Ayımızın hərtərəfli tədqiqi nəticəsində məlum oldu ki, Ayın daxili nüvəsi əslində dəmirin sıxlığına bənzər möhkəm bir topdur. Bu tapıntının Ayın nüvəsinin bərk və ya maye olması ilə bağlı uzun müddətdir davam edən mübahisələrə son qoyacağı və Günəş sisteminin tarixi haqqında daha dəqiq məlumat verəcəyi gözlənilir.
Turkustan.az xəbər verir ki, Fransa Milli Elmi Tədqiqatlar Mərkəzindən astronom Artur Briaudun başçılıq etdiyi qrup, “Nəticələrimiz Ayın maqnit sahəsinin təkamülü ilə bağlı suallar doğurur, tapıntılar daxili nüvənin varlığına işarə edir və zaman çizelgesi haqqında vacib məlumatlar verir”.
Günəş sistemindəki cisimlərin daxili quruluşunu tədqiq etməyin ən təsirli üsulu seysmik məlumatlardır.
Zəlzələlərin yaratdığı akustik dalğaların planetdən və ya aydan keçərkən necə hərəkət etməsi və oradakı materialı əks etdirməsi elm adamlarına həmin obyektin daxili quruluşunun ətraflı xəritəsini yaratmağa kömək edə bilər.
Apollon missiyasından toplanmış Ay seysmik məlumatları var, lakin bu məlumatların həlli daxili nüvənin vəziyyətini dəqiq müəyyən etmək üçün kifayət qədər yüksək deyil.
Biz maye xarici nüvənin mövcud olduğunu bilirik, lakin bu xarici nüvənin nədən ibarət olması hələ də mübahisəlidir.
Həm bərk daxili nüvə, həm də tamamilə maye nüvə modeli Apollo məlumatları ilə eyni dərəcədə yaxşı işləyir.
Komanda, Ayın mantiyasının dərinliklərində aktiv çevrilməni göstərən modellərin Ay haqqında bildiyimizə uyğun olduğunu müəyyən etdi.
Bu o deməkdir ki, Ayın içindəki daha sıx material mərkəzə doğru hərəkət edir və daha az sıx material yuxarıya doğru yüksəlir.
Bu hərəkət Ayda bəzi vulkanik bölgələrdə tapılan müəyyən elementlərin mövcudluğunu izah etmək üçün uzun müddətdir təklif edilmişdir. Komandanın araşdırması bu nəzəriyyənin lehinə yeni dəlillər təqdim edir.
Onlar həmçinin müəyyən ediblər ki, Ayın nüvəsi Yerin nüvəsinə çox bənzəyir. Xaricdə maye təbəqə, içərisində isə bərk nüvə var.
Onların modelləşdirmələrinə görə, xarici nüvənin radiusu təxminən 362 kilometr, daxili nüvənin radiusu isə təxminən 258 kilometrdir. Bu, Ayın ümumi radiusunun təxminən 15 faizinə uyğundur.
Komanda həmçinin daxili nüvənin sıxlığının kubmetrə təxminən 7822 kiloqram olduğunu müəyyən edib. Bu, dəmirin sıxlığına çox yaxındır.
Biz bilirik ki, Ay yarandıqdan qısa müddət sonra güclü maqnit sahəsinə malik idi, lakin bu sahə təxminən 3,2 milyard il əvvəl zəifləməyə başladı. Bu növ maqnit sahəsi nüvə daxilində hərəkət və konveksiya nəticəsində əmələ gəlir, buna görə də Ayın nüvəsinin nə olmasının maqnit sahəsinin necə və niyə yox olması üçün böyük əhəmiyyəti var.
Bəşəriyyətin Aya qayıtmaq ümidini nəzərə alsaq, bu tapıntıların seysmik təsdiqini görmək üçün çox gözləməli olmaya bilərik.
Araşdırma "Nature" jurnalında dərc olunub.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
