Mədəniyyət

"Alimlər solaxaylığın genetik sirlərini öyrənib" - araşdırma

moderator.az

00:03 04.04.2024

Smartbee
Şikayət et

"İnsanın bir əlinin dominantlıq etməsi baş beynin anatomik assimmetriyası nəticəsində yaranır..."

"Solaxaylar sağəllilərə nisbətən nadir genə malikdir..."

Alimlər solaxaylığa qismən cavabdeh olan kodlaşdırıcı zülalın nadir genetik variantını aşkar edib.

Moderator.az cavab verir ki, bu barədə "İnverse" nəşri yazıb.

Tədqiqatçılar çoxdan sirr olaraq qalan solaxayların dünyaya gəlişinin səbəbini müəyyənləşdirib.

Tədqiqat beyin assimmetriyası və solaxaylıqla qismən bağlı olan müəyyən zülalların kodlaşdırılmasının nadir variantını müəyyən edib.

İnsanın bir əlinin dominantlıq etməsi baş beynin anatomik assimmetriyası nəticəsində yaranır. Sağəllilərdə yarımkürə ölçülərinə görə bir qədər böyükdür, solaxaylarda sağ yarımkürə dominantlıq edir.

Mərkəzi sinir sisteminin inkişafının bu xüsusiyyəti hələ dölün ana bətnində inkişafı zamanı özünü büruzə verməyə başlayır, yəni bunun genetik səbəbi var.

Niderland neyrobioloqları insan ekzomunu (genomun bütün zülallarının kodlaşdırılmış hissələrinin ardıcıllığı) tədqiq edərək, onun hissəsinin solaxaylığa təsirini öyrənib.

Tədiqat Böyük Britaniyanın Bioloji Bankında toplanan 600 min nəfərin genetik materialının nümunələri tədqiq edib. Onların yarısı sağəllilər, yarısı soləllilərə məxsus olub.

Alimlər fərqləri və bir əlin dominantlıq etməsilə əlaqəli olan nadir genetik variantı olan kodlaşdırıcı zülalı axtarıb. Nəticədə bu əlamətlə TUBB4B adlı gen arasında əlaqəni müəyyən edib.

O, TUBB4B genetik variantdan asılılığı ilə fərqlənən tubulin zülallarını kodlaşdırır və silindrik mikroborucuqların inşasında iştirak edir.

Bu sonsuz hüceyrə strukturları, ehtimal ki, insan beyninin assimmetriyası və bir əlin dominantlıq etməsi üçün həlledici əhəmiyyətə malikdir.

Məlumdur ki, mikroborucuqlar hərəkəti təmin edən və hüceyrələrin assimmetriya mexanizmi ola biləcək "kiprikçiklərin, yəni hüceyrə orqanoidlərinin inşasına kömək edir. Alimlərin fikrincə, bu, beynin inkişafına təsir göstərə bilər.

Tubulin zülalları o cümlədən mikroborucuqların bir-birilə necə birləşməsinə təsir edir. Yəni tubulinləri dəyişdirən gen variantları hüceyrələrin forma və hərəkətinə təsir göstərir.

Alimlər qeyd edir ki, onların kəşfi solaxaylığın səbəblərinin son cavabının müəyyən edilməsində yalnız ilk addımdır.

Onlar aydınlaşdırıb ki, TUBB4B 2, 7 dəfə tez olmaqla solaxaylarda kodlaşdırmanın nadir variantlarına malikdir, lakin sol əlin dominantlıq etməsinin mütləq əlaməti deyil.

Yəni TUBB4B nadir variantları yalnız bir açardır, digər açarları tədqiqatçılar hələ müəyyən etməlidir.

Seçilən

714