Məlum olub ki, planşetdən istifadə edən “danışan” tutuquşu düymələri təsadüfi basmır. Tutuquşuların özlərini ifadə etmək istəyinə və insanlarla ünsiyyətdən necə faydalandıqlarına diqqəti yönəldən yeni araşdırma irəliyə doğru atılmış mühüm addımdır.
Hafta.az-ın “Newsweek”ə istinadən yazdığına görə, elm dünyasının heyvanlarla danışmaq və onların arasındakı əlaqəni anlamaq səyləri texnologiyanın inkişafı ilə yeni bir ölçü qazanarkən, it və meymun kimi canlılara düymələrə və ya toxunma ekranlarına basmaq öyrədilir.
İndiana Universitetinin İnformatika və Mühəndislik Məktəbinin köməkçi professoru Cennifer Cunha Elli adlı tutuquşuya danışıq lövhəsindən istifadə etməyi öyrədib. 11 yaşlı heyvan 2019-cu ildən istifadə etdiyi planşetəbənzər bu cihazda 200-dən çox illüstrasiyalı ikona basaraq “ünsiyyət edir”.
Elli planşetdə "əsas", "xoşbəxt", "isti sıxılmış" kimi seçimləri ehtiva edən düyməni basdıqda kompüter sistemi bu ifadəni yüksək səslə oxuyur.
Keçən il Cunha bir neçə il əvvəl vəfat edən digər tutuquşu Lili üçün darıxdığını dedikdə viral oldu. Cunha o zaman verdiyi açıqlamada "Elli sözləri və necə ünsiyyət quracağını öyrənməzdən əvvəl qışqırmaq və dişləmək kimi bir çox davranış problemi yaşadı. Ona ünsiyyət, fonika və planşet oyunlarını öyrətməyə başlamaqla biz onun dünyasına daha çox seçimlər əlavə etməyə və onu daha xoşbəxt etməyə çalışdıq” deyib.
Yeni araşdırmada digər elm adamları ilə əməkdaşlıq edən Cunha, danışan lövhənin Elli üçün bir şey etmək potensialının olub olmadığını öyrənməyə çalışdı.
Onların başlanğıc nöqtəsi budur: "Bu ifadələri necə təhlil edə bilərik ki, onların ifadə etdiklərinin niyyəti olub-olmadığını və ya ünsiyyət üçün bir yer açdığını görək? İkincisi, onun seçimləri bizə onun dəyərləri və mənalı hesab etdiyi şeylər haqqında fikir verə bilərmi?”
ACM-nin Hesablama Sistemlərində İnsan Faktorları Konfransında təqdim olunacaq araşdırmanı aparan tədqiqatçılar mübadilə buferindən istifadə edərək Ellinin 40-dan çox videosunu araşdırıblar. 7 ay ərzində qeydə alınan bu videolar daha sonra simvolları təsadüfi seçən simulyasiya ilə müqayisə edildi.
İkonların parlaqlığı və mövqeyi kimi amilləri nəzərə alan komanda Ellie-nin düymələri təsadüfi basmadığını müşahidə edib. Daha sonra tədqiqatçılar düymələri basdıqdan sonra Ellinin davranışını araşdırdılar. Məsələn, “alma” düyməsini sıxandan sonra ona gətirilən almanı yedimi?
Heyvanın xoşbəxtliyini və ya istiliyini yoxlamaq üçün heç bir yol olmadığı üçün komanda onların bəzi məlumatlarını gözdən keçirməli oldu. Ellinin 500 seçimini araşdırarkən məlum oldu ki, onun basdığı simvolların 92 faizi bundan sonra göstərdiyi davranışla uyğun gəlir.
Digər tərəfdən, bəzi elm adamları tapıntılara ehtiyatla yanaşmaq lazım olduğunu düşünürlər. Məsələn, Ellinin düymələri təsadüfi basmamaq qərarı onun məşq zamanı öyrəndiyi davranış ola bilər. Boston Universitetindən Dr. İren Pepperberq isə tutuquşunun seçdiyi simvoldan fərqli bir şey təqdim edildiyi zaman onun necə davrandığını araşdırmaq lazım olduğunu deyir.
Komanda həmçinin tutuquşu tərəfindən edilən seçimləri də araşdırdı və tapdı ki, onun çap etdiyi simvolların təxminən 73 faizi ona sosial və ya koqnitiv töhfə verən şeylərdir. Bunlara oyun oynamaq və ya başqa bir quşla görüşmək daxildir.
Yeni tədqiqatın əhəmiyyətli bir məhdudiyyəti var: o, tək bir quş üzərində aparılıb. Cunhanın bilmədən Ellini manipulyasiya etməsi də mümkündür.
Yenə də tədqiqatda iştirak etməyən elm adamları bunun vacib bir araşdırma olduğunu söyləyirlər. Con Hopkins Universitetindən Dr.Amalia Bastos "Bu araşdırma atılan vacib addımdır. Biz heyvanların insanlar kimi dili başa düşməsini və ya istifadə etmələrini gözləmirik" deyib.
Dr. Bastosun sözlərinə görə, elm adamları “əsir heyvanların rifahını və onların baxıcıları ilə münasibətlərini yaxşılaşdırmaq” üçün ünsiyyət vasitələrindən istifadə etməyi hədəfləyirlər.
