Bu yaz Şimali Amerikada nadir bir hadisə baş verəcək: yerdən bir anda sayı-hesabı bilinməyən həşaratlar çıxacaq.
Bu həşəratlar illərlə səthdə görünmür və onların eyni vaxtda görünməsi əsrlər boyu gözlənilir. Sonuncu dəfə bu, Müqəddəs Roma İmperiyası hələ mövcud olanda baş verib. O dövrdə həşaratlar haqqında demək olar ki, heç bir şey məlum deyildi və bu hadisə Bibliya çəyirtkəsinin işğalı ilə səhv salınmışdı.
“Cebhe.info” xəbər verir ki, ilk ağcaqanadlar ABŞ-nin Cənubi Karolina ştatında peyda olub. Bu, çox tez-tez baş vermir, buna görə də bir çoxları cütləşmə mahnılarını ilk dəfə eşidirlər. Narahat insanlar təcili yardım xidmətlərinə müraciət edir və mənşəyi bilinməyən səslərdən şikayətlənirdilər. Hesabatlarda bu hadisə sirenaların, iniltilərin və uğultuların səsi ilə müqayisə edir. Bəzi insanlar küçədə polisi saxlayıb nə baş verdiyini soruşurdular.
Bu qarışıqlıq tamamilə başa düşüləndir. Səs-küy, dövri ağcaqanadların yaxşı etdiyi yeganə şeydir. Çıxardıqları səslər 90 desibeldən çox ola bilər ki, bu da sağlamlıq üçün təhlükəli hesab edilən səs-küy səviyyəsidir.
Bu, 17 il ərzində ilk və sonuncu dəfə erkək dövri ağcaqanadların ifa etdiyi cütləşmə mahnısı olub. Onlara çox yaxınlaşmadıqca bu mahnı zərərsizdir. Üstəlik, hələ də zirvəyə çatmayıb: onların əsas hissəsi yalnız may ayında yerdən çıxacaq.
1803-cü ildən bəri ilk…
Dövri ağcaqanad (cicadas) Şimali Amerikada rast gəlinir və adi ağcaqanada çox bənzəyir. Onlar da qara rəngdədirlər, uzunluğu iki yarımdan dörd santimetrə qədərdir, narıncı zolaqları olan geniş qanadları var. İlk baxışdan yalnız gözlər fərqlənir: adi ağcaqanadlarda qara və ya yaşıl, dövri ağcaqanadlarda isə qırmızıdır.
Əsas fərq ondan ibarətdir ki, dövri ağcaqanadlar hər il deyil, 17 və ya 13 ildə bir dəfə ortaya çıxır. Dəqiq rəqəm baladan asılıdır. Bu ilin özəlliyi ondadır ki, həm 17, həm də 13 yaşlı ağcaqanadlar bu il geri qayıdırlar.
May ayının ortalarında onlar Tennessi, Corciya, Texas və Alabama ştatlarını tutan Böyük Cənub Broodda yerdən sürünərək çıxacaq. Onları sonuncu dəfə 2011-ci ildə, yəni 13 il əvvəl görüblər.
Dövri ağcaqanadların sürfələri ağac köklərinə yapışaraq uzun illər yerin altında yaşayır. Yeri gələndə səthə keçidlər qazırlar. Torpaq 17,8 dərəcəyə qədər isindikdən sonra ağcaqanadlar sürünərək tükənir və ən yaxın şaquli obyektə - adətən ağaca tərəf qaçırlar.
Səthə çıxdıqdan sonra erkəklər dişiləri cəlb etmək üçün daha yüksəklərə qalxmağa və oxumağa başlayırlar. Bunu etmək üçün cəmi altı həftələri var, çünki ağcaqanadlar daha çox yaşamırlar. Ağac budaqlarına qoyulmuş yumurtalardan yeni sürfələr çıxır. Budaqlardan düşürlər və dərhal yerə yıxılırlar. 13 və ya 17 ildən sonra dövr təkrarlanır.
Dövri ağcaqanadlar yerdən nadir hallarda çıxdıqları üçün onları öyrənmək çətindir. İndi də onlar haqqında çox şey məlum deyil və bu məlumatların əksəriyyəti ötən əsr yarım ərzində əldə edilib. Bundan əvvəl insanlar trilyonlarla qəribə həşərat qəfildən yerdən sürünəndə nə düşünəcəklərini bilmirdilər.
1667-ci ildə nə olub?
1667-ci ildə Böyük Britaniyanın Amerika koloniyalarında yaşayan alman təbiətşünası Henri Oldenburqun tanışı dövri ağcaqanadlarları belə təsvir edirdi:
Oldenburqun tanışı səhv etmişdi: dövri ağcaqanadların heç bir zəhəri yoxdur və ağacları məhv etmirlər. Lakin bu həşəratlar hələ də təhlükəli zərərvericilər kimi tanınırdılar. 18-ci əsrdə yaşamış amerikalı fermer Benjamin Banneker dövri ağcaqanadların istilasından necə dəhşətə gəldiyini danışırdı:
“1749-cu il yaddaşımda ilk böyük çəyirtkə ili oldu. Onlar peyda olanda mənim on yeddi yaşım var idi. Mən təsəvvür edirdim ki, onlar yerin meyvələrini yeyib məhv edəcəklər və bunun nəticəsində aclıq yaranacaq. Buna görə də onları məhv etməyə və öldürməyə başladım, lakin tezliklə bütün zəhmətlərimin boşa getdiyini gördüm və bu səbəbdən iddialarımdan əl çəkdim”.
Üçüncü ABŞ Prezidenti Tomas Cefferson dövri ağcaqanadların ilk inandırıcı təsvirlərindən birini buraxılmasını tapşırdı. Onun qeydlərində demək olar ki, hər şey doğrudur. Hətta onların hər 17 ildən bir göründüyü qeyd olunur.
Doktor Uoker deyir ki, çəyirtkələrin böyük istilası 1724 və 1741-ci ildə olub:
“Hamımız xatırlayırıq ki, 1759-cu il də bir idi və indi onlar 1775-ci ildə yenidən peyda oldular. Deyəsən, onlar 17 ildə bir dəfə yerdən fövqəladə bir dərinlikdən qalxaraq çıxırlar. Bu vəziyyətdə onlar heç bir şey yeməməlidirlər və ağac budaqlarına yumurta qoymaq onların yeganə işi kimi görünür. Dişilər məlum səs-küy salır, erkəklər isə susur”.
Entomoloq Floyd Şokli “işğalda” iştirak edən iki balanın təxminən bir trilyon həşərata çevrildiyini təxmin edir. Bunun nə qədər olduğunu təsəvvür etmək belə çətindir. Şokli hesablamışdı ki, bu qədər həşəratdan ibarət zəncir təxminən 25,5 milyon kilometrə qədər uzanacaq:
"Bu həşərat xətti ayı 33 dəfə dövrə vura və geri qayıda bilər".
Heyvanlar üçün (ev heyvanları da daxil olmaqla) bu həşəratların işğalı görünməmiş bir bayram deməkdir. İnsanlar arasında ekzotik yeməkləri dadmağa hazır olan cəsarətlilər də var. Aşpaz Jim Varner deyir ki, zeytun yağında qızardılmış ağcaqanadlar qoz dadı verir və xırçıldayır.
