Uçuşumuzun təhlükəsizliyindən narahat olsaq da, koordinasiya və təhlükəsizlik planlaması əslində görmədiyimiz aysberqi ehtiva edir. Buna görə də stüardessalar və pilotlar tez-tez  maraqlanan və narahat olanların suallarına məruz qalırlar.

İndex.az xəbər verir ki, bu suallardan biri də təyyarənin başqa bir təyyarə ilə toqquşması ehtimalı və ya belə bir şeyin baş verməməsi üçün nələr edilməsidir. Cavab TCAS sistemidir. Gəlin bu sistemin necə işlədiyinə nəzər salaq.

Hava dispetçerlərinin mühüm rolu var.

Hava hərəkəti dispetçerləri hava gəmilərinin marşrutlarını müəyyənləşdirir, hava limanının hərəkətini əlaqələndirir və hava hərəkəti qaydalarına əməl olunmasını təmin edirlər. Yəni təhlükəsiz uçuşları təmin etmək üçün bütün mərhələləri idarə edirlər.

Bir sözlə, havada və hava limanında təyyarələrin hərəkətinin təhlükəsiz olmasını təmin edirlər. Buna görə də təyyarələrin bir-biri ilə toqquşmasının qarşısını almaqda böyük rol oynayırlar.

Yeni texnologiyalar inkişaf edib, amma gəlin əvvəlcə “köhnəlmiş”, lakin hələ də istifadə olunan metoda nəzər salaq: Şimal-Cənub qaydası.

Yarımdairə qaydası da adlanan bu üsulda təyyarələrin istiqamətlərindən asılı olaraq hansı hündürlükdə uçmalı olduğu müəyyən edilir. Bu, bir-birinə doğru uçan təyyarələrin ən azı 305 metr şaquli məsafə ilə bir-birini keçməsinə imkan verir.

Bir sözlə, səma təyyarələr üçün müəyyən hissələrə bölünür və pilotlar uçuşdan əvvəl digər təyyarələrdən uzaqlaşmaq üçün bu məlumatlardan istifadə edirlər.

Təbii ki, təyyarələr hava hərəkətinə nəzarət sistemləri və yeni texnologiyalarla doludur.

Texnologiyalardan ən məşhuru “TCAS/ACAS Traffic Alert and Collision Avoidance System”dir. Bu avtomatik sistem tamamilə təyyarələrin toqquşmasının qarşısını almaq üçün nəzərdə tutulmuşdur və bir çox amilləri ehtiva edir.

Sistemin əsas texnologiyalarından biri radar və transponderdir.

Təyyarələr öz transponderi (siqnal aldıqdan sonra cavab olaraq fərqli siqnal yayan cihaz) və radar sistemləri sayəsində hava hərəkətinə nəzarət qrupu ilə əlaqə saxlayır. Transponder təyyarənin identifikasiya kodunu yayımlayarkən və onun digər təyyarələr tərəfindən aşkarlanmasına icazə verərkən, radar təyyarənin yerini izləyir və onu trafik nəzarətçilərinə ötürür.

Bundan əlavə, TCAS sayəsində təyyarələr arasında əlaqə yaradıla bilər. Beləliklə, pilotlar digər təyyarələrin yerlərini və yüksəkliklərini asanlıqla öyrənə bilirlər.

Təhlükəli vəziyyətdə sistem dərhal həyəcan siqnalı verir.

Avtomobil sürərkən potensial təhlükə yaxınlaşırsa, yəni toqquşma riski varsa, sistem bunu anlaya bilər. İki və ya daha çox təyyarə toqquşma təhlükəsi ilə üzləşdikdə, TCAS avtomatik olaraq əmrlər və xəbərdarlıqlar yaratmağa başlayır.

Bundan əlavə, sistemdə təyyarənin qalxması və ya enməsi lazım olduğunu göstərən əmrlər var və bu əmrlərin icrasına cavabdeh olan pilotlar təyyarənin hündürlüyünü dəyişdirərək toqquşma ehtimalının qarşısını alırlar.

Bir sözlə, adi uçuşda təyyarələrin bir-biri ilə toqquşma ehtimalı demək olar ki, mümkün deyil.

Yeni texnologiyalar sayəsində təyyarədə təhlükəsizliklə bağlı narahatlıqlarımız minimuma endirilir. Bəli, uçuşdan əvvəl izah edilən bir sıra fövqəladə prosedurlar haqqında təqdimat sizi əsəbiləşdirə bilər, amma əslində bu, hər gün sürməyə vərdiş etmədiyimiz bir avtomobil olduğu üçün hər dəfə başdan ayağa izah edilməlidir.

Təyyarə qəzasında ölmək şansınız 11 milyonda 1 olduğu halda, avtomobil qəzasında ölmək şansınız 120-də 1-dir! Beləliklə, pilotunuza və bort sisteminə etibar edin və səmada uçmaqdan həzz alın!