi edir.
Lesotonun su elektrik enerjisinin təqribən 72 MVt-ı Moila Su Elektrik Stansiyasının payına düşür. Hökumət şəbəkəyə 8 MVt su elektrik enerjisi əlavə edəcək və 2028-ci ildə istismara verilməsi planlaşdırılan Polihalli bəndinin işlənməsini təsdiqləyib.
Lesotodakı evlərin yalnız 47 faizinin elektrik enerjisinə çıxışı var və bu, əsasən ölkənin şəhər mərkəzlərindədir. Hökumət əvvəllər bu əhatə dairəsinin 2022-ci ilə qədər ailələrin 75 faizini əhatə edəcək şəkildə genişləndirilməsi planını elan etmişdi, lakin bu, hələ həyata keçirilməyib.
4. Nepal:
Nepal elektrik enerjisinə tələbatının əxminən 97 faizini su elektrik enerjisindən qarşılayır. Bu, Nepala dağlar, buzlaqlar və çaylar kimi zəngin təbii sərvətlərindən axan sudan istifadə edərək hidroenerji istehsal etməyə imkan verir.
Ölkə təqribən 2200 meqavat su elektrik enerjisi istehsal edir və təxmin edilən 50 min meqavatlıq su elektrik enerjisi istehsal gücünə malikdir ki, bu da onu dünyanın ən böyük istehsalçılarından birinə çevirir.
Son illər Çinin güclü sərmayələri ilə dəstəklənən Nepal öz əhalisinin elektrik enerjisinə çıxışını əhəmiyyətli dərəcədə artırmağa nail olub ki, bu, 2000-ci ildə 19 faiz olduğu halda, 2023-cü ildə 94 faizə yüksəlib.
Təxminən 21 milyon insanın ənənəvi biokütlədən istifadə edərək yemək bişirməyə davam etdiyi Nepalda bioyanacaq və tullantılar hələ də geniş şəkildə istifadə olunur. 2021-ci ildə bioyanacaq və tullantılar Nepalın enerji qarışığının təxminən 67,2 faizini təşkil edib.
