İndi hündür binalarla kimisə təəccübləndirmək çətindir. Yarım kilometrlik sərhədi çoxdan keçmiş göydələnlərə öyrəşmişik. Təxminən 1300-cü il bundan əvvələ qədər hündürlüyü 138 metr olan Xeops Piramidası 3 min il ərzində ən hündür bina hesab olunub. Lakin onun eramızdan əvvəl 2600-cü ildə tikildiyini nəzərə alsaq təəccüblənməmək mümkün deyil. Ancaq maraqlı sual budur ki, bu gün Xeops Piramidasını qurmaq nə qədər maddi vəsaitə başa gələrdi?
Xeops Piramidası və ya Böyük Giza Piramidası Misirin ən böyük abidəsidir və bu günə qədər gəlib çatmış yeganə “dünya möcüzəsidir”. Onun layihəsini fironun qardaşı oğlu, memar Hemiun həyata keçirib.
Xeops Piramidası necə quruldu?
Elmi araşdırmalara görə, Xeops Piramidasının tikintisini qullar deyil, müəyyən keyfiyyətlərə malik azad misirlilər həyata keçirib. İşlərinə görə maaş alırdılar, amma pulla yox, çünki hələ o zaman pul mövcud deyildi. Piramidanın yaxınlığında inşaatçıların yaşadığı yaşayış məntəqələri də yerləşirdi.
Tikinti nə qədər vaxt apardı və orada nə qədər misirli işləyirdi?
Misirin Qədim Əsərlər üzrə Ali Şurasının keçmiş baş katibi Zaha Havassın sözlərinə görə, tikintidə 10 minə yaxın insan iştirak edib. Onlar qrafikə uyğun işləyirdilər - hər 3 aydan bir yer dəyişirdilər. Üstəlik blokları daşımağa minlərlə insan cəlb edilib.
Misirşünas Mark Lehner layihədə ən azı 20 min insanın iştirak etdiyini iddia edir. Tikintinin müddəti ilə bağlı isə dəqiq fikir yoxdur. Məlumdur ki, o, Xeopsun bütün hakimiyyəti dövründə - müxtəlif mənbələrə görə 20 ildən 27 ilə qədər davam etmişdir.
Sübut olunub ki, işçilər tutumlu yemək - daha çox ət, tərəvəz, çörək və digər məhsullar yeyirdilər. Arxezooloq R. Reddinqin hesablamalarına görə, təkcə gündə təxminən 1800 kq. ət tələb olunurdu.
Xərclərin əhəmiyyətli hissəsini materiallar və onların daşınması təşkil edirdi. Piramida yatağı onun yanında yerləşən yerli əhəng daşından tikilmişdir. Bununla belə, üzlük işləri üçün Tura karxanalarından (Gizedən 13 km) gəmi ilə gətirilən yüksək keyfiyyətli ağ əhəng daşından istifadə etmişdilər. Xaricdən gətirilən qranitdən hazırlanmış daxili bəzək bazalt, gips, ağac, alabasterdən hazırlanırdı.
O vaxtlar tikilən piramidanın tikintisinin xərcini hesablamaq çətindir. Çünki pul istifadə olunmur, işçilərə yemək verilirdi, fironun çoxlu materialları var idi, qalan hər şey barter yolu ilə əldə edilirdi.
Ancaq Misirdə olan belə bir quruluşun müasir dünyada hazırkı inkişaf səviyyəsində qurulmasını təsəvvür etsəniz, təxminən aşağıdakı rəqəmlər ortaya çıxır:
- əhəngdaşı blokları (2,5 milyon kubmetr)– 500 milyon dollar;
- qranit bitirmə (8000 ton) – 1,4 milyon dollar;
- tikinti materialları üçün ümumi xərclər – 1 milyard dollardan artıq.
Layihəni oxşar həcmə (3,33 milyon kubmetr) malik olan Huver bəndinin (ABŞ) tikintisi ilə müqayisə edən memar Yan-Pyer Urden bildirib ki, 5 il ərzində təxminən 1500-2000 nəfər Xeops Piramidasının analoqunu inşa edə bilər. Onun dəyəri 5 milyard dollar olacaq. Xərcləri və vaxtı azaltmaq üçün əhəngdaşı və qranit yerinə betondan istifadə etmək mümkündür.
Nubar Süleymanova, “İki sahil”
