Olimpiya məşəlinin tarixi

Bakı, 17 aprel, AZƏRTAC

Dünən Yunanıstandakı Qədim Olimpiya şəhərində XXXIII Yay Olimpiya Oyunlarının məşəlinin təntənəli alovlandırılması mərasimi keçirildi. Bu yarışlar 2024-cü il iyulun 26-dan avqustun 11-dək Fransanın paytaxtı Parisdə baş tutacaq.

AZƏRTAC xəbər verir ki, qədim yunanların inancına görə, həmin od ilahi mənşəli olub və onu müqəddəs Olimp dağından oğurlayan titan Prometey insanlara bəxş edib. Qədim Olimpiya Oyunları zamanı Olimpiyada şəhərində (Peloponnes yarımadasının şimal-qərb hissəsində, Elis bölgəsində yerləşən şəhər) yerləşən Zevs, Hera və Hestia məbədlərində məşəlin alovlandırılması davam etdirilirdi.

Sülh və birliyin rəmzi olan Olimpiya məşəli müasir Olimpiya Oyunlarının əsas mərasim elementlərindən biridir. O, Olimpiadanın keçirilməsi ənənəsinin bərpasından sonra ilk dəfə 1928-ci ildə Amsterdamda keçirilən IX Yay Oyunlarında meydana çıxdı. Məşəli Olimpiya Stadionunun Marafon Qülləsinin kasasında yerli elektrik şirkətinin əməkdaşı yandırıb. Dörd il sonra mərasim Los-Ancelesdə Yay Olimpiya Oyunlarının açılışı zamanı baş tutdu.

İlk Olimpiya məşəlinin estafeti 1936-cı ildə Berlində Yay Olimpiya Oyunları ərəfəsində keçirilib. Onun keçirilməsinin təşəbbüskarı müsabiqənin Təşkilat Komitəsinin baş katibi Karl Dim olub. İyulun 20-də Olimpiya arxeoloji kompleksində parabolik güzgüdən istifadə edərək tonqalın yandırılması mərasimi keçirilib, bundan sonra estafet Yunanıstan, Bolqarıstan, Yuqoslaviya, Macarıstan, Avstriya, Çexoslovakiya və Almaniya ərazilərindən keçib. Marşrutun uzunluğu 3000 kilometrdən çox olub, məşəlçilərin sayı isə 3000 nəfəri ötüb. Berlin Olimpiya Stadionundakı məşəli alman yüngül atleti Fritz Şilgen alovlandırıb.

Hazırda Yunanıstanda Olimpiya məşəlinin alovlandırılması Yay və Qış Oyunlarının estafet yarışları öncəsi keçirilən ənənəvi tədbirdir. Bir qayda olaraq, mərasim qədim yunan kahinlərini canlandıran aktrisalar tərəfindən həyata keçirilir. Onlardan biri günəş şüalarını fokuslayan parabolik güzgüdən istifadə edərək odu yandırır. Olimpiyada şəhərində əsas məşəlin (və ya hətta Oyunlardakı alovun) gözlənilməz bir səbəbdən sönməsi halında alovu saxlamaq üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi lampalar da mövcuddur.

1936-cı ildən etibarən hər bir Olimpiada üçün unikal dizayna malik yeni məşəl hazırlanıb. Əksər hallarda, bu məşəllərin müəllifləri Oyunların keçirildiyi ölkənin rəssamları və heykəltəraşlarıdır.

Estafet zamanı məşəl Olimpiya Oyunlarının keçirildiyi şəhərə çatdırılır. Bir qayda olaraq, estafetdə tanınmış idmançılar, incəsənət xadimləri, elm adamları, ictimai xadimlər iştirak edirlər. Estafet marşrutu Olimpiya alovunun havada hərəkətini nəzərdə tutursa, təyyarənin göyərtəsində onun alovlanması məşəldə deyil, qapalı lampalarda saxlanılır. Oyunların keçirildiyi ölkədə estafet adətən bütün mühüm şəhərləri və təbii attraksionları ziyarət edir. Məsələn, 2014-cü ildə Soçidə keçirilən XXII Qış Oyunları ərəfəsində onu Elbrus dağının zirvəsinə və Baykal gölünün dibinə aparıblar. Olimpiadanın açılışı günü ocaq xüsusi qabda yandırılır. O, həm yarışın keçirildiyi stadionda, həm də ondan kənarda yerləşə bilər. Bir qayda olaraq, odun yandırılması mərasimi məşhur idmançılara həvalə olunur. 1980-ci ildə Moskvada XXII Yay Oyunlarının açılışı zamanı bu missiya Olimpiya çempionu basketbolçu Sergey Belova, 2014-cü ildə Soçidə keçirilən Oyunlarda isə üçqat Olimpiya çempionları: fiqurlu konkisürən İrina Rodnina və xokkeyçi Vladislav Tretyaka həvalə olunub. Oyunların bağlanış mərasimi zamanı məşəlin alovu söndürülür.

Qış Olimpiya Oyunlarının məşəli ilk dəfə 1936-cı ildə Oyunların keçirildiyi Qarmiş-Partenkirhen şəhərində (Almaniya) alovlandırılıb. O vaxt hələ Qış Oyunları üçün məşəl Yunanıstandan gətirilməmişdi. 1952-ci ildə Osloda və Skvo-Vellidə (Kaliforniya, ABŞ, 1960) Qış Olimpiya Oyunlarının məşəli Morgedal kəndində (Norveç), Kortina d'Ampezzo (İtaliya, 1956) Oyunlarının məşəli isə Romada alovlandırıldı. Yunanıstanda təntənəli mərasim ilk dəfə yalnız 1964-cü il Qış Olimpiya Oyunları ərəfəsində baş tutub. Məşəl təyyarə ilə Vyanaya çatdırılıb, oradan da Oyunların keçirildiyi İnsbruk şəhərinə aparılıb.