Avropa İttifaqının ikili standartlarına yeni baxış
Avropa İttifaqı Azərbaycana qarşı ikili standartlarını davam etdirir, Avropa Şurasının İşgəncənin və Qeyri-insani yaxud Ləyaqəti Alçaldan Rəftar və ya Cəzanın Qarşısının Alınması üzrə Komitəsinin (İQAK) ictimai bəyanatına istinad edərək Azərbaycanla bağlı qərəzli və ədalətsiz çıxışlar edir. Səbəb nədir və yaxud bu, nəyin bəhanəsidir? İlk vaxtlar çoxumuz avam tərəfimizə salıb düşünürdük ki, yəqin Avropa Azərbaycana Qərb dəyərlərini gətirməklə, bizə öz standartlarını tətbiq etməklə ölkəmizi Avropa ailəsinin üzvü etmək istəyir. Daha çox özünü müxalifətçi sayan kəsim uzaqdan göstərilən yem “primanka”larına inanıb ağzını suladırdı. Hətta buna görə öz dövlətinə asi olanlar da tapılırdı və bu gün də azdığı yoldan geri dönmək istəməyənlər var. Sonradan bəlli oldu ki…
Gördük ki, Avropa bir hadisəyə, yaxud bir görüntüyə fərqli reaksiyalar verir. Məsələn Azərbaycanda qanunsuz aksiya keçirilir və buna görə asayiş keşikçiləri insanları qanuna dəvət edərək onları başqalarının haqqını, hüququnu tapdalamamağa çağırır. Anlamayanlara qarşı bəzən güc tətbiqi də qaçılmaz olur. İki gün keçmir Avropanın həşəmətli “ekspert”ləri müxtlif “silahlar”la, əllərinin altında olan üsullarla düşürlər üstümüzə, bəyanatın biri 3 qəpiyə. Azərbaycanı dünyada biabır etməyə çalışırlar, nəticədə də bu anlaşılır ki, guya avropalılar bizə hüquqdan, insan haqlarından, söz və mətbuat azadlığından verdiyi dərsləri biz azərbaycanlılar mənimsəyə bilmirik, yaxud istəmirik. Amma Ermənistanda bir işarə ilə hər şey anlaşılan olur. Nə qədər misallar, faktlar, arqumentlər gətirirsən, eşidilmir, avropalılar özlərini karlığa qoyur, başqa ölkələrdə baş verənlərlə eyniləşmə aparanda isə yenə qərəz və ədalətsiz mövqe ilə üzləşməli oluruq.
Amerikada polisin lüzumsuz, o cümlədən qərəzli əmrinə tabe olmayan vətəndaşa qarşı nələrin edildiyi barədə yüzlərlə videogörüntülərə baxmısınız. Belə insidentlərdə vətəndaşlar arasında ölənlər də az deyil. İnsanları “atdöşü” edlməsi də bizə yad səhnələr deyil. Fransada “sarı jiletlilər”in aqibəti bütün Avropa İttifaqı üçün bir dərs olmalıdır, avropalılar başqalarını ittiham etməzdən əvvəl Fransa polisinin vəhşiliklərini yada salmalıdırlar. Bəs necə, özündə problemlər ola-ola, başqasında necə problem axtara bilərsən, öz gözündə tiri görməzdən gələrək başqasının gözündə necə tük axtara bilərsən. Avropa Şurası Azərbaycanda ləyaqətin alçaldılması barədə faktlar axtarır, onda belə çıxır ki, polis atının dırnaqları altında əzilən fransız fermerinin ləyaqəti yoxdur, olsaydı birinci elə oradan başlayardılar. Ya da “sarı jiletli” mədənçilərin hüquqları ağ fransızlarınkı qədər deyil.
Uzağa getməyək, Azərbaycan da, Ermənistan və digər possovet respublikaları da SSRİ adlı dövlətin ideoloji çətiri altında yaşamışıq, dərdimiz də, sərimiz də bir olub. Yəni bütün “qardaş” respublikalarınhəyat səviyyəsi bir-birinə bənzər olub, bir az aşağı, bir az yuxarı. Amma Avropanın 15-liyə yanaşması fərqlidir. Ermənistanda prezidentliyə namizəd güllələnir, o birisinin başını yarırlar, digərinə qarşı məhdudlaşdırıcı üsullar tətbiq edirlər, başqa birisini “dama” basırlar, Avropanın tükü də tərpənmir. Azərbaycanda keçirilən seçkilərdən əvvəl və sonra isə Avropanın qərəz yağışında çimirik. MSK sərdi çıxış edir ki, seçkilərin nəticələri barədə yekun qərar 20 gündən sonra veriləcək. ATƏT-in Demokratik İslahatlar və İnsan Haqları Bürosu isə hələ Avropada olarkən hazırladıqları hesabatı seçki məntəqələri bağlanar-bağlanmaz açıqlamasına nə ad vermək olar? Həm də həqiqəti əks etdirməyən, qərəzli hesabat.
Avropa ölkələrində miqrantlara, daha doğrusu “gəlmələrə” qarşı münasibət yaxşı deyil, acınacaqlıdır, daha dəqiq desək dəhşətlidir. Deyənlər tapılar ki, miqrantın Avropada nə işi var ki, ona qarşı aşağılayıcı, rüsvayçı münasibətlər olsun. Amma nəzərə almaq lazımdır ki, həmin şəxsləri miqrant kimi evindən-eşiyindən edən, Avropada bir tikə çörəyə möhtac qoyan “qoca qitə”nin müstəmləkə ölkələridir.
Miqrant qalmaqalı böyüyür
Qanunsuz miqrantlar növbəti dəfə Şengen ölkələri arasında qızğın mübahisə obyektinə çevrilib. Bütün qeyri-qanuni mühacirləri birbaşa avtobuslarla Brüsselə daşımaqla hədələyən Macarıstanın ardınca Almaniya hakimiyyəti “çağırılmamış qonaqlar”la döyüşə başlayıb. Almaniya bu həftə bütün sərhədi boyunca yoxlamalar tətbiq edəcəyini açıqlayıb, bu addım qonşu ölkələr tərəfindən dərhal tənqid edilib. Ekspertlər isə istisna etmirlər ki, almanların daxili siyasi mülahizələrdən irəli gələn hərəkətləri domino effektinə gətirib çıxaracaq və digər Şengen ölkələrini razılaşdırılmamış sərhəd yoxlamaları tətbiq etməyə sövq edəcək.
Macarıstan heç vaxt Aİ-də sığınacaq axtaranlara isti münasibəti ilə tanınmayıb və miqrantların özlərinin bu ölkədə məskunlaşmaq həvəsində olduqlarını söyləmək kobud şişirtmə olardı. Beləliklə, son vaxtlar Macarıstan sərhədlərinə heç bir miqrant axını baş verməyib. Bununla belə, keçən həftənin sonunda Budapeşt qeyri-qanuni miqrantlara Macarıstandan Belçika paytaxtına “birtərəfli bilet” ödəməyə başlayacağını bildirib. Dövlət katibi Bence Retvary ötən cümə günü keçirdiyi mətbuat konfransında ictimaiyyəti Belçikaya “könüllü” və “pulsuz” daşınması üçün avtobuslarla tanış edərək, “Brüssel qeyri-qanuni miqrantlar istəyirsə, Brüssel onları ala bilər” deyib.
Bu, Belçika hakimiyyətinin və Avropa Komissiyasının qəzəbli iradına səbəb olub. Sonuncunun adını açıqlamayan nümayəndəsi çərşənbə axşamı bildirib ki, Budapeştin hərəkətləri “Aİ qanunlarının, həmçinin səmimi və sadiq əməkdaşlıq prinsipinin, eləcə də qarşılıqlı etimadın açıq şəkildə pozulması”dır və həmçinin “Şengenin təhlükəsizliyinə xələl gətirəcək”.
Bununla belə, Macarıstandan qeyri-qanuni mühacir axınının faktiki olaraq Belçikaya axacağı ilə bağlı ciddi narahatlıqlar yox idi, çünki Budapeştlə bağlı bu, iyun ayında Aİ məhkəməsinin qərarına cavab olaraq daha çox teatral bir jest idi. Daha sonra məhkəmə Macarıstan hakimiyyətini sığınacaq hüququna ciddi məhdudiyyətlər qoyduğuna görə “Aİ qanunlarını görünməmiş və son dərəcə ciddi şəkildə pozmaqda” ittiham edib və ölkəni birdəfəlik 200 milyon avro və hər gün üçün 1 milyon avro cərimə kəsib. Bunun fonunda bir çoxları qeyri-qanuni mühacirlərin AB-nin mərkəzinə avtobuslarla daşınması ideyasının hökmü “qeyri-qanuni və qəbuledilməz” adlandıran baş nazir Viktor Orbanın yenə də bu məsələdə oynamaq cəhdindən başqa bir şey olmadığı qənaətinə gəlib.
Lakin Almaniyanın qeyri-qanuni immiqrantlarla mübarizə üçün yeni sərhəd nəzarəti tətbiq etmək qərarı Aİ-də daha ciddi narahatlıqlar yaradıb. Daxili işlər naziri Nensi Feser bu həftə Almaniyanın yaxın vaxtlarda bütün doqquz qonşu ölkədən səyahət edənləri yoxlamağa başlayacağını söyləyib. Əvvəllər bu cür yoxlamalar bəzən Polşa, Avstriya, Çexiya və İsveçrə ilə sərhədlərdə aparılırdı ki, bu da ölkənin Daxili İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, sənədləri etibarsız olan 30 minə yaxın insana icazə verirdi. İndi Almaniya sərhədçiləri Fransa, Lüksemburq, Hollandiya, Belçika və Danimarkadan gələn miqrantları Almaniyada sığınacaq istəmək hüququnun olub-olmadığını qiymətləndirmək üçün beş həftəyə qədər həbs hüququna malik olacaqlar.
Bu tədbir, kansler Olaf Şolzun “hamımıza qarşı terror” adlandırdığı avqust ayında Solingen şəhərində suriyalının yüksək profilli bıçaqlı hücumundan sonra Berlin tərəfindən görülən bir sıra sərt immiqrasiya tədbirlərinin sonuncusudur. Bundan əvvəl alman hakimiyyət orqanları ölkədən deportasiyanı sürətləndirmək və bəzi sığınacaq axtaran şəxslərə verilən güzəştləri azaltmaq planını açıqlayıb, həmçinin Almaniyada cinayət törətməkdə təqsirli bilinən 28 Əfqanıstan vətəndaşını deportasiya edib.
Berlinin Avropada Şengen azad hərəkət zonasının fəaliyyətinə zidd olaraq özünü qonşularından təcrid etmək qərarı dərhal çoxlu tənqidlərə səbəb olub. Yeganə istisna Viktor Orban idi, o, sentyabrın 10-da axşam saatlarında X sosial şəbəkəsində istehzasız olaraq yazmışdı: “Almaniya qeyri-qanuni miqrasiyanın qarşısını almaq üçün sərt sərhəd nəzarəti tətbiq etmək qərarına gəlib. Kansler Şolz, kluba xoş gəlmisiniz”.
Bu arada Avstriya kansleri Karl Nehammer ORF milli televiziyasına deyib ki, əgər Berlin daha çox immiqrantı ortaq sərhədlərindən geri göndərmək üçün tədbirlər görsə, Vyana da eyni şeyi edəcək və daha çox insanı Balkanlara və şərqə göndərəcək. Qonşu Polşanın baş naziri Donald Tusk isə Almaniyanın qərarını qəbuledilməz adlandırıb, çünki bu, onun fikrincə, “Şengen sazişinin faktiki olaraq geniş miqyasda dayandırılmasına” gətirib çıxaracaq. Tusk hökumətinin digər təsirə məruz qalan ölkələrlə məsələ ilə bağlı təcili məsləhətləşmələr aparmaq niyyətini açıqlayıb. “Şübhə etmirəm ki, Almaniyadakı daxili siyasi vəziyyət getdikcə daha sərt addımlar atmağa sövq edir”, – Polşanın baş naziri nəhayət əlavə edib.
Həqiqətən də, Şolz hökuməti tərəfindən miqrasiya siyasətinin sərtləşdirilməsi, Türingiya və Saksoniyadakı son seçkilərin nəticələri ilə tam şəkildə nümayiş etdirilən ifrat sağçı anti-immiqrant Almaniya üçün Alternativ partiyasının populyarlığının görünməmiş artımı fonunda baş verib. Bununla belə, bir çox alman politoloqlarının xəbərdarlıq etdiyi kimi, hakim koalisiyadakı tərəfdaşların miqrasiya məsələlərində ifrat sağçıların ənənəvi meydanında oynamaq cəhdi vəziyyətin uzunmüddətli korreksiyasını təmin etməyəcək və əksinə, hətta ola bilər.
Üstəlik, Almaniyanın qeyri-qanuni mühacirlərə qarşı hazırkı sərtliyi, şübhəsiz ki, Avropa birliyinə və vahid Avropanın əsas nailiyyətlərindən birinə - maneəsiz hərəkət hüququna ən yaxşı təsir göstərməyəcək. “Bu, çox güman ki, Polşa, Macarıstan və Çexiya kimi miqrasiyanı dəstəkləməyən digər Aİ üzv ölkələri üçün presedent yarada bilər ki, bu da onlara bir növ təhlükəsizlik təhdidini iddia etməyə imkan verir”, - Avropa Şurasının miqrasiya üzrə eksperti, xarici əlaqələr üzrə Mireya Faro Sarrats bildirib. Bu addım zəncirvari reaksiyaya səbəb ola bilər və koalisiya tərəfdaşlarının anti-immiqrasiya platformasında seçildiyi Fransa və ya Hollandiya kimi ölkələr onlardan nümunə götürəcəklər.
V.VƏLİYEV
