Bu günə qədər aparılan ən əhatəli araşdırmalardan biri, havanın çirklənməsinin son 40 ildə dünyada təxminən 135 milyon vaxtından əvvəl ölümə səbəb olduğunu ortaya çıxararaq problemin ciddiliyini və təcili həll edilməsinin vacibliyini vurğulayır.
Hafta.az-ın yazdığına görə, 1980 və 2020-ci illər arasındakı məlumatları araşdıran tədqiqatçılar, havanın çirklənməsinin qarşısı alına və ya müalicə oluna bilən xəstəliklərə və ya insultlara səbəb olaraq on milyonlarla insanın həyatını qısaltdığını söyləyib.
Keçmişdə bir çox belə tədqiqatlar daha dar bölgə və ya dövrə yönəlmiş olsa da, Sinqapurun Nanyang Texnologiya Universiteti tərəfindən aparılan bu araşdırma bu günə qədər aparılan ən böyük tədqiqatlardan biridir.
Tədqiqatçılar “El Nino” kimi hava hadisələrinin və okean temperaturunun dəyişməsinin havanın çirklənməsinin təsirini daha da pisləşdirdiyini aşkar ediblər. Bu hava hadisələri durğun hava şəraitinə səbəb ola, nəticədə ağciyərlərə nüfuz edə, hətta qan dövranına daxil ola, astma, infarkt və bronxit kimi xroniki xəstəliklər yaradan PM2.5 incə hissəciklərinin konsentrasiyasının artmasına səbəb ola bilər.
Hava şəraitinin dəyişməsi vaxtından əvvəl ölümlərin sayını 14 faiz artırıb.
Tədqiqata rəhbərlik edən Nanyang Asiya Ətraf Mühit Məktəbinin dosenti Stiv Yim, "El Niño” kimi müəyyən iqlim hadisələri baş verdikdə, çirklənmə səviyyəsi yüksələ bilər, yəni daha çox insan PM 2.5 çirklənməsi səbəbindən vaxtından əvvəl ölə bilər" deyib.
Bu, dünya əhalisinin sağlamlığını qorumaq üçün havanın çirklənməsi ilə mübarizə apararkən iqlim nümunələrinin başa düşülməsi və hesablanması ehtiyacını vurğulayır.
İncə hissəciklər 1980-ci ildən 2020-ci ilə qədər "qlobal miqyasda təxminən 135 milyon vaxtından əvvəl ölümlə əlaqəli idi", universitet "Environment International" elmi jurnalında dərc olunan araşdırma ilə bağlı açıqlamasında bildirib.
PM 2.5 çirklənməsinə əsasən nəqliyyat vasitələrinin tullantıları, sənaye prosesləri, meşə yanğınları və toz fırtınaları səbəb olur.
“Asiyada 98 milyondan çox insanla "PM 2.5 çirklənməsi ilə əlaqəli ən çox vaxtından əvvəl ölüm" var və ölümlərin əsas hissəsi Çin və Hindistanın payına düşür. Pakistan, Banqladeş, İndoneziya və Yaponiyada da iki milyondan 5 milyona qədər əhəmiyyətli sayda vaxtından əvvəl ölüm var”, - universitet bildirib.
Tədqiqat PM 2.5 çirklənməsinə görə ölümlərin üçdə birinin insult, üçdə birinin ürək xəstəliklərindən, qalan hissəsinin isə ağciyərlə əlaqəli xəstəliklər və infeksiyalardan qaynaqlandığını təxmin edib.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı daha əvvəl "ətraf mühitin çirklənməsi və məişət havasının çirklənməsinin birgə təsirlərinin" hər il dünyada 6,7 milyon vaxtından əvvəl ölümlə əlaqəli olduğunu bildirmişdi.
Nanyangdakı tədqiqatçılar havadakı incə hissəciklərin səviyyəsini ölçmək üçün NASA-nın peyk məlumatlarından istifadə etdilər. Onlar Sağlamlıq Ölçmələri və Qiymətləndirmə İnstitutunun xəstəlik statistikasını və ABŞ Milli Okean və Atmosfer Administrasiyasının hava məlumatlarını təhlil ediblər.
40 ildən çox məlumatı təhlil edən araşdırma, havanın çirklənməsinin insan sağlamlığına təsiri və ümumi hava şəraiti ilə havanın keyfiyyəti arasındakı əlaqə haqqında daha geniş perspektiv təklif edir.
Bununla belə, müəlliflər qeyd ediblər ki, iqlim böhranının təsirini anlamaq üçün daha çox araşdırmaya ehtiyac var. "İqlim dəyişikliyinin və ətraf mühitin insan sağlamlığına təsiri genomik və həyat tərzi modellərinin təsirlərindən az deyil və son onilliklər ərzində artmaqdadır. Bu nümunələri tanımaqla, tibb işçiləri çirklənmə ilə bağlı şərtlər üçün müalicə axtaran xəstələrdə potensial artımlara daha yaxşı hazırlaşa bilərlər", - tədqiqatın müəlliflərindən professor Cozef Sunq bildirib.
