Əvvəlcə yazılı mətbuat, sonra radio və televiziya, informasiya mühitində inqilabi dəyişikliklər yaratdı. Bu gün isə süni intellekt (SI) ilə yeni bir mərhələyə qədəm qoymuşuq. SI-nin jurnalistikada necə oynadığını, həm müsbət, həm də mənfi tərəfləri ilə araşdırmaq, informasiya mühitinin gələcəyini anlamaq üçün vacibdir.
Süni intellektin jurnalistikaya müsbət təsirləri müxtəlif sahələrdə özünü göstərir. Birincisi, SI-nin məlumatların təhlilini və avtomatlaşdırılmasını asanlaşdırmasıdır. 2020-ci il "Reuters Institute Digital News Report"da qeyd olunduğu kimi, SI-alqoritmləri böyük miqdarda məlumatı sürətlə təhlil edir və xəbərləri avtomatik olaraq hazırlayır. Məsələn, Associated Press (AP) 2019-cu ildən bəri SI istifadə edərək 4,000-dən çox xəbəri avtomatik yaratmışdır. Bu, jurnalistlərin məlumatı daha tez və dəqiq şəkildə təqdim etmələrini mümkün edir. 2023-cü ildə Statistakanın məlumatlarına görə, xəbər təşkilatlarının 70%-i oxucu davranışlarını təhlil etmək və onların maraqlarına uyğun xəbər məzmunu təqdim etmək üçün SI-alqoritmlərindən istifadə edir. Bu, oxucuların maraqlarına uyğun, daha əlaqəli və maraqlı məlumatlar əldə etmələrini təmin edir və onların xəbər istehlakını artırır.
Bundan əlavə, SI-nin xəbərlərin sürətli yaradılması üzərindəki təsirinə nəzər salaq. "The Washington Post"un "Heliograf" adlı SI aləti, seçki nəticələri və digər məlumatları dərhal yeniləyərək xəbərləri avtomatik olaraq təqdim edir. Bu alət 2016-cı ildən bəri 500-dən çox xəbər təqdim edib, xəbərlərin ilk dəqiqələrində yayımlanmasını təmin edir. Bu cür texnologiyalar, xəbərlərin daha qısa müddətdə təqdim olunmasına imkan tanıyır.
Ancaq süni intellektin jurnalistikaya təsirləri yalnız müsbət deyil. Mənfi təsirlər də ciddi narahatlıq doğurur. Birincisi, SI ilə yaradılan xəbərlərin doğruluğu məsələsi ortaya çıxır. 2021-ci ildən "Pew Research Center" tərəfindən aparılan araşdırmaya görə, SI tərəfindən yaradılan xəbərlərin 25%-i faktiki doğruluğunu sual altında qoyur. Bu, dezinformasiya və yanlış məlumatların yayılma riskini artırır və xəbərlərin etibarlılığına şübhə yaradır.
Bundan əlavə, SI-nin avtomatlaşdırma funksiyaları, iş yerlərinin itirilməsinə səbəb olur. "International Federation of Journalists" (IFJ) tərəfindən 2022-ci ildə aparılan tədqiqat göstərir ki, SI-nin tətbiqi nəticəsində jurnalistika sahəsindəki işlərin 20%-ə qədər azalması ehtimal edilir. Bu, xüsusilə kiçik və müstəqil xəbər təşkilatları üçün ciddi bir təhlükə yaradır, çünki avtomatlaşdırma prosesləri insan işçilərini əvəz edir.
Həmçinin SI alqoritmləri, xəbərlərin manipulyasiya olunmasına və müəyyən düşüncə tərzlərini yaymağa xidmət edə bilər. Bu, məlumatın obyektivliyini riskə atır.
Nəticə olaraq, süni intellektin jurnalistikaya təsirləri müxtəlif cəhətlərdən qiymətləndirilməlidir. Müsbət təsirlərə məlumatların daha sürətli və dəqiq təqdimatı və avtomatlaşdırılmış məlumat təhlili daxildir. Mənfi təsirlər isə məlumatların doğruluğu, iş yerlərinin itirilməsi və etik problemləri əhatə edir. SI-nin jurnalistikada daha effektiv və etik istifadəsi üçün texnologiyaların düzgün tətbiqi və məlumatların diqqətlə yoxlanılması vacibdir. Bu, informasiya mühitinin gələcəyində Sİ-yə balanslı və etibarlı bir yanaşmanın təmin edilməsinə kömək edəcəkdir.
Zeynəb Rzayeva
